Skip to main content
search
0
Claustrofobie

Claustrofobie is de angst voor afgesloten ruimten. Het is een angststoornis die betrekkelijk vaak voorkomt. Vijf procent van de mensen heeft er last van. In dit artikel bespreken we op basis van wetenschappelijke inzichten én behandelervaring hoe je deze angst kunt overwinnen.

Toch zoeken mensen bijna nooit behandeling, omdat er vaak goed met deze klachten te leven valt. Hoe vaak zit je tenslotte in een kleine, afgesloten ruimte? Over je angsten heenkomen kan echter zeer bevrijdend zijn, daarom raden we een behandeling sterk aan.

De grootste fout die mensen met claustrofobie maken, is dat ze kleine ruimten uit de weg gaan. De behandeling van claustrofobie is snel en effectief en zorgt ervoor dat je binnen een aantal uren over deze angst heen bent. Je moet dan echter wel je angst tegemoet gaan. In dit artikel leg ik uit hoe je dat doet.

Voordat ik daar aan begin, schrijf ik eerst meer uitgebreid op wat claustrofobie precies is. Daarbij bespreek ik ook wat de DSM-diagnose precies is. Vervolgens ga ik uitgebreid in op de behandeling van claustrofobie met verschillende soorten therapieën.

Claustrofobie

Net zoals bij alle andere fobieën, is het woord claustrofobie opgebouwd uit woorden uit het latijn. “Claustrum” staat voor kleine, afgesloten ruimte. “Fobos” staat voor angst. Letterlijk dus de angst voor kleine ruimten.

Wat telt als een kleine ruimte, is voor verschillende mensen anders. Veel gehoorde situaties zijn bijvoorbeeld:

  • De bioscoop
  • De trein
  • Liften
  • Kamer zonder ramen

Mensen die zeer ernstig claustrofobisch zijn, kunnen echter ook angstig zijn in huis of in de auto.

Waarom vinden mensen met claustrofobie die situaties dan zo angstig? De meest gehoorde angsten zijn:

  • Ik krijg geen lucht
  • Ik wordt gek
  • Ik krijg een paniekaanval
  • Ik kan hier niet weg als ik dat wil

Zoals je hoort is de kleine ruimte zelf dus niet beangstigend. Men vreest vooral wat er gaat gebeuren als ze  niet meer weg kunnen uit die situatie. Bovendien speelt er, zoals zo vaak bij angststoornissen, ook een “angst voor de angst” mee. Als je in het verleden bang bent geweest in een kleine ruimte, wil je die angst vaak niet weer meemaken.

Bij de behandeling van claustrofobie ben ik als psycholoog dan ook vooral bezig om de angst voor de angst te behandelen. Het is  namelijk vaak vrij snel duidelijk dat kleine ruimten objectief gezien niet zo eng zijn. Goed omgaan met de angst is echter ook een hele kunst.

Claustrofobie symptomen in de DSM 5

Het is handig om je te beseffen dat Claustrofobie een van de vele fobieën is. Er is dus niet een specifieke pagina in de DSM 5 (het handboek voor psychologische stoornissen) dat gaat over claustrofobie. We gaan hier dan ook kijken naar de algemene diagnose van een fobie, maar dan toegeschreven naar claustrofobie.

De behandeling van een fobie wordt sinds kort niet meer vergoed door de zorgverzekeraar. Gelukkig kun je betrekkelijk snel van een fobie afkomen. Onze psychologen helpen je over het algemeen binnen 3 uur van een fobie af. Neem gerust contact op om de mogelijkheden te bespreken.

  • Er is sprake van angst voor kleine ruimten of afgesloten plekken
  • Wanneer je in een kleine ruimte moet zijn, krijg je bijna altijd last van angstige gevoelens
  • Je vermijdt kleine ruimtes en als je er echt niet onderuit kan, verdraag je het met enorme angst.
  • De angst is overdreven en wordt niet door iedereen gedeeld. Een kruipruimte onder een huis wordt bijvoorbeeld door bijna iedereen in zekere mate angstig gevonden. Een treincoupé vindt echter bijna niemand eng.
  • De angst is al minimaal zes maanden aanwezig.
  • De angst zorgt er voor dat je niet meer goed functioneert. Dat kan op je werk zijn, maar ook in je persoonlijke leven.
  • De angst voor kleine ruimtes kan niet beter verklaard worden door andere klachten.

