‘Ik krijg het helemaal warm. Straks ga ik weer blozen! Wat moeten andere mensen wel niet van me denken?!’ Deze gedachte is typisch voor mensen met bloosangst. Ze zijn dan angstig om rood aan te lopen.
Bloosangst is ingewikkeld. De behandeling is dan ook precies het tegenovergestelde van wat je zult verwachten. In dit artikel vertellen we daar meer over.
Hoe ontstaat blozen?
Voordat we het hebben over bloosangst, leggen we eerst uit wat blozen precies is. Bijna iedereen weet wat we met dat woord bedoelen, maar waar wordt blozen eigenlijk door veroorzaakt?
Het is nog een hele klus om een foto te vinden van iemand die bloost. Het is namelijk zo subtiel dat het op de foto bijna niet zichtbaar is.
Eigenlijk is blozen een bijwerking van spanning. Als je angstig wordt, maakt je lichaam zich op om te vechten of te vluchten. Je kent dit misschien ook wel als de fight or flight-respons. Die reactie zorgt ervoor dat je lichaam alerter wordt. Dat heeft als gevolg dat je hart sneller gaat kloppen, je ademhaling versnelt en bloed sneller gaat stromen. Je zult vaak ook merken dat je gaat transpireren.
Je bloeddruk stijgt dus flink. Dat kun je letterlijk zien aan de bloedvaatjes in je gezicht. Die worden ook meer doorbloed, waardoor er een rode kleur ontstaat.
In dit filmpje wordt op simpele wijze uitgelegd wat blozen is.
Blozen is dus heel onschuldig. Als je denkt dat het heel erg is om te blozen, kun je hier bang voor worden. Zo ontstaat dan bloosangst.
Wat is bloosangst?
Bloosangst is geen officiële psychologische stoornis. Daarom is het niet opgenomen in het handboek voor psychologische stoornissen, de DSM-5. Toch is bloosangst wel een vorm van sociale angst.
Eigenlijk is bloosangst niet de goede term. Mensen zijn namelijk niet bang om te gaan blozen: ze zijn bang dat andere mensen zien dat ze blozen. In feite zijn ze bang voor het oordeel van anderen. Toch gebruiken we bloosangst, omdat afkeurangst of ‘de angst voor de reactie van anderen wanneer je bloost’ nogal omslachtige termen zijn.
Bij bloosangst is de oplossing ook meteen het probleem zelf. Hieronder leggen we uitgebreid uit wat we daarmee bedoelen.
Aan de andere kant is blozen écht niet zo erg. En als je van je angst af wilt komen, is het belangrijk dat je dit zelf ook gaat inzien. Op enig moment zullen we daarom toch moeten zeggen dat blozen misschien iets minder erg is dan jij nu denkt. We hopen dat jij onze kant van het verhaal ook begrijpt.
De vicieuze cirkel van blozen
Wanneer je bang bent om te gaan blozen, zoek je over het algemeen naar een methode om te stoppen met blozen. Maar het werkt ook als een vicieuze cirkel: hoe meer je wilt stoppen met blozen, hoe meer je juist gaat blozen.
Hieronder beschrijven we dat proces in drie stappen:
Stap 1: Primair blozen
Blozen wordt dus veroorzaakt door spanning. In sociale situaties kun je om verschillende redenen gespannen raken. Denk aan de angst om iets verkeerds te zeggen, of de angst om af te gaan. Het blozen dat om deze reden ontstaat, noemen we even ‘primair blozen’. Dit is een natuurlijke reactie op stress of schaamte in een sociale situatie.
Stap 2: Secundair blozen
Als je bang bent om te gaan blozen, wordt je spanning alleen maar groter. Het gaat dan over in ‘secundair blozen’. Dit is het blozen dat wordt veroorzaakt door je angst om te gaan blozen. Door secundair blozen wordt de angst in sociale situaties vaak groter, waardoor de kans op primair blozen ook groter wordt.
Stap 3: Reactie op blozen
Als er eenmaal sprake is van primair en secundair blozen, gaan mensen het blozen vaak uit de weg. Ze zoeken sociale situaties minder op. Als het écht noodzakelijk is, houden ze zich stil uit angst om iets stoms te zeggen. Dit zorgt er onbedoeld voor dat ze minder sociaal vaardig worden, waardoor de kans groter wordt dat ze gespannen worden in sociale situaties. Dat maakt de kans op primair blozen ook weer groter, waardoor de cirkel helemaal rond is.
