Er zijn veel verschillende manieren van opvoeden, bijvoorbeeld een autoritaire opvoeding. Sommige ouders geven hun kind veel vrijheid, terwijl anderen wat voorzichtiger zijn. Zo bestaan er ook verschillen in het wel of niet opleggen van regels.
In dit artikel gaat het over een autoritaire opvoeding. Je leest wat deze manier van opvoeden betekent, en waarom je hier wel óf niet voor zou kunnen kiezen.
Wat is een autoritaire opvoeding?
Ongetwijfeld heb je wel eens van het woord ‘autoritair’ gehoord. Een autoritaire opvoeding is een manier van opvoeden: een zogeheten opvoedingsstijl. In deze opvoeding gaat het over jouw eigen wil. De behoeften van je kind doen er eigenlijk niet toe.
Als ouder speel je de baas. Je bent dominant en verwacht dat je kind altijd doet wat je zegt. Regels zijn erg belangrijk en moeten nageleefd worden. Daarbij duld je geen tegenspraak, want dan volgt er straf.
Er zijn een aantal voorbeelden die bij deze opvoedingsstijl horen. Zoals:
- Je vindt het belangrijk dat je kind goed presteert, en stelt hierbij te hoge eisen. Zoals altijd negens of tienen op het rapport, of voor een toets.
- Je vindt het vanzelfsprekend dat je kind goed naar je luistert en de grenzen weet.
- Alleen jouw mening of standpunt doet ertoe.
- Je wordt boos of geeft straf als je kind tegen je ingaat. Je geeft geen uitleg of reden op, maar zegt zoiets als ‘omdat ik het zeg’ of ‘omdat het zo is’.
- Je bent niet ontvankelijk als je kind het (in jouw ogen) niet goed doet. Alleen als je kind het wél goed doet, laat je jouw waardering blijken.
- Jij maakt de keuzes, in plaats van dat je kind zelf de vrijheid heeft om keuzes te maken.
Soms wordt autoritair zijn wel eens verward met autoritatief zijn. Dit laatste betekent dat je wel gezag hebt, maar dat je het praten over gevoelens en behoeften niet uit de weg gaat. Je legt de regels uit, in plaats van dat je alleen maar regels oplegt.
De voor- en nadelen van een autoritaire opvoeding
Niet iedereen is fan van een autoritaire opvoeding. Sommige ouders vinden het te beperkend of streng. Weer anderen vinden het juist belangrijk dat hun kind weet wie er de baas is.
Wanneer je altijd autoritair bent, zijn er een aantal voordelen en nadelen.
Voordelen
- Je kind weet precies wat wel en niet mag, doordat er duidelijke regels en grenzen zijn. En ook wat de gevolgen zijn als de regels niet worden nagekomen.
- Jij bepaalt wat er gebeurt, dus je kind zal (op jonge leeftijd) minder tegen je ingaan.
- Doordat jij bepaalt wat je kind doet, is het minder zelfstandig en kan het moeilijk leren van fouten. Bijvoorbeeld omdat fouten niet gemaakt mogen worden. Daardoor kan je kind snel gaan twijfelen over alles.
- Je kind wordt opstandig, agressief of juist bang. Als je kind iets absoluut niet mag doen, is het soms juist aantrekkelijker om dat wel te gaan doen. Daarnaast kan je kind bang worden. Bang voor jou, of bang om risico’s te nemen.
- Met een autoritaire opvoeding ‘overstimuleer’ je perfectionisme en prestatiedrang. Als bepaalde doelen of resultaten niet behaald worden, voelt het voor je kind bijvoorbeeld als falen. Omdat het geleerd heeft om aan bepaalde verwachtingen te voldoen.
- Je kind heeft weinig ruimte om zichzelf te ontwikkelen en nieuwe ervaringen op te doen. Dat kan leiden tot weinig zelfvertrouwen en zelfkennis. Dit uit zich bijvoorbeeld in onzekerheid, geen eigen mening hebben en moeilijk voor zichzelf op kunnen komen.
Stel dat je jouw kind nooit mee naar een pretpark neemt. Dan weet je kind niet wat hij mist, maar dat maakt zijn wereldje ook erg klein.
Op latere leeftijd kunnen er daardoor veel problemen ontstaan. Bijvoorbeeld als andere leeftijdsgenoten wel naar een pretpark mogen.
