Agorafobie betekent letterlijk pleinvrees. Als je hier last van hebt, voel je een grote spanning in openbare ruimten. Op straat bijvoorbeeld of in de supermarkt. In dit artikel lees je wat agorafobie exact is en wat je kunt doen om er vanaf te komen.
Met de tips en trucs uit dit artikel kun je direct zelf aan de slag om je meer ontspannen te voelen. Daarnaast weet je na het lezen van dit artikel precies waar je op moet letten als je een psycholoog wil inschakelen.
De meest gemaakte fout die mensen met agorafobie maken, is dat ze hun angst uit de weg gaan. Deze vermijding zorgt er juist voor dat je angst alleen maar groter wordt.
Met de informatie uit dit artikel kun je de eerste stappen zetten om je agorafobie te lijf te gaan zodat je weer kunt genieten van het leven.
Wat is agorafobie?
Agorafobie is een samenstelling van de woorden “Agora” (plein) en “Fobie” (vrees). Letterlijk betekent het dus pleinvrees. Nu is het niet zo dat mensen met agorafobie specifiek bang zijn voor pleinen. Het is meer een vrees voor openbare gelegenheden. Eigenlijk elke situatie die niet vertrouwd is.
Mensen met agorafobie zijn vaak bang dat ze niet uit een situatie kunnen komen. In het midden van de rij van de bioscoop zitten is bijvoorbeeld enorm angstig. Daarnaast is er de angst om de situatie niet goed te kunnen voorspellen. Niet precies weten wat er gaat gebeuren met andere woorden. Daarnaast is er vaak schaamte aanwezig. Mensen zijn dan bang dat ze door hun angst rare dingen gaan doen.
Agorafobie gaat vaak samen met paniekaanvallen. Of beter gezegd: agorafobie is vaak het resultaat van paniekaanvallen. Mensen die regelmatig paniekaanvallen hebben, vinden het vaak spannend om zich op straat te begeven omdat ze bang zijn een paniekaanval te krijgen. Soms zorgt dat er voor dat zij helemaal het huis niet meer uitdurven.
Agorafobie in de DSM 5
Wat is nu exact het criterium voor Agorafobie? Op deze site gebruiken we steeds de criteria van de DSM 5. Dit handboek van psychologische klachten beschrijft waar een cliënt aan moet voldoen, voordat we spreken over Agorafobie. Bij Agorafobie staat in de DSM 5 het volgende:
- Je hebt een sterke angst voor een of meer van de onderstaande vijf situaties:
- Het gebruik van (openbaar) vervoer
- In grote open ruimte verblijven zoals pleinen of winkelcentra
- In ruimte verblijven waar je moeilijk uit kunt zoals supermarkten, bioscopen of collegezalen
- In de rij staan of in een grote mensenmassa zijn
- Zonder gezelschap buitenshuis zijn
- Je bent bang voor deze situaties en/of vermijd ze omdat je:
- Bang bent dat je geen hulp krijgt
- Bang bent voor paniekaanvallen
- Je zorgen maakt dat er iets gebeurd dat genant is
- De angst is bijna altijd aanwezig in dit soort situaties
- Je probeert de situaties uit de weg te gaan. Als het echt niet anders kan neem je het liefst iemand mee. Wanneer dat niet lukt, ga je alleen. Die situatie wordt dan wel als zeer beangstigend ervaren.
- De angst voor de situaties is overdreven. Het is niet een angst die door veel mensen ervaren wordt.
- De angst is zeer langdurig en houdt vaak zes maanden of langer aan.
- De angst zorgt er voor dat je leven er onder lijdt. Je hebt dan moeite om in je werk of in hun privéleven te functioneren.
- De angst is niet beter te verklaren met een andere angststoornis
Dit laatste punt is belangrijk genoeg om even op door te gaan. Er zijn een aantal aandoeningen die lijken op agorafobie:
- Specifieke fobie: hier zijn mensen bang voor 1 specifieke situatie. Bijvoorbeeld voor supermarkten. Bij agorafobie zijn er vaak meerdere angsten aanwezig.
- Sociale fobie: hier is de angst niet zozeer gericht op het verliezen van controle, maar meer op het oordeel van anderen.
- Dwangstoornis: deze angst ontstaat vooral als niet aan de dwang voldaan kan worden. Voor iemand met smetvrees kan het bijvoorbeeld eng zijn om ver van huis te zijn omdat ze dan niet hun handen kunnen wassen.