De vicieuze cirkel van bloosangst
Dit betekent ook iets voor de behandeling van blozen. Namelijk door eerst aan de angst om te gaan blozen (secundair blozen) te werken. Anders kom je er nooit vanaf. Als je héél graag van je blozen af wilt, betekent dit dat je het blozen nog steeds heel erg vindt. Waarom zou je anders zo graag van iets af willen? Zolang de spanning voor het blozen nog bestaat, ga je nooit stoppen met blozen.
Vier tips voor omgaan met bloosangst
Omdat bloosangst eigenlijk een sociale angst is, kunnen de tips voor omgaan met sociale angst je helpen. Daarnaast hebben we nog een aantal specifieke tips voor je:
1. Praat over je bloosangst
Door erover te praten, kun je al een groot deel van die spanning van je afschudden. Vooral als je merkt dat anderen er niet zoveel om geven. Het voelt dan niet meer als een geheim.
2. Accepteer dat je bloost
Een lastige, maar het is de enige manier om van het blozen af te komen. Als je het blozen niet meer zo serieus neemt, wordt je minder bang. En als je niet meer bang bent, zal het je ook niet meer zo snel overkomen.
3. Zie die rode wangen als iets van jezelf
Een ander onderdeel van acceptatie is: werken aan je zelfvertrouwen. Probeer die rode wangen niet als een last te zien, maar als iets dat bij jou hoort. Sommigen smeren dagelijks blush op hun wangen om een kleurtje te krijgen. Jij hebt al van nature een kleur!
4. Zoek de ontspanning op
Met ontspanningsoefeningen krijg je meer rust in je hoofd, maar ook in je lijf. Eigenlijk zijn zulke oefeningen altijd goed om te doen. Hoe vaker je ontspannen bent (en dus minder bang of opgejaagd), hoe minder vaak je bloost.
Hein komt bij ons omdat hij last heeft van bloosangst. Dat staat hem behoorlijk in de weg. Hij heeft weinig vrienden, omdat hij zich zorgen maakt over het blozen bij nieuwe mensen. Daarom blijft Hein liever omgaan met vrienden die hij al jaren kent.
Daarnaast heeft hij ook bepaalde carrière keuzes gemaakt in verband met zijn blozen. Zo is hij er van overtuigd dat hij ongeschikt is om met anderen te werken. Hij heeft daarom altijd als nachtwaker gewerkt. Na twee jaar slaat de verveling toe. Hij wil meer uit zijn carrière halen. Daarom heeft hij besloten om zijn bloosangst aan te pakken.
De behandeling van bloosangst
Als je last hebt van bloosangst, kun je met behulp van dit artikel misschien proberen om er zelf wat aan te doen. Als dat niet werkt, is het verstandig om je te laten behandelen door een psycholoog. Je kunt hiervoor contact met ons opnemen. Wij helpen je graag.
Cognitieve gedragstherapie
Er zijn verschillende behandelingen mogelijk voor bloosangst. De belangrijkste is cognitieve gedragstherapie. Hieronder hebben we deze behandelmethode opgesplitst in twee delen:
1. Veranderen van overtuigingen
Mensen die bloosangst hebben, zijn vooral bang om beoordeeld te worden. De belangrijkste stap in de behandeling is om naar deze overtuigingen te kijken. Hieronder noem ik een aantal overtuigingen die vaak terugkomen:
‘Als ik bloos, nemen mensen mij niet meer serieus’.
Er zijn ook varianten op deze overtuiging. Je denkt bijvoorbeeld dat andere mensen je dom of verlegen vinden. Of dat anderen denken dat je iets te verbergen hebt.
Je kunt deze overtuiging op meerdere manieren tegenspreken. De simpelste opmerking is natuurlijk dat het allemaal best wel meevalt. Mensen met flinke bloosangst zullen dit alleen bijna nooit geloven. Ze zijn er heilig van overtuigd dat andere mensen het ‘blozen’ zo ongeveer het ergste op aarde vinden.
Stel dat andere mensen het blozen wél heel stom vinden. Wat kun je dan doen? Je kunt je rot schamen of er gestrest door raken, maar dat maakt het alleen maar erger. Beter is het om je lot te accepteren en te doen alsof er niets aan de hand is. Hoe meer jij je ervoor schaamt, hoe sneller anderen het ook ongemakkelijk zullen gaan vinden.
‘Wat anderen van me denken, is enorm belangrijk’.
Je gaat er niet alleen vanuit dat mensen iets van je denken. Maar ook dat het belangrijk is wat ze denken.
Als je bang bent om in een groep vreemden te gaan blozen, is dat bijvoorbeeld best gek. Je hoeft toch niets van die vreemden? En als je bang bent voor blozen op je werk, moet je het zien als een klein onderdeel van je functioneren. Als je verder goede prestaties levert, is er niets aan de hand. Je prestaties zijn veel belangrijker dan het feit dat je bloost.
‘Ik moet zorgen dat ik niet meer bloos’.
Het is heel normaal dat mensen met bloosangst zichzelf de schuld geven. Maar hoe meer jij probeert om niet te blozen, hoe meer je gáát blozen. Zo maak je het jezelf dus wel heel moeilijk. Het is jouw verantwoordelijkheid om je minder zorgen te maken over het blozen.
Er zijn natuurlijk nog talloze andere overtuigingen bij bloosangst, maar deze drie komen bijna altijd voor. Samen met een psycholoog ga je kijken welke overtuigingen jou precies in de weg staan.
2. Veranderen van gedrag
Overtuigingen kun je veranderen door erover te praten. Dat werkt soms heel goed. In andere gevallen kan het veel beter helpen om je gedrag te veranderen. Hieronder bespreek ik een aantal oefeningen die je kunt proberen om je blozen te leren accepteren.
Oefening 1: Stoppen met vermijden
Een eerste stap is om situaties waarin je bang bent om te gaan blozen niet te vermijden. Mensen met bloosangst gaan die situaties vaak uit de weg, of bereiden zich voor op die situaties. Dit doen ze door bijvoorbeeld:
- een dikke laag make-up te dragen
- mensen niet aan te kijken en zich op de achtergrond te houden
- te zorgen dat ze erg koel blijven
De truc is om bovenstaande dingen niet te doen. Je zult merken dat de wereld niet vergaat als je bloost. En dat mensen het je helemaal niet kwalijk nemen. Zo kun je leren om het blozen te accepteren en je minder aan te trekken van anderen.
Oefening 2: Expres blozen
Probeer bij elke interactie of je kunt gaan blozen. Ik begrijp dat je nu denkt: ‘dat is juist niet de bedoeling!’.
Als je iemand kunt vinden bij wie je durft te blozen, zal het niet lukken. Hieruit blijkt maar weer dat je juist gaat blozen wanneer je het niet wilt. Na verloop van tijd kun je het ook proberen bij mensen bij wie je liever niet wil blozen. Je zult zien dat het blozen een stuk minder wordt als je juist probeert om te blozen.
Oefening 3: Benoem je bloosangst
Deze strategie kun je op twee manieren invullen. Je kunt beginnen om tegen mensen te zeggen dat je bloosangst hebt. Dat levert vaak interessante gesprekken op. Mensen zullen je vertellen dat het ze nog nooit is opgevallen dat je bloost. Of dat ze blozen helemaal niet erg vinden. Dit is al een manier om je minder aan te trekken van het blozen.
Een andere strategie is om te zeggen wanneer je bloost. Dus als je voelt dat je begint te blozen, zeg je: ‘Ik ga er helemaal van blozen. Ik moet denk ik even nadenken over je vraag’.
Het komt erop neer dat je het blozen niet probeert te verbergen, maar dat je het juist laat zien. Net zoals de Amerikaanse schaamte-onderzoeker Brener Brown zegt: ‘schaamte kan niet overleven in het licht’.
Als je dus praat over iets waar je jezelf voor schaamt, wordt de schaamte juist minder.
Taakconcentratie training
Naast cognitieve gedragstherapie bestaat er taakconcentratie training. Mensen met bloosangst houden zich vaak erg bezig met het feit of ze blozen. Bovendien willen ze het blozen voorkomen door er continu op te letten.
Uit onderzoek blijkt dat deze zelfgerichte aandacht het blozen juist versterkt. Bovendien is de kans groot dat je mist dat mensen het blozen helemaal niet zo erg vinden. Je let tenslotte alleen maar op jezelf.
Daarom kan het helpen om je aandacht vooral op het gesprek te richten. Dit kun je oefenen door middel van meditatie, maar ook door bijvoorbeeld naar een liedje te luisteren en steeds een ander instrument te horen. Zo leer je specifiek aandacht te geven aan één onderdeel van je ervaring.
EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing)
Als de angst om te blozen veroorzaakt wordt door een bepaalde herinnering, kiezen we soms voor Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR).
EMDR zetten we over het algemeen in bij de verwerking van traumatische gebeurtenissen. Bijvoorbeeld bij mensen die last hebben van een posttraumatische stress stoornis (PTSS).