Autoritaire opvoeding en andere opvoedingsstijlen
Een autoritaire opvoeding is één van de opvoedingsstijlen die er bestaan. Daarnaast zijn er nog andere opvoedingsstijlen. Deze komen uit de klinische ontwikkelingspsychologie.
Vier opvoedingsstijlen
Kort gezegd zijn er vier opvoedingsstijlen die het belangrijkste zijn:1
- Gezaghebbend (autoritief)
- Autoritair
- Toegeeflijk (permissief)
- Verwaarlozend
Over autoritief hebben we het al kort gehad. Dat betekent eigenlijk dat je wel de baas bent, maar dan met liefde en respect naar je kind toe. Je laat nog steeds zien dat je kind moet luisteren, maar je gooit het over een andere boeg. Er is namelijk ruimte voor tegengas.
Een permissieve opvoeding is eigenlijk het tegenovergestelde van een autoritaire opvoeding. Je speelt niet de baas. Het is eerder andersom: je laat jouw kind veel bepalen, want zijn behoeften staan voorop. Daardoor mag en kan bijna alles.
Bij een verwaarlozende manier van opvoeden zijn er heel weinig regels. Maar er is ook weinig liefde en steun. Het komt erop neer dat je kind zichzelf moet opvoeden.
Uiteindelijk kun je opvoeden niet in een hokje plaatsen. Daarom bestaat er niet een specifieke opvoedingsstijl die het allerbeste is. Er lopen juist meerdere opvoedingsstijlen door elkaar: het ene moment ben je bijvoorbeeld autoritair, en het andere moment weer toegeeflijk als de situatie daarom vraagt.
Positief opvoeden
Positief opvoeden is een term die verwijst naar de Triple P methode. Het betekent dat je de ontwikkeling van je kind op een positieve manier ondersteunt. Dat doe je bijvoorbeeld met bewuste aandacht, complimentjes en duidelijke instructies.
De Triple P methode heeft vijf basisprincipes:2
- Een veilige en stimulerende omgeving
Je kind de vrijheid geven om te ontdekken binnen een veilige (woon)omgeving. - Leren door een positieve ondersteuning
Je kind aanmoedigen om nieuwe dingen te leren door middel van complimentjes, steun en advies. - Aansprekende discipline
Dit betekent dat je duidelijke regels stelt. Ook geef je duidelijke instructies op een rustige toon. - Realistische verwachtingen
Je houdt rekening met het ontwikkeltempo van jouw kind. Je stelt geen (te) hoge eisen, laat je kind fouten maken en over oplossingen nadenken. - Goed voor jezelf zorgen
Je let goed op je eigen gezondheid (op het gebied van slaap, voeding, beweging, stress) en werkt daaraan.
Je ziet misschien al meteen dat positief opvoeden haaks op een autoritaire opvoeding staat. Vooral in onderstaand schema wordt dat duidelijk:
Positief opvoeden
- Duidelijke regels met onderbouwing (die je samen opstelt)
- Altijd ruimte voor emotionele warmte en respect
- Het belonen van goed gedrag of een passende straf bij ongewenst gedrag
- Focus op ondersteunen en leren
- Je moedigt aan om vragen te stellen
- Je zegt wat je van je kind verwacht
- Je stimuleert het praten over emoties en gevoelens
- Vrijheid om te ontdekken als kind
- Realistische verwachtingen van leerproces (meedenken en steunen)
Autoritaire opvoeding
- Duidelijke regels zonder onderbouwing (die jij alleen opstelt)
- Alleen emotionele warmte en respect als je kind gehoorzaamt
- Een harde straf uit woede of bij het niet naleven van regels
- Focus op gehoorzamen en controle
- Er is geen discussie of compromis mogelijk
- Je zegt wat je kind niet moet doen
- Je besteedt geen aandacht aan emoties en gevoelens
- Geen vrijheid om te ontdekken als kind
- Geen realistische verwachtingen van leerproces (te hoge eisen stellen)
De manier van straffen is bij positief opvoeden anders dan bij autoritair opvoeden. Bij een autoritaire straf kun je denken aan dreigen, chantage of een schuldgevoel aanpraten. Maar ook fysiek geweld komt voor.
Er volgt bijvoorbeeld straf als de regels worden overtreden, als je kind geen huiswerk maakt of niet luistert. Daarbij leert je kind niet wat de echte bedoeling is van de straf.
