Ervaar je al een lange tijd een sombere stemming en heb je weleens het idee dat je hier niet helemaal uitkomt? Wellicht heb je dan last van een dysthyme stoornis.
Het patroon achter een dysthyme stoornis is ongeveer zo: In eerste instantie voel je je een tijd flink neerslachtig. Na een korte periode waarvan je dacht dat je weer wat lekkerder in je vel zat, val je uiteindelijk toch weer terug en keert het vervelende gevoel weer terug.
Herken je dit? Lees dan door, want in dit artikel vertellen we je alles over de definities en de behandeling van een dysthyme stoornis. Hieronder kun je lezen wat er allemaal aan de orde komt:
Wat is een dysthyme stoornis?
Laten we bij het begin beginnen. Waarschijnlijk zal er bij het woord “depressie” wel een belletje bij je gaan rinkelen. Depressief is de laatste jaren immers een heel gewoon woord geworden in ons dagelijks leven. Naar mijn mening gebruiken we dit woord zelfs te vaak. Vaak wordt het woord namelijk ook gebruikt wanneer iemand zich gewoon even wat neerslachtig voelt.
Nu hoor ik je denken, wanneer is iemand dan echt depressief? Ik kan me voorstellen dat dit onderscheid lastig te maken is. Er zit nou eenmaal ook een geen kraakhelder onderscheid tussen het hebben van een dipje en een daadwerkelijke depressie. Daarom zal ik je uitleggen hoe we dit onderscheid in de psychologie maken.
Wat is een depressie
Ik denk dat het veilig is om te zeggen dat de meeste van ons weleens somber zijn geweest. Echter, bij een groot deel is deze sombere stemming ook weer (vanzelf) over gegaan. Of in ieder geval, verminderd.
Om daadwerkelijk te kunnen spreken van een zogenoemde pathologische sombere stemming, is het belangrijk om verder te kijken dan alleen de daadwerkelijke stemming. Kortom, het gevoel “Ik zit nu niet lekker in m’n vel”, is niet voldoende.
In de psychologie kijken we naast je stemming daarom ook naar de intensiteit, duur en frequentie van jouw klachten.
Ter verduidelijking hier een voorbeeld:
Je voor een bepaalde periode somber of verdrietig voelen na het verbreken van de relatie met je partner is helemaal niet gek. Je zult je pas zorgen moeten maken wanneer je tijdens de sombere momenten echt diep in de put zit (intensiteit), wanneer het neerslachtige gevoel een langere periode aanhoudt (duur) en je je meer slecht dan goed voelt (frequentie) gedurende deze periode.
Waar kun je een depressie aan herkennen?
Typische symptomen van een depressie zijn als volgt:
- Depressieve stemming: Je voelt je heel somber (dit gaat dieper dan alleen in een dipje zitten).
- Vermindering van interesse en/of plezier: Wat we leuk vinden en wat we allemaal doen heeft veel te maken met wie we zijn als persoon. Als je je interesse in deze dingen allemaal verliest en uit veel dingen geen plezier meer kan halen, blijf je dus met een enorm gat zitten.
- Waardeloosheid en/of schuldgevoelens: Belangrijk hierbij is dat je begrijpt dat het gaat om vrij ernstige, intense schuldgevoelens. Deze gevoelens kunnen lijden tot nummer 5 (“Zie je wel, mijn vrouw heeft niks aan mij. Het is beter als ik er niet meer ben…”).
- Vermindering van nadenken, concentratie en/of beslissen: Het kan bijvoorbeeld voorkomen dat je in de supermarkt staat en vergeet wat je nodig had of dat je maar niet kan kiezen tussen kip of rund. Je kan ook moeite hebben met lezen.
- Terugkerende gedachten aan de dood: Depressie is de psychologische aandoening die voor de meeste zelfmoorden zorgt.
- Agitatie of psychomotorische remming: Bij een staat van remming is het lichaam vele malen trager dan normaal. Als iemand naar de wc moet, duurt het niet 2 minuten, maar misschien wel een half uur. Agitatie uit zich vaak in het niet stil kunnen zitten, vergelijkbaar met het gevoel dat je op hete kolen zit. Agitatie is soms lastig te onderscheiden van angst en deze symptomen kunnen ook samen voorkomen.
- Moeheid en/of verlies van energie: Wanneer de moeheid die je ervaart niet overeen komt met de dingen die je hebt gedaan, zou dit een signaal kunnen zijn dat je depressief bent.
- Slaapstoornis: Mensen met een depressie kunnen vaak slecht slapen. Ze hebben vaak het gevoel dat ze niet in slaap