In relatietherapie gebruiken we bijna altijd EFT. Deze vorm van relatietherapie is ontwikkeld door Sue Johnson en gaat heel specifiek over de verbondenheid in relaties. In dit artikel leg ik uit wat EFT is, hoe het werkt en wat er naast EFT nog bestaat.
Ik ben Robert Haringsma, psycholoog en relatietherapeut in Amsterdam. Ik merk dat EFT heel populair is en dat veel stellen hier specifiek naar op zoek zijn. Dat is ook wel begrijpelijk omdat onderzoek uitwijst dat EFT heel goed werkt.
In dit artikel leer je onder andere:
- Waarom gehechtheid waarschijnlijk belangrijker is dan liefde in relaties
- Hoe veelvoorkomende ruzies verklaard kunnen worden
- Wat je kunt doen om de band tussen jou en je partner te versterken
- Waarom meningsverschillen vaak niet over meningen gaan
Ik ga het eerst hebben over de theorie achter EFT, daarna vertel ik over het soort relatieproblemen dat EFT behandeld en vervolgens ga ik het hebben over de oplossingen die zij aandraagt. Tot slot vertel ik nog wat meer over andere vormen van relatietherapie.
Wat is EFT relatietherapie
Op dit moment is EFT waarschijnlijk de meest bekende vorm van relatietherapie. EFT staat voor Emotionally Focused Therapy. Deze therapievorm gaat dan ook direct over de gevoelens die er in een relatie kunnen spelen. Dat is waarschijnlijk ook waarom deze vorm van therapie zo populair is.
Het uitgangspunt van EFT is dat mensen vaak niet goed met hun gevoel om kunnen gaan. Ze weten vaak niet eens dat ze een gevoel hebben. En als ze dat wel weten, is het lastig om daar mee om te gaan. Ze communiceren daarom ook niet over hun gevoelens, maar eerder over praktische zaken.
Een voorbeeld:
Veel traditionele relatietherapie gaat het nu hebben over het op tijd thuiskomen. Kunnen we tot een oplossing komen waarin Johan op eerder thuis komt? Of een oplossing waarbij Marie iets minder punctueel is? Of allebei?
In EFT werd voor het eerst duidelijk gemaakt dat het niet over het thuiskomen gaat. Het gaat over gevoelens:
- Als Johan te laat thuiskomt, geeft dat Marie het gevoel dat hij niets om haar geeft
- Als Marie zo tekeer gaat tegen hem, geeft dat Johan het gevoel dat ze hem niet waardeert
Deze gevoelens komen echter niet ter sprake omdat beide partners waarschijnlijk niet gewend zijn om hierover te spreken. Een EFT-therapeut helpt stellen om de gevoelens boven tafel te krijgen en bespreekbaar te maken.
Hiermee kun je een uitweg vinden uit de veelvoorkomende ruzies die ik hieronder bespreek.
De protestpolka en andere problemen
In haar boeken voor het grote publiek spreekt Sue Johnson vaak over “De Demonische Dialogen”. Dit zijn typische manieren waarop stellen vaak ruzie maken. Hieronder beschrijf ik de vier meest voorkomende.
Vind de slechterik
Deze discussie begint wanneer de ene partner de ander bekritiseert. Dit kan over hele simpele dingen gaan. Schoenen die niet opgeruimd zijn, beloften die niet nagekomen zijn of dingen die vergeten zijn. Vaak is het als buitenstaander nauwelijks te begrijpen waarom mensen daar ruzie over maken (als je zelf een relatie hebt, kun je je vaak beter inleven).
De ene persoon zegt dat de ander iets fout gedaan heeft. Deze laatste voelt zich onheus bejegend. Daarom kiest hij de aanval. Eigenlijk is het allemaal de fout van de ander. Hierop verweert de ander zich en zo start een patroon wat steeds heftiger wordt. Uiteindelijk is men alleen nog maar bezig met het winnen van de discussie en niet meer met de relatie.