Bij Claustrofobie komt het nog wel eens voor dat mensen een paniekstoornis hebben, die dan verward wordt met claustrofobie. Het onderscheid is echter gemakkelijk te maken. Mensen met een paniekstoornis hebben namelijk vaak in meerdere situaties last van angst, dus niet alleen in kleine ruimtes.

Claustrofobie is goed te behandelen. Vooral omdat het hier voornamelijk gaat over de angst voor de angst. Bijna niemand blijft tijdens de therapie volhouden dat kleine ruimtes toch wel echt heel erg eng zijn. Er rijden dagelijks bijvoorbeeld bijna een miljoen mensen per dag met de trein, dus het is moeilijk vol te houden dat dit een angstige situatie is.

Hieronder vertel ik uitgebreid over de behandeling van Claustrofobie.

Claustrofobie behandeling

Een angstbehandeling waarbij je niet geconfronteerd wordt met je angst, is onmogelijk.
Een goede behandeling van claustrofobie kan zeer snel gaan. In twee tot drie sessies zijn de meeste mensen helemaal genezen van hun claustrofobie. Bijkomend voordeel is dat ze op dat moment beter kunnen omgaan met hun angst. Dat is handig voor andere situaties in je leven die eng kunnen zijn.

 

Ik beschrijf hieronder vier behandelmethoden. Exposure is de eerste en die is het meest belangrijk. Op zich zou een therapie kunnen volstaan met alleen exposure. Om de behandeling soepel te laten verlopen, gebruik ik echter ook vaak cognitieve therapie en mindfulness. Wanneer de angst is ontstaan naar aanleiding van een traumatische gebeurtenis, is het de moeite waard om naar EMDR te kijken. Het gebruik van medicatie ontraad ik sterk, toch gaat het daar ook in het kort over.

Exposure

Exposure betekent “blootstellen”. Zoals je in de definitie van Claustrofobie gezien hebt, zijn veel mensen er op gericht om kleine ruimten uit de weg te gaan. Exposure draait deze neiging helemaal op zijn kop en zegt juist: zoek de angstige situatie op.

Waarschuwing!

Als we zeggen dat je als onderdeel van je behandeling juist geconfronteerd wordt met kleine ruimten, hoort daar altijd een woord van waarschuwing bij.

Sommige mensen met claustrofobie vinden kleine ruimtes namelijk zo eng, dat ze al niet eens aan de behandeling willen beginnen als ze horen dat ze juist kleine ruimtes moeten opzoeken. Ze zijn ergens misschien ook bang dat ze voor drie uur opgesloten worden in een kleine ruimte of iets dergelijks.

Dat gaan we natuurlijk niet doen. Samen met je psycholoog bepaal jij hoe de behandeling er uit ziet. Je gaat dus ook in je eigen tempo de behandeling door.

Daarnaast bouwen we de behandeling altijd stapsgewijs op. Als je hoogtevrees hebt, gaan we niet de eerste sessie parachutespringen. De eerste keer dat we de angstige situatie opzoeken, kiezen we iets dat je spannend vindt, maar ook wel aandurft. Pas als je die situatie niet meer spannend vindt, beginnen we met de volgende stap.

Denk er tot slot aan dat je van je spanning af wil. Dat betekent toch dat je wel in de situatie bent, maar geen angst meer hebt. Niet dat je nooit meer in die situatie wil zijn.

Exposure is eigenlijk een leerproces van je lichaam. Het is niet zo moeilijk om je rationeel uit te leggen dat je niet angstig hoeft te zijn in een bioscoopzaal. Daarvoor is niet meer dan één gesprek nodig. Als je direct na dat gesprek een bioscoopzaal betreedt, zul je waarschijnlijk tóch angstig zijn! Klaarblijkelijk leert je lichaam minder snel dan je brein.

