75% van de mensen die bij een psycholoog in behandeling is, heeft last van slaapproblemen. Van de mensen die niet in behandeling zijn, heeft slechts 15% een slaapprobleem. Het is dus helder dat slaapproblemen en psychologische stoornissen veel met elkaar te maken hebben.
Het verband tussen slaap en psychologische problematiek is wetenschappelijk gezien niet heel helder. Hoewel de twee duidelijk samenhangen, weten we niet veel over het verloop van de problematiek.
Neem bijvoorbeeld depressie. Mensen die weinig slapen, kunnen daarvan neerslachtig worden. Maar mensen die goed slapen en een depressie krijgen, krijgen daarna vaak alsnog last van slaapproblemen. En mensen die slaapproblemen hebben tijdens hun depressie, zijn er vaak slechter aan toe dan mensen die dat niet hebben. Er lijkt dus niet een duidelijk causaal verband te zijn (depressie veroorzaakt slaapproblematiek of andersom), maar eerder een samenhang 1.
In dit artikel bespreken we drie psychologische problemen die in samenhang met slaapproblemen voorkomen. Depressie, Angst en Stress.
Slaap en Depressie
Ongeveer driekwart van de mensen met depressieklachten heeft last van insomnia. Zij kunnen met anderen woorden niet in slaap komen. 20% van de mensen met depressieklachten heeft daarentegen last van hypersomnia. Zij kunnen met andere woorden nauwelijks wakker blijven 2. Slaapproblemen komen zo vaak voor bij depressie, dat ze zelf opgenomen zijn in de DSM als een oorzaak van depressie.
In de behandeling van depressie gaat het niet vaak over de slaapklachten. Veel psychologen gaan er vanuit dat de slaapklachten vanzelf minder worden wanneer de depressie-klachten minder worden. In de meeste gevallen zal dit ook zo zijn. Als de slaapproblemen echter eerder aanwezig waren dan de depressieve problemen, is het echter ook de moeite waard om te kijken naar je slaapproblemen.
Slaap en Angst
Ook bij angstklachten is er spraak van insomnia en hypersomnia 3.
Slaapklachten zijn voor sommige angststoornissen onderdeel van de definitie, namelijk bij gegeneraliseerde angststoornis en post traumatische stressstoornis (PTSS). In dat laatste geval heeft men ook vaak last van nachtmerries die de slaap verstoren.
Het lijkt ook wel enigszins duidelijk hoe angst bijdraagt aan slaapproblematiek. Angst maakt het lichaam klaar om te vechten of te vluchten en die opgewonden staat maakt het moeilijk om in slaap te komen. Bij anderen zorgt die constante opgewonden staat er juist voor dat ze erg vermoeid raken en daarom juist extra behoefte hebben aan slaap.
Bij angstklachten is het ook meer voor de hand liggend dat de slaapklachten minder zullen worden naarmate men minder gespannen wordt. In de behandeling van angstklachten die samen gaan met slaapklachten, zullen we ons dan ook vooral lichten op het verlichten van de angstklachten.
Slaap en Stress
Het verband tussen slaap en stress is, net als het verband tussen slaap en angst, duidelijk fysiologisch te verklaren. Stress betekent van oorsprong psychologische inspanning. Tegenwoordig is het bijna een synoniem voor psychologische overspanning, maar dat is niet terecht. Iedereen heeft stress en problemen met stress ontstaan pas wanneer de balans tussen inspanning en ontspanning ontregeld raakt. Het is duidelijk dat een gebrekkige slaap daar een rol in kan spelen.
Hoewel het interessant is om te kijken naar het verband tussen slaap en stress (welke was er in jouw geval eerst?), is het zo dat de behandeling van slaapproblemen en stressproblemen erg op elkaar lijken. Over het algemeen zal een vermindering van stress leiden tot betere slaap en beter slaap leidt tot een verbetering van stress. Aan beide wordt dan ook aandacht besteedt in de behandeling van zowel slaap- als stressproblemen.
Behandeling
Als je last hebt van angst, depressie of stress in combinatie met slaapproblemen, is het belangrijk om een goede anamnese van de klachten te doen. Dit om zeker te weten dat we de goede oorzaak van je klachten aanpakken. Als je behoefte hebt aan een intakegesprek om je problematiek in kaart te brengen, kun je je hier aanmelden.