Johan: “Laat me toch eens met rust. Ik heb wel wat beters te doen dan het huis schoonmaken. Misschien zou jij ook eens wat verder moeten kijken dan de keuken!”
Marie: “Ja, dat stomme hardlopen van je zeker. Daar was je vandaag weer eens druk mee. Nou, wat schieten we daar een hoop mee op als gezin. Misschien kun jij beter eens wat verder kijken dan je eigen belangen.”
De Protest Polka
John Gottman, een van de meest invloedrijke onderzoekers op het gebied van relatietherapie, gaf aan dat stellen die regelmatig de protest polka dansen vaak het vijfde jaar van hun huwelijk niet halen.
In deze vorm van ruzie maken komt de ene persoon met een beschuldiging, waarna de ander zich terugtrekt. Dat stilzwijgen irriteert de beschuldigende partij zo, dat hij met nog meer beschuldigingen komt, waarna de ander zich nog meer terugtrekt. Uiteindelijk wordt er vaak met opzet ruzie gezocht, omdat dat beter aanvoelt dan helemaal geen reactie krijgen.
Marie: “Ik vind het gewoon eng als ik niet weet waar ik aan toe ben.”
Johan: “Lieve schat, je bent veertig jaar oud, je kunt je toch niet altijd maar blijven verschuilen achter angst?”
Marie: “Ik weet echt niet wat ik daarop moet zeggen, ik ben gewoon bang!”
Johan: “Dit antwoord krijg ik dus altijd, wat heb ik daar nou aan!”
Bevriezen of vluchten
Als wij angstig worden, vertoond ons lichaam een “fight, flight or freeze” reactie. Waar de vorige patronen vooral op vechten gebaseerd waren, kiest men er hier voor om te bevriezen of te vluchten. Het dansen stopt simpelweg en hoewel er geen ruzie meer is, is er ook niet veel relatie meer over.
Vaak is dit de volgende stap na de Protest Polka. De aanvallende partij is er zo klaar mee, dat hij of zij maar stopt met de beschuldigingen. Omdat de ander echter nog steeds bang blijft, zitten ze beide in stilte. In de gesprekskamer tijdens relatietherapie is de spanning vaak te snijden, maar er wordt niets besproken. Het lijkt alsof de hoop al opgegeven is.
Al deze ruzies zijn voorbeelden waarin men probeert om emoties te beheersen.
- Vind de slechterik: beide partijen dealen met hun emoties door boos te worden
- Protest Polka: een van de partijen zet zijn emotie om in boosheid, de ander gaat zijn emoties uit de weg door te vluchten
- Bevriezen of vluchten: beide partijen gaan hun emoties uit de weg door te vluchten
In EFT relatietherapie gaan we kijken of we de emoties weer terug in het gesprek weten te krijgen. Dat gaat alsvolgt.
Oplossingen voor relatieproblemen
In EFT gaan we altijd eerst op zoek naar het gevoel achter het verwijt. In de eerdere voorbeelden hebben we er al een aantal gezien:
- Als Johan de keuken niet schoonmaakt, heeft Marie het idee dat ze er alleen voorstaat
- Als Marie Johan aanspreekt op zijn gedrag, heeft Johan het gevoel dat hij niet gewaardeerd wordt
- Als Johan Marie aanspreekt op haar angstige gedrag, is ze bang dat hij niet meer van haar houdt
- Als Marie niets zegt tegen Johan, heeft hij het gevoel dat hij haar negeert
Gevoelens op tafel leggen is echter kwetsbaar. Vooral wanneer je gewend bent om ruzie te maken (koppels komen vaak jaren te laat in therapie en zijn dus al lang gewend aan hun patronen) is het lastig om je ineens kwetsbaar op te stellen. Voordat je het weet maakt de ander er misbruik van.