Wat eigenlijk meer richting de waarheid komt is het idee dat je brein anders leert dan je lichaam. Je brein is dol op informatie, je lichaam is meer gebaat bij ervaringen. Je lichaam heeft de filosofie: “eerst zien en dan geloven“. Pas als er in de praktijk een aantal keren niets gebeurd is in de bioscoop, zal je lichaam geloven dat er niets is om angstig voor te zijn.

Bij exposure-therapie gaan we je steeds weer in de bioscoop zetten (aangenomen dat je daar bang voor bent). Net zolang totdat je lichaam geleerd heeft dat er niets is om bang voor te zijn. Daarbij gebruiken we een aantal snelle trucs om dit proces sneller te doen verlopen.

Cognitieve Therapie

Cognitieve therapie is erop gericht om de overtuigingen die je in bepaalde situaties hebt te onderzoeken. Mensen met Claustrofobie zijn er bijvoorbeeld vaak van overtuigd dat ze gek worden als ze te lang in een kleine ruimte zijn. Of ze zijn bang dat ze niet uit de situatie weg kunnen.

Beide overtuigingen zijn onwaar. Er is geen enkel voorbeeld van iemand die gek is geworden van angst. Ook kun je uit de meeste situaties wel weg. En als je echt niet weg kan is het vaak ook onnodig om weg te kunnen. Wanneer we deze overtuigingen kunnen veranderen door voorbeelden aan te halen, statistieken te tonen en redeneringen te onderzoeken, kunnen we vaak al een deel van de angst wegnemen.

claustrofobie behandeling

Een goede psycholoog wijst je er altijd op dat er licht is aan het eind van de tunnel.

Uit het laatste wetenschappelijke onderzoek blijkt dat exposure op zich de aangewezen behandeling is voor fobieën. Zonder al teveel uitleg dus direct experimenteren in de praktijk. Wat mij betreft is dat prima, maar in sommige gevallen maak ik toch graag gebruik van de cognitieve therapie.

1. Bij zeer ernstige angst

Als je echt enorm bang bent, zul je vaak niet bereid zijn om in de praktijk te gaan oefenen. Of misschien zul je er zelfs niet toe in staat zijn. De angst is zo ernstig dat het je niet toelaat om in de praktijk te oefenen. Een sessie met cognitieve therapie kan dan enorm helpen om je hier anders naar te laten kijken.

2. Bij angst voor de angst

Angst is moeilijk om met exposure tegen te gaan. Neem nu het volgende voorbeeld:

“Marie is enorm bang om met de lift te gaan. Ze is bang om vast te komen zitten en te stikken. Als onderdeel van de exposure-oefening laten we haar een verdieping met de lift gaan. Als ze daar uitkomt zegt ze dat de ervaring verschrikkelijk was. Ze was enorm angstig! Wat haar betreft is het maar weer eens bewezen dat je liften beter uit de weg kunt gaan.”

Als therapeut hadden we eigenlijk gehoopt dat Marie naar de situatie zou kijken. Praktisch gezien is er namelijk niets gebeurd. Marie kijkt echter niet alleen naar de praktische conqequenties, maar ook naar haar angst. Daaruit maakt ze op dat liften toch zeer beangstigend zijn.

Het is moeilijk om hieruit te komen zonder cognitieve therapie (of een mindfulness-techniek) te gebruiken. Pas als ze inziet dat angst hebben op zichzelf niet zo erg is, zal ze kunnen ervaren dat er niets met je gebeurd als je een lift in stapt.

Als dit niet direct klikt bij je: geen probleem. Omgaan met angst voor de angst is een van de lastigste delen van angstbehandeling. Onze psychologen hebben echter goede oefeningen om je daarmee bekend te maken. Een daarvan is mindfulness.

Mindfulness

Veel mensen kennen inmiddels mindfulness meditatie inmiddels wel. Of tenminste, ze hebben er wel eens van gehoord. De uitgebreide definitie van mindfulness is:

“Aandacht voor het moment, terwijl je ziet en accepteert wat je gevoelens, gedachten en lichamelijke gevoelens zijn.”