Bij positief opvoeden staat het belonen van gewenst gedrag centraal. Dat betekent niet dat er niks met ongewenst gedrag wordt gedaan.
Voorbeelden:
- Je moet je kind naar zwemles brengen, maar het is dwars. Verschillende waarschuwingen helpen niet. Je kunt er dan voor kiezen om je kind even in de hoek te zetten voor een bepaalde tijd.
- Je kind is met speelgoed aan het gooien, waardoor de woonkamer bezaaid ligt met speelgoed. Je zegt dat je kind het speelgoed op moet ruimen in de kast.
Bovenstaande manieren zijn erop gericht om je kind iets te leren en te helpen bij zijn ontwikkeling. In feite is dat ook waar de opvoeding om draait.
Wat bepaalt jouw opvoedingsstijl?
Onbewust heb je als ouder een voorkeur voor een bepaalde opvoedingsstijl. Al voordat je überhaupt kinderen krijgt. Wat je zelf hebt meegekregen tijdens je opvoeding, is vaak leidend. Daarbij spelen cultuur, nationaliteit en ethische kwesties mee. Vaak weet je ook niet beter dan de manier waarop jij zelf bent opgevoed.
Mocht je als kind veel? Dan is de kans groot dat jouw eigen kind ook veel mag. Kreeg je juist snel straf en waren er duidelijke regels? Dan zul je dit zelf ook sneller zo aanpakken. Je kunt de overtuiging hebben dat je met harde hand moet opvoeden, omdat je kind anders niet naar je luistert.
Tip: ‘Zorg voor een open manier van communiceren. Alleen zo heb je aandacht voor hoe je kind denkt, voelt en doet.’Op zich klinkt het logisch dat je doet wat je ouders jou hebben geleerd. Maar het loopt niet altijd zo. In sommige gevallen wil je het juist anders doen dan hoe jouw ouders het deden. Bijvoorbeeld als er sprake was van huishoudelijk geweld, seksueel misbruik, conflicten of een alcoholprobleem binnen het gezin.
Het is goed om stil te staan bij wat je geleerd hebt uit je eigen opvoeding. Maar ook wat er minder goed ging, of wat je zelf anders zou doen en waarom. Dat kan je waardevolle inzichten geven, bijvoorbeeld waarom je de ene opvoedingsstijl verkiest boven de andere.
Het kan je ook doen beseffen dat je niet letterlijk op je eigen ouders hoeft te lijken, als je dat niet wilt. Je kunt er ook bewust voor kiezen om dingen anders te doen. In het geval van een autoritaire opvoeding, kun je bijvoorbeeld nog steeds ‘streng’ zijn en duidelijke regels handhaven. Maar je kind tegelijkertijd ook de ruimte geven om te leren. Uiteindelijk heeft elk kind bepaalde lessen te leren, die je met alleen opvoeding niet kunt leren.
Resultaten van een autoritaire opvoeding
Er is veel geschreven over de verschillende manieren van opvoeden. En wat nu eigenlijk het meest effectief is.
Er zijn onderzoeken dat een autoritaire opvoedingsstijl de kans op gedragsproblemen bij kinderen vergroot.3 Vooral vanwege het gebrek aan positieve communicatie, zoals emotionele steun en liefde. Uiteindelijk hebben kinderen deze steun nodig om beter om te leren gaan met stress.
Daarnaast zou de kans op overgewicht bij kinderen groter zijn, als de moeder er een autoritaire opvoedingsstijl op nahoudt. Bijvoorbeeld omdat kinderen dan niet eten wanneer ze honger hebben, maar wanneer ze perse moeten eten. Daardoor kunnen ze een hekel krijgen aan bijvoorbeeld groenten. Ook zorgen strenge regels rondom snacks ervoor dat kinderen juist daar meer van willen eten.4
Het ligt misschien voor de hand dat kinderen met een autoritaire opvoeding succesvoller zijn, maar dat is juist niet het geval. Zelfs kinderen met een permissieve opvoeding presteren nog beter.
De volgende negatieve effecten kun je gaan merken na verloop van tijd:5
- Je kind heeft moeite met het gedoseerd uiten van emoties en gevoelens. Het is bijvoorbeeld heel boos, bang of teruggetrokken.
- Je kind heeft moeite met het maken van beslissingen.
- Je kind kan zich later gaan verzetten tegen mensen die dominant zijn.
- Je kind heeft weinig vertrouwen in zichzelf en anderen.