- Body Dysmorphic Disorder: deze mensen zijn ervan overtuigd dat ze heel lelijk zijn. Openbare gelegenheden zijn dan vooral angstig omdat andere mensen kunnen zien hoe lelijk ze zijn.
- Post Traumatische Stressstoornis: ook hier kan het zijn dat mensen de straat niet meer op durven omdat ze bang zijn om herinnerd te worden aan stressvolle situaties.
Het vaststellen van een agorafobie luistert dus nauw. Toch is het belangrijk om een goede diagnose te stellen omdat de behandeling van je klachten hiermee samenhangt. Een posttraumatische stressstoornis behandel je namelijk met EMDR, terwijl je bij agorafobie kiest voor cognitieve therapie. Als je zeker wilt weten wat je klachten precies inhouden, kun je het best een afspraak maken met een van onze psychologen.
Agorafobie behandeling
Net als de meeste andere angststoornissen is agorafobie goed te behandelen. De ernst van de klachten bepaalt hier hoe succesvol de behandeling waarschijnlijk gaat zijn. Als je op dit moment het huis niet meer uitkomt, zal de behandeling ook wat langer duren.
Een kenmerk van alle angststoornissen is dat de behandeling vaak ook erg beangstigend is. Bij agorafobie is het bijvoorbeeld al eng om naar de praktijk van de psycholoog te gaan. Toch merken we aan mensen die de behandeling volgen dat ze enorm blij zijn dat ze deze stap genomen hebben.
Hieronder bespreken we de verschillende soorten behandeling die je kunnen helpen bij het bestrijden van agorafobie.
Een psycholoog moet een hele goede reden hebben om geen cognitieve therapie te gebruiken in de behandeling van agorafobie. Deze behandeling is veruit het best onderzocht.Cognitieve Therapie
In de cognitieve therapie gaan we er vanuit dat onze overtuigingen onze gevoelens en ons gedrag veroorzaken. Als je er van overtuigd bent dat er haaien zwemmen in de zee, zul je minder snel geneigd zijn om het water in te duiken. En als je toch moet zwemmen, zal dit je behoorlijk angst aanjagen.
Mensen met agorafobie hebben vaak overtuigingen die heel specifiek horen bij deze angststoornis. Voorbeelden daarvan zijn:
-
- Er kan elk moment iets verschrikkelijks gebeuren. Deze overtuiging is strikt genomen waar. Er kan een meteoriet op je hoofd vallen bij wijze van spreken. De kans dat dit gebeurd is echter erg klein. Net zo goed is de kans erg klein dat je iets overkomt in de bioscoop of in de supermarkt.
- Wat anderen van me denken is heel belangrijk. De angsten van mensen met agorafobie hebben vaak te maken met schaamte. Als me nu iets overkomt, zal iedereen wel denken dat ik gek ben. Los van het feit dat de kans klein is dat je iets overkomt, is het oordeel dat anderen over je hebben helemaal niet zo belangrijk. De meeste mensen zullen je ook snel weer vergeten als ze je niet meer zien.
- Ik moet in elke situatie de controle hebben. De behoefte aan controle is een belangrijke overtuiging. Nu is het niet zo gek om enige controle over je leven te willen hebben. Het wordt echter wat anders als je behoefte hebt aan totale controle. Niemand heeft in zijn leven totale controle en iedereen moet in zekere mate improviseren. Daar is helemaal niets mis mee.
In de behandeling van agorafobie gaan we kijken welke overtuigingen je het meest dwars zitten. Dat kunnen de bovenstaande overtuigingen zijn, maar ook hele andere. Wanneer we die overtuigingen kunnen vervangen door gedachten die je meer helpen, kun je gemakkelijker stappen zetten om in de praktijk te gaan oefenen. Dat onderdeel van de behandeling noemen we exposure.
Je eigen overtuigingen onder de loep nemen kan enorm verhelderend zijn.
Exposure
Voordat ik exposure ga bespreken, is het belangrijk om een waarschuwing te geven. Als je nu last hebt van angst, is het moeilijk voor te stellen dat je ooit aan exposure-therapie gaat beginnen. Dat is nu simpelweg te beangstigend.
Misschien zorgt dat er zelfs voor dat je niet meer wilt beginnen aan de behandeling. Bedenk echter dat het punt van de behandeling is dat je van je angst afkomt, niet dat je nooit meer geconfronteerd wordt met de beangstigende situatie.