Toch is het uitspreken van die gevoelens de eerste stap om tot betere gesprekken te komen. Het heeft namelijk als effect dat jij niet komt met de eerste beschuldiging. Daarnaast zorgt het er voor dat je partner weet waar je vandaan komt. Stel bijvoorbeeld voor dat Marie zou hebben gezegd: “Johan, toen ik thuis kwam was de keuken niet opgeruimd. Ik krijg daardoor echt het gevoel alsof ik er hier thuis helemaal alleen voorsta.”
Veel stellen doen er goed om eens vaker met elkaar om tafel te zitten voor een echt goed gesprek.
Als Johan niet in therapie is, bestaat er nog steeds een grote kans dat hij verdedigend reageert. De kans is echter al kleiner dan wanneer Marie gezegd had: “Wat ben je toch ook een sloddervos!”.
Wanneer Johan samen met Marie in therapie is, is de kans groot dat hij Marie haar uitspraak ziet als het delen van een gevoel. Op dat moment kan hij daar bijvoorbeeld op reageren door haar een knuffel te geven of haar op een andere manier te bevestigen in haar gevoel.
Dat is echter niet altijd nodig. Gek genoeg werkt het zelfs vaak tegenovergesteld. Als de ander zich bevestigd voelt in zijn of haar gevoel, blijkt dat het oplossen van het praktische punt vaak niet meer zo nodig is. Als dat toch nodig blijkt, kun je er natuurlijk over onderhandelen, maar het is dan niet nodig om het exact zo te doen als de ander wil.
Door het gevoel en de zienswijze van de ander te erkennen, geef je deze persoon ruimte om ook te luisteren naar jouw gevoel en jouw behoeften. Vervolgens kom je dan bijna altijd wel uit op een goede verstandhouding.
Zo simpel als ik het hierboven beschrijf is het natuurlijk niet altijd. Vooral stellen die al jarenlang verstrikt zitten in dezelfde ruzies hebben er vaak moeite mee om deze te stoppen. Daarom is er vaak meer nodig dan een simpel inzicht. EFT relatietherapie wordt vaak opgedeeld in de volgende stappen:
Stap 1: Kijken waar het vaak fout gaat.
Tijdens het eerste gesprek van een relatietherapietraject zal de relatietherapeut bijna altijd vragen om eens iets over de ruzies te vertellen. Sommige mensen hebben namelijk maar één ruzie die is doorgesijpeld naar alle andere interacties. Andere stellen vechten op meer fronten.
Stap 2: Zorgvuldig beschrijven hoe het negatieve patroon eruit ziet.
Over het algemeen heb ik vrij snel in de gaten wat er mis gaat binnen een relatie. Dat is geen arrogantie van me, ik heb wat dat betreft gewoon een makkelijke baan. Ik kan van een afstandje naar de relatie kijken, zonder dat ik er deel van uitmaak en zonder dat ik belang heb bij de uitkomst.
Als ik wil dat de therapie slaagt, is het echter belangrijk dat de mensen in therapie dit ook weten. Daarom besteedt ik altijd veel tijd met het onder woorden brengen van het patroon in samenwerking met het stel.
Stap 3: Beschrijven van de emoties die hier aan ten grondslag liggen.
Als we eenmaal helder hebben dat er steeds ruzie is over het buitenzetten van het afval, gaan we kijken naar emoties die daar achter zitten. Is het afval het probleem? Of gaat er een emotie achter schuil? Wanneer we de emoties op tafel krijgen, is de oplossing een stuk dichterbij.
Stap 4: Begrijpen van het probleem van de ander en het probleem van jezelf.
Mensen komen vaak in relatietherapie in de hoop dat de ander nu eindelijk eens inziet wat hij of zij allemaal verkeerd doet. Waar er twee partijen ruzieën, hebben twee partijen schuld immers.
Stap 5: Accepteren van de gevoelens van de ander, zonder ze weg te willen halen.
Een deel van relatietherapie komt neer op acceptatie. Accepteren dat je partner anders in het leven staat dan jij en soms simpelweg niet anders kan. Pas vanuit de acceptatie kun je gaan werken aan verandering.
