In therapie zien we regelmatig het volgende gebeuren. Mensen worstelen met een probleem en willen dat probleem graag opgelost zien. Om dat probleem opgelost te krijgen, willen ze het probleem graag beter begrijpen. Dat begrijpen is heel bruikbaar en kan een aanzet zijn om tot een oplossing te komen. Is sommige gevallen gaat het analyseren de oplossing echter juist in de weg staan. Om dat te illustreren gebruik ik in dit artikel wat ideeën uit de oplossingsgerichte therapie.
Het probleem en de oplossing
Het is heel normaal om de oplossing en het probleem als twee onderdelen van een fenomeen te bekijken. Als je veter knapt, zit je schoen niet meer lekker. De veter heeft het probleem veroorzaakt en dus kijk je daar eerst naar als je een oplossing zoekt.
In sommige gevallen hangt de oplossing echter niet met het probleem samen. In de onderstaande video wordt dit duidelijk uitgelegd:
In deze video is het probleem dat de roltrap niet meer werkt. De twee mensen zoeken naar een oplossing van dat probleem. Ze roepen daarom om iemand die hen kan helpen bij het maken van de roltrap. Het is in dit geval natuurlijk duidelijk dat het probleem ook makkelijker op te lossen is. Namelijk door een stukje te lopen.
Oplossingsgerichte therapie
In de therapie is dit ook vaak zo. Een typische psychologische analyse kan bijvoorbeeld zo gaan:
“Omdat ik vroeger altijd onder druk ben gezet door mijn ouders om te presteren, heb ik nu een weerstand tegen druk. Als iemand druk op me zet, ga ik daarom juist andere dingen doen.”
Met deze analyse is voldoende verklaart waarom iemand bijvoorbeeld uitstelgedrag vertoont. Het is handig om dit te weten, want op dat moment kun je op momenten dat je moet presteren tegen jezelf zeggen: “ik doe het omdat ik het zelf wil, dit is niet mijn vader die het vraagt”. Op deze manier kan therapie vaak heel goed helpen.
In sommige gevallen gaan mensen dit echter zien als een reden om niet te kunnen presteren. Ze zeggen dan dat dit stemmetje of dit gevoel eerst weg moet zijn, voordat ze zich anders gaan gedragen. In sommige gevallen gaat de analyse van het probleem de oplossing dan ongemerkt in de weg staan. Juist omdat men niet met de oplossing bezig wil zijn, gaat men alleen nog maar aandacht besteden aan de analyse van het probleem.
Om bij de metafoor van de roltrap te blijven: de mensen op de roltrap gaan steeds harder schreeuwen en meer om hulp roepen, om maar niet zelf naar boven te hoeven lopen.
Meditatie als oplossing
Meditatie is een manier om dit probleem op te lossen. Door te mediteren kun je inzien dat een gevoel of een gedachte je niet in de weg hoeven te staan. Je kunt gerust dingen doen als je er weinig zin in hebt.
Als je mediteert, leer je namelijk om je gedachten niet al te serieus te nemen. Je probeert om je aandacht te houden bij je ademhaling, maar in je hoofd komen steeds allerlei gedachten op die je afleiden. Ondanks die gedachten, blijf je met je aandacht teruggaan naar je ademhaling. Je leert dan dat je je niet hoeft te laten tegenhouden door die gedachten.
De vraag is dus altijd: wanneer is de analyse van het probleem nog helpend bij het vinden van een oplossing en wanneer hindert het je juist in het vinden van een oplossing?