Het is wel goed om te benoemen dat niet alles zo zwart-wit is. Niet alles komt alleen maar door de opvoeding zelf. De karaktereigenschappen van je kind, de omgeving waarin het opgroeit (denk aan school en social media) en leeftijdsgenootjes spelen ook een grote rol. Net als problemen binnen het gezin, zoals stress van de ouders.
Tips bij een autoritaire opvoeding
De volgende tips kunnen je helpen om de krampachtige controle over je kind los te laten:
- Wanneer je straf geeft, moet dat met een reden zijn
Maak die reden duidelijk aan je kind. En leg uit waarom je het belangrijk vindt. - Maak keuzes in welke straf je geeft
De straf moet passen bij de leeftijd en situatie. - Laat het blijken als je kind iets goeds gedaan heeft
Veel ouders zien dit als vanzelfsprekend in een autoritaire opvoeding, waardoor de aandacht uitgaat naar het negatieve gedrag. - Maak niet alle keuzes voor je kind, ook al is het goed bedoeld
Het is belangrijk dat je kind zelf kan leren van gemaakte beslissingen. - Zorg voor een open manier van communiceren
Probeer aandacht te hebben voor hoe jouw kind denkt, voelt en doet.
Met deze tips verleg je de focus van autoritair zijn naar een positieve manier van opvoeden.
Is een autoritaire opvoeding nodig?
Een opvoeding vraagt altijd aan de ene kant liefde, veiligheid en betrokkenheid, en aan de andere kant duidelijke regels en grenzen. Zonder regels doet je kind maar wat, terwijl de nadruk op regels juist kan zorgen voor angst en afhankelijkheid.
Wanneer je naar de opvoedingsstijlen kijkt, lijkt het alsof een autoritieve opvoeding het meest effectief is. Dan heb je namelijk het beste van twee werelden. Jij hebt de regie, terwijl er ruimte is voor je kind om te ontdekken, vragen en experimenteren. Ook is er ruimte voor liefde en genegenheid.
Bij een autoritieve opvoeding, tegenover een autoritaire opvoeding, loop je het risico dat je vaak dingen aan het uitleggen bent.
Het risico is dat je constant dingen aan het uitleggen en beargumenteren bent. Dat kost bergen tijd en energie. Niet iedere ouder kan die tijd genoeg vrijmaken.
Een autoritaire opvoeding heeft ook goede elementen in zich. Duidelijke regels zijn er om je kind te beschermen, dus dat is niet per definitie verkeerd. Bovendien wil het niet zeggen dat je kwade bedoelingen hebt als je autoritair bent. Het kan ook een manier zijn om je kind te ‘sturen’ in de goede richting. Sommige kinderen hebben daar tijdelijk baat bij.
Toch is het belangrijk om onderscheid te maken. Ben je altijd autoritair, of alleen op sommige momenten? Er zijn genoeg onderzoeken die bewijzen dat een volledig autoritaire opvoeding vaak leidt tot gedragsproblemen en een slechte ouder-kind relatie.
Bij positief opvoeden pas je ook duidelijke regels en grenzen toe, maar het grootste verschil is dat je uitlegt waarom je iets doet. Hier zit vooral een verschil in benadering. Je houdt de communicatie positief, in plaats van negatief. Je legt de focus op aanmoedigen, steunen en informatie geven. Dat is wel waar kinderen het meeste aan hebben voor hun persoonlijke groei.
Op de vraag of een autoritaire opvoeding nodig is, kun je zowel ‘ja’ als ‘nee’ beantwoorden. De ‘ja’ staat voor duidelijke regels en grenzen, wat je ook bij positief opvoeden hebt.
Als je deze twee manieren van opvoeden naast elkaar legt, dan bereik je met positief opvoeden op de langere termijn veel meer goede resultaten. Vooral omdat je jouw kind daarmee echt iets leert. En het ondersteunt een goede band tussen jou en je kind, in plaats van dat het een slechte bevordert.
Bronnen
- Gerris, J. (2006). Het belang van school, ouders, vrienden en buurt.
- Sanders, Matthew R. (2008). Triple P-Positive Parenting Program as a Public Health Approach to Strengthening Parenting.
- Knorth, E. (2016). Ontwikkeling door opvoeding.
- Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (2012). Richtlijn: Overgewicht.
- Trautner, T. (2017). Authoritarian parenting style.