Stap 6: Oefenen met het verwoorden van behoeften en gevoelens.
Als je weet wat je voelt, is het nog niet per se gezegd dat je die gevoelens ook onder woorden kunt brengen. En het is ook niet gezegd dat je die gevoelens met de ander kunt delen zonder dat het een aanval of beschuldiging wordt.
Stap 7: Nieuwe manieren zoeken om een positieve relatie te kweken
Een relatie is niet alleen het oplossen van conflicten. Er zit ook een positieve component aan! Tijd voor elkaar maken, meer dingen met elkaar delen en elkaar beter leren kennen zijn allemaal dingen die een relatie sterker en plezieriger maken. We sluiten relatietherapie hier meestal mee af, zodat je ook na het traject actief bezig blijft om je relatie te verbeteren.
EFT staat bekend als een betrekkelijk korte vorm van relatietherapie. Vaak kan er al in acht sessies verbetering in de relatie behaald worden. Uit onderzoek blijkt bovendien dat bijna 75% van de stellen na EFT relatietherapie een verbetering van de relatie rapporteert.1 Toch zijn er ook wel wat kantekeningen te plaatsen bij EFT, die ik hieronder te sprake zal brengen.
Andere vormen van relatietherapie
De belangrijkste kritiek op EFT is bijna een beetje oneerlijk. Het is alsof je een actiefilm met veel explosies, achtervolgingen en pistolen bekritiseert omdat het verhaal wat dun is. Natuurlijk is dat verhaal dun, het gaat in dit soort films nu eenmaal niet over het verhaal.
Bij Emotion Focussed Therapy ligt de focus op emoties. We gaan er in deze therapiesoort vanuit dat emoties problemen in relaties veroorzaken. En vaak is dat ook zo. Vandaar dat EFT vaak zo goed werkt. In sommige gevallen zijn emoties niet de bron van al het kwaad. In dat geval staat de relatietherapeut die zich alleen maar heeft bekwaamd in EFT met lege handen.
Hieronder noem ik een aantal problemen niet goed met EFT te behandelen zijn:
- Communicatieproblemen. Niet je gevoelens bespreken is een communicatiefout, maar er zijn nog veel meer communicatie-fouten die mensen maken. Als hier geen aandacht voor is, heeft een gesprek over gevoelens nog steeds weinig zin.
- (psychologische) problemen bij een van de partners. Als een van de partners geldproblemen heeft, stress op zijn werk heeft of paniekaanvallen heeft, is het belangrijk dat dit opgemerkt wordt. Alleen de relatie verbeteren zal dan weinig effect hebben.
- Slechte onderhandelingsvaardigheden. De inhoud van het gesprek is niet altijd onbelangrijk. Niet achter elke klacht zit een verborgen emotie. Bij conflicten over de opvoeding van de kinderen gaat het bijvoorbeeld vaak over diepgewortelde overtuigingen en niet zozeer over gevoelens. Het is belangrijk om die overtuigingen helder te krijgen en op basis daarvan een onderhandeling te starten waarin beide partijen gehoord worden.
De meeste van dit soort problemen komen wel aan bod in een systeemtherapeutische aanpak. Deze is wat breder opgezet dan EFT alleen. Veel relatietherapeuten hebben dit ook als achtergrond en dat is handig als je zeker wilt weten dat je met jouw probleem bij een relatietherapeut terecht kan.
(EFT) relatietherapie volgen?
Depsycholoog.nl heeft een netwerk van aangesloten relatietherapeuten. De meeste van hen hebben enige scholing in EFT gehad. Als je op zoek bent naar een goede relatietherapeut, kun je dan ook contact opnemen via onze aanmeldformulier. Wij kiezen dan een therapeut voor je uit en sturen je aanvraag naar hem of haar door.
Heb je naar aanleiding van dit artikel vragen over EFT of over relatietherapie? Stel ze gerust in de commentaren, we komen er dan zo snel mogelijk op terug.