Je hoeft niet eerst van je angst af te zijn voordat je kunt beginnen aan je angstbehandeling. Het is normaal om angstig te zijn voor je behandeling. Tijdens je behandeling leer je juist om beter om te kunnen gaan met je angst.
Nu we dat achter de rug hebben, kunnen we uitleggen wat exposure is. Kort samengevat komt het er op neer dat je stapsgewijs en systematisch juist de dingen gaat doen die beangstigend zijn voor je.
Met stapsgewijs bedoelen we dat je niet een uur in de supermarkt gaat staan als je dat heel beangstigend vind. Misschien ga je in eerste instantie alleen maar naar de supermarkt toe en blijf je buiten. Als dat niet meer angstig is, ga je iets kleins kopen bij de servicebalie. Vervolgens kun je misschien een rondje maken door de supermarkt, zonder iets te kopen. Zo bouw je de confrontatie met je angst stapje voor stapje op.
Met systematisch bedoelen we dat je het heel bewust doet. Bij de behandeling van agorafobie is het niet gek als je een uur per dag oefent. Je wacht dus niet totdat je weer eens voorbij een supermarkt komt, maar je gaat er op een afgesproken tijd naartoe.
Het is gebleken dat je op deze manier goed van je angsten kunt afkomen. Dit werkt niet alleen voor agorafobie, maar ook voor veel andere angsten.
Ontspanning en stressregulatie
Spanning is een lichamelijk iets. Als je spanning in je lichaam voelt, maakt deze zich op om te vechten of om te vluchten (de welbekende fight or flight respons). Dat zorgt er voor dat je hart sneller gaat kloppen, je mond droog wordt en je wellicht wat duizelig wordt.
Je kunt stappen nemen om te zorgen dat je basisniveau van angst lager is en je kunt jezelf ook leren ontspannen als de angst eenmaal daar is.
Stress bepaalt je basisniveau van angst. Als je zeer gestresst bent, zul je ook veel sneller angstig raken. Stappen die je kunt nemen om je stressniveau naar beneden te krijgen zijn als volgt:
- Meer ontspannen of minder hard werken
- Regelmatig sporten
- Gezond eten
- Weinig alcohol drinken
- Rustig aan met stimulanten zoals koffie of redbull
- Bij voorkeur geen drugs gebruiken
Met ontspanning bedoelen we het ontspannen van je lichaam zodra je angstig wordt. Je spanning wordt immers veroorzaakt door je lichaam dat zich klaarmaakt om in actie te komen. Als je dat lichaam weer tot bedaren kunt brengen, zal je angst dus ook dalen. Bekijk deze pagina om een aantal ontspanningoefeningen te leren toepassen.
Existentiële therapie
Deze therapievorm is in Nederland vrij onbekend. Toch kan het bij agorafobie een handige extra zijn in de behandeling.
Veel van de klachten van mensen met agorafobie hebben te maken met de angst voor het onbekende en ergens ook de angst om te sterven. De behoefte is er om totale controle over het leven uit te oefenen en onzekerheden te vermijden.
Het is belangrijk om dit soort thema’s aan te stippen in therapie. Als je kunt gaan inzien dat het leven nu eenmaal onzeker is, kun je gemakkelijker afstappen van de behoefte om totale controle te vinden. Daarbij helpt het ook om in te zien dat het leven van iemand met agorafobie vaak niet meer echt een leven is. Zoals het spreekwoord gaat: in het haven is het schip veilig, maar daar is het schip niet voor gemaakt.
Existentiële therapie is vooral belangrijk voor mensen die bang zijn om een ongeluk te krijgen of te sterven wanneer ze het huis verlaten.
Het leven is nu eenmaal onzeker en toch moet je steeds keuzes maken. Het is maar beter als je daar snel aan went.
Medicatie voor agorafobie
Vooral bij heftige vormen van agorafobie is het verstandig om naast therapie ook te starten met medicatie. Het is verstandig om dit te doen in overleg met een psychiater. Zo kun je langzaam op- en afbouwen en een medicijn kiezen dat goed bij jou past.
In de richtlijnen voor de behandeling van agorafobie staat duidelijk dat therapie de eerste behandelmethode hoort te zijn. Ga dus niet te snel akkoord met je huisarts als deze direct medicatie voorschrijft.
De medicijnen die we bij angstklachten gebruiken, worden ook ingezet bij de behandeling van depressiviteit. Of om precies te zijn: ze zijn ontwikkeld voor de behandeling van depressieve mensen. Daarom noemen we ze antidepressiva, ook als we ze inzetten bij de behandeling van angst.
Het hoeft niet problematisch te zijn om deze middelen op de lange termijn te gebruiken. Het is echter wel aan te raden om tenminste een keer te proberen om af te bouwen. Dit is vooral de moeite waard als je behalve medicatie ook therapie gevolgd hebt. Wanneer de therapie afgerond is (of soms tijdens de therapie) kun je dan beginnen met afbouwen van je medicatie.
5 belangrijke Agorafobie Tips
Misschien is het voor jou op dit moment niet haalbaar om een therapeut in te schakelen. Of misschien wil je het wel eerst zelf proberen. Als dat het geval is, hebben we een aantal tips voor je.
Tip 1: probeer niet te vermijden
“Angst is een teken dat er gevaar dreigt. En als een situatie gevaarlijk is, kun je die maar beter uit de weg gaan.” Dit is de redenering die veel angstige mensen volgen. Er zijn echter voldoende tekenen dat mensen met een angststoornis een overgevoelig angstsysteem hebben. Vergelijk dit met een verkeerd afgesteld brandalarm. Dat gaat regelmatig af terwijl er helemaal geen brand is. Net zo gaat bij veel mensen het angstsysteem af, terwijl er niets is om bang voor te zijn.
Als je van je angst af wil, is het belangrijk dat je minder vaak naar je angstgevoel gaat luisteren. Je moet vaker dingen doen die angstig voelen, maar waar je rationeel van weet dat ze niet gevaarlijk zijn. Daarbij is het wel belangrijk dat je rustig aan doet, wat ons bij het volgende punt brengt.
2. Doe het stap voor stap
Ik begrijp het heel goed dat je het liefst vandaag nog van je angst af wil. Dat is helaas niet erg waarschijnlijk. Sterker nog, deze behoefte zorgt er vaak voor dat je minder snel van je angst af bent. Je raakt dan namelijk snel gefrustreerd en geef misschien zelfs helemaal op.
Probeer het proces op te knippen in kleine stukjes. Het kan al een overwinning zijn als je een stukje in de wijk durft te lopen. En daarna kan het al een hele stap zijn als je op de fiets een rondje durft te maken. Als je het langzaam opbouwt, is de verandering meestal veel langduriger.
3. Kijk goed naar wat er echt gebeurd
Je moet er voor oppassen dat je exposure-oefeningen niet je angst versterken. Dat kan gebeuren als je bijvoorbeeld een situatie heel spannend vind en het toch doet. Je kan er dan vandaan komen met de gedachte: “zie je nu wel dat dit heel eng is!”.
Wat je dan doet is vooral naar je angst kijken. Die wordt echter vanzelf minder als je vaker oefent. Kijk daarom niet naar je angst, maar naar wat er echt gebeurd. Was dat nou zo erg?
4. Schakel hulp in
Met hulp bedoelen we niet eens per se professionele hulp, hoewel dat met heftige agorafobie wel verstandig is. Het kan namelijk ook gaan over de hulp van je familie, je gezin en goede vrienden. Als die mensen je kunnen pushen om toch te blijven oefenen, helpt dat enorm.
5. Wanhoop niet
Ergens in het proces zul je waarschijnlijk tegen een muur lopen. Je zult het gevoel hebben dat het toch allemaal niet helpt en dat het geen zin heeft wat je probeert. Ik weet zeker dat dit gevoel een keer langs gaat komen. Uit onderzoek blijkt echter dat angsten heel goed verholpen kunnen worden, als je maar blijft oefenen.
Zoek op dit soort momenten hulp, doe het even rustig aan of probeer juist nog harder te oefenen. Wat je ook doet: stop niet. Wanneer je maar kleine stapjes blijft zetten, kom je vanzelf op de gewenste locatie aan.
Een psycholoog zoeken
Heb je een psycholoog nodig om je te helpen bij je agorafobie? Wij helpen bij allerlei soorten angstklachten en zijn direct beschikbaar. Je kunt bij ons binnen vijf werkdagen een afspraak maken. Kijk voor een overzicht van onze psychologen op deze pagina en lees daar direct hoe je een afspraak kunt maken.