Dat aandachtig leren zijn, werkt uitstekend voor je angstgevoelens. De meeste mensen vinden angst zo vervelend, dat ze er direct voor weg willen kruipen. In een mindfulness-training leer je om je gevoel niet direct uit de weg te gaan, maar juist te onderzoeken. Zo kun je er achter komen wat angst nu eigenlijk precies is.

Ook hier geldt dat je dit niet gaat onderzoeken wanneer je in totale paniek bent. Die staat van paniek is namelijk juist bedoeld om er voor te zorgen dat je alles uit je handen laat vallen en in actie komt. Je kunt dan dus letterlijk niets anders doen. Daarom begin je met oefenen met een situatie die je spannend vindt, maar niet onoverkomelijk. Als je die onderzocht hebt, ga je naar een iets moeilijker situatie.

Misschien valt het je op dat dit overeenkomt met de exposure-behandeling. Ook daar ga je stapje voor stapje moeilijke situatie “veroveren”. Deze twee behandelmethodes kunnen dan ook prima samen gaan. In mijn ervaring gaat de exposure-behandeling sneller als ik deze combineer met mindfulness-oefeningen.

(Traumabehandeling) EMDR

Een speciale categorie van behandeling is EMDR. Deze techniek kan een psycholoog toepassen wanneer je angst is ontstaan door een traumatische ervaring. Als je bijvoorbeeld bang bent voor liften omdat je ooit een dag lang vastgezeten hebt in een lift.

Het voert hier te ver om uit te leggen hoe EMDR werkt. Belangrijk voor jou is om te weten dat deze methode zeer goed werkt. Niet elke therapeut kan hem echter inzetten, dus zoek wel naar een gespecialiseerde EMDR-therapeut. Tot slot is het belangrijk dat je echt een traumatische ervaring gehad hebt. Vooralsnog is het niet duidelijk genoeg bewezen dat EMDR helpt voor claustrofobie als deze is ontstaan zonder dat je weet waar het vandaan komt.

Medicatie

De bovenstaande vier therapie methoden zijn verreweg de best onderzochte methode om je claustrofobie te behandelen. Als je psycholoog je voorstelt om iets anders te doen dan deze drie behandelmethoden, is het de moeite waard om nog even verder te kijken naar een andere behandelaar. Onze psychologen werken allemaal met wetenschappelijk onderbouwde technieken en werken altijd met deze methoden.

Mensen die bij hun huisarts langsgaan met een fobie, worden regelmatig naar huis gestuurd met middelen ter ontspanning. Op zich kan dat niet zoveel kwaad. Stel bijvoorbeeld dat je milde claustrofobie hebt. Eens per drie jaar moet je de kruipruimte van je huis in. In die situatie gebruik je middelen om je angst te dempen. Verder heb je eigenlijk nauwelijks last van je claustrofobie.

In deze situatie is het niet vreselijk erg om een angstremmer te gebruiken. Je doet het niet vaak en de angst heeft ook weinig impact op je leven.

We zien echter ook regelmatig dat mensen antidepressiva meekrijgen (de meest gebruikte medicatie voor angst) en daar voor de lange termijn gebruik van maken. Omdat een fobie zo gemakkelijk en snel te behandelen is, raden we het gebruik van medicatie op deze manier ten zeerste af.

Het is een enorm bekrachtigende ervaring om te leren omgaan met je angst. Het is moeilijk uit te leggen hoe goed het voelt als je het hebt aangedurfd om je angst te overwinnen. Je therapie zal je dus niet alleen helpen bij het omgaan met je claustrofobie, maar ook met alle andere angsten waar je in je dagelijkse leven last van hebt. Ga in eerste instantie dus niet akkoord met medicatie, maar volg een therapie!

Behandeling bij een psycholoog voor Claustrofobie

Depsycholoog.nl is een website waar meerdere psychologen zich op verzameld hebben. Wij werken los van de zorgverzekeraar en kunnen daarom veel meer bieden in de behandeling. Je kunt een afspraak maken met een psycholoog bij jou in de buurt via deze pagina.

Robert Haringsma

Robert Haringsma is psycholoog en onderzoeker. Hij schrijft over onderwerpen als stress, zelfvertrouwen, depressie en angst.

Leave a Reply