We zien ook dat deze behandelvorm goed kan helpen bij angststoornissen. Daarbij is het wel belangrijk dat de start van de angst gegrond ligt in één specifieke gebeurtenis. In het geval van bloosangst, kan het bijvoorbeeld zijn dat je een keer uitgelachen bent vanwege je blozen. Of dat iemand je erop gewezen heeft.
De behandeling van Hein begint simpel. We gaan met hem bekijken welke overtuigingen hij heeft over blozen. Het blijkt dat hij ervan overtuigd is dat blozen verschrikkelijk is. En dat mensen je totaal niet serieus nemen als je bloost. Na een gesprek beseft hij dat dit misschien wat overdreven is.
Daarom beginnen we meteen met gedragsexperimenten. Dit begint met het vragen van de weg aan iemand op straat. Nadat hij dit enkele keren heeft gedaan, probeert hij het te doen terwijl hij probeert te blozen. Dat vindt hij flink eng, maar als hij het eenmaal gedaan heeft is de opluchting groot. ‘Dat ik me hier al die jaren door heb laten tegenhouden!’.
Na ongeveer tien behandelingen gaat het een stuk beter met hem. Hij is gaan solliciteren en heeft een baan gevonden.
Laatste keus: medicatie of een operatie
Zelf zijn we van mening dat medicatie of een operatie totaal niet noodzakelijk is. Potentieel is het zelfs gevaarlijk. Toch vinden we ook dat iedereen de vrije keuze moet hebben. Vandaar dat we hier ook andere methoden noemen die je van het blozen af kunnen helpen.
Medicijnen
Er zijn verschillende middelen die worden voorgeschreven om je blozen te stoppen:
- Bètablokkers om je bloeddruk te verlagen
- Benzodiazepinen om je spanning te verlagen
- Clonidine en Oxybutine om te zorgen voor vaatvernauwing
De reden dat we niet kiezen voor medicijnen bij bloosangst, is vanwege de bijwerkingen. Blozen is en blijft iets menselijks. Met medicijnen onderdruk je de lichamelijke verschijnselen, dus niet het probleem zelf: de sociale angst.
Operatie
Wanneer je gaat blozen, stroomt het bloed niet meer vrijelijk door je aderen. Het hoopt zich op. Dat wordt gereguleerd door een zenuw. Er zijn verschillende operaties mogelijk om die zenuw zo te beïnvloeden dat dit niet meer voorkomt.
Je kunt de zenuw blokkeren door middel van een clip, dat heet Endoscopic Sympathetic Block (ESB). Iets extremer is het doorbranden van de zenuw, wat Endoscopic Thoracic Sympathicotomy (ETS) heet. In deze folder van het VUMC kun je er meer over lezen.
Het effect van deze operaties is nog niet helemaal duidelijk. Bovendien kunnen er bij elke operatie complicaties optreden, die nog veel erger kunnen zijn dan het blozen zelf. Ook hier werk je niet aan de onderliggende angst.
Pas als je (bijna) alles geprobeerd hebt zonder effect, kun je kiezen voor medicatie. Een operatie is echt het eindstation.
Onze psychologen hebben veel ervaring met de behandeling van bloosangst en andere sociale angsten. We zetten daarvoor een combinatie in van cognitieve therapie, taakconcentratietraining en ontspanningsoefeningen. Uit onderzoek blijkt dat dit het beste effect geeft bij de behandeling van sociale angst1.
Een psycholoog doet de behandeling altijd op jouw eigen tempo. Benieuwd wat onze psychologen voor jou kunnen betekenen? Neem dan contact op via onze contactpagina.
Hey, zelf heb ik ook last van bloosangst.
Daar ben ik eigenlijk vandaag pas achtergekomen, nou ja ik wist al ongeveer 2 jaar dat ik vaak rood werd bij dingen waarbij ik niet wilde dat ik rood werd. Zelf voel ik me dan zo onzeker en heb ik het gevoel dat iedereen me raar aankijkt als ik rood word. Heel erg bedankt voor deze goede tips, ze gaan zeker helpen.
Bedankt! Een goed artikel. Hier heb ik geloof wel iets aan. Ga het meteen uitproberen: morgen een collega de waarheid vertellen, een rood hoofd krijgen en dan zeggen dat ik bloosangst heb. En dat het me geen bal uitmaakt.
Dag Hans,
Dat is een heel voortvarende aanpak, maar daar komt het ongeveer wel op neer ja. Succes!
Robert