Wat is een van de meest voorkomende en tegelijkertijd een van de meest onhandige overtuiging die je in het leven kunt hebben?
Ik zal hem hieronder beschrijven:
- Iedereen moet mij aardig vinden.
- Als iemand mij niet aardig vindt, heb ik dat veroorzaakt.
- De manier om te zorgen dat iedereen mij aardig vindt, is om te zorgen dat ik precies doe wat zij willen.
Toegegeven, dat zijn drie overtuigingen, maar ze maken onderdeel van een gedachteproces dat we bij heel veel cliënten zien. In dit artikel ga ik in op waarom dit niet werkt.
Het lijkt zo simpel
Op het eerste gezicht lijkt vooral de laatste stelling van de bovenstaande drie erg logisch. Als mijn moeder wil dat ik graag elke week op bezoek kom, kan ik dat het best doen. Ze zal me dan aardig vinden omdat ik aan haar verzoeken voldaan heb, en op haar beurt ook aardig tegen mij zijn. Geen speld tussen te krijgen toch?
Er is ook een plek en een tijd waar deze strategie uitstekend werkt. Namelijk in je vroegste jeugd. Als kind zijn we volledig afhankelijk van onze ouders. Zij geven ons voedsel, onderdak en veiligheid. Uit onderzoek blijkt dan ook dat kinderen al in een heel vroeg stadium reageren op wat positieve reacties uitoefent bij hun ouders. Als ze lachen, maakt dat hun ouders blij en dus zullen ze heel vaak lachen. Dat trucje heeft een kind al door voordat het kan praten.
Het is normaal om een strategie die je heel jong hebt geleerd en die heel succesvol is geweest, mee te nemen in je latere leven. Helaas werkt hij daar niet meer zo goed en vroeger of later zul je dus een andere strategie moeten vinden.
Wat er mis gaat
In essentie is er niets mis met bovenstaande houding in relaties. Elke relatie, of die nu vriendschappelijk, zakelijk of romantisch is, bestaan op basis van zorgen voor de ander. Er ontstaan echter problemen wanneer de verhouding tussen geven en krijgen scheef groeit.
Een goed voorbeeld hiervan komt uit zakelijke relaties.
Van mensen met stressklachten hoor ik regelmatig dat “overwerken er nu eenmaal bij hoort”. Als er extra werk is en er moet een grote opdracht af, dan moet je even wat langer blijven. Ook als dat weken achter elkaar voorkomt.
Begrijp me niet verkeerd, ik heb niets tegen overwerken, maar stel je nu eens voor dat je aan het eind van de maand aan je baas vraagt: “Ik heb deze maand een paar honderd euro extra nodig, kun je me deze maand wat meer salaris geven?” Als ik die vraag aan mijn gestreste cliënten stel, kijken ze me met grote ogen aan. Ze denken dan ongetwijfeld dat ik niets van het zakenleven begrepen heb. Toch is de vergelijking naar mijn mening correct.
En zakelijke relaties zijn niet de enige relaties die scheef groeien. Een partner die altijd het huis schoonmaakt, maar niet mee mag praten over wat er op TV komt. Een dochter die elke week op bezoek komt, maar niet hoeft te verwachten dat moeder op de kinderen past of een vriend die klaar staat tijdens de verhuizing, maar niet hoeft te rekenen op een helpende hand bij een klus project. Scheefgroei in relaties komt overal voor.
Van scheef naar schever
En relaties die eenmaal scheef gegroeid zijn, neigen er naar om nog schever te groeien. De persoon die meer geeft dan de ander, kent namelijk maar een strategie om het evenwicht te herstellen:
Nog meer geven!
Dit natuurlijk in de hoop dat de ander gaat inzien hoe belangrijk je eigenlijk bent voor hem of haar.
In de praktijk blijkt echter dat mensen zich juist minder gaan inspannen naarmate je meer geeft. We zien soms zelfs dat er een soort minachting op kan treden. De ander neemt je niet meer serieus omdat je klaarblijkelijk bereid bent om je zelf zo weg te cijferen.
Zo gaat het van kwaad tot erger.
Het heft in eigen handen
Gelukkig kun je zelf dit proces wel stop zetten. Er zijn twee gedragingen die je daar bij kunnen helpen:
- Meer doen wat je zelf wilt (daar heb je niet altijd iemand anders voor nodig)
- De ander vragen om iets voor je te doen
Met de eerste stap leer je dat je niet meer afhankelijk van anderen bent. In je jeugd was je dat nog wel van je ouders, maar als je volwassen bent kun je eigenlijk totaal voor jezelf zorgen. Contact met anderen is nog steeds wel een van de basisbehoeften in je leven, maar dat contact gaat een stuk beter op basis van zelfvoorzienendheid dan op basis van afhankelijkheid.
De tweede stap leert je om voor je eigen belangen op te komen. De meeste mensen handelen (onbewust vaak) op basis van de strategie: “als ik nu maar voor de ander doe wat hij wil, zal hij wel doen voor mij wat ik wil.” Nog los van het feit dat de ander niet zo goed reageert op wat je wil (zoals ik hierboven omschreven heb), is het zo dat de ander vaak niet weet wat je wil. Het is dus noodzakelijk om te vragen waar je behoefte aan hebt.
Maar als je op deze manier gaat vragen om diensten van anderen, zullen ze je dan nog wel aardig vinden?
De paradox van nemen en geven
Zoals gezegd hebben de meeste mensen de overtuiging dat je alleen maar mensen aan je kunt binden door te geven. Je moet doen wat zij van je willen zien en dan zullen ze als wederdienst van je houden. Ik heb hierboven uiteengezet waarom dat vaak niet werkt.
Het paradoxale is dat het tegenovergestelde beter werkt. Als je niet alleen geeft, maar ook af en toe wat neemt, zullen mensen meer respect voor je hebben en datgene wat je geeft ook meer waarderen.
Geloof je me niet? Probeert het maar eens en je zult vanzelf zien wat je er voor terug krijgt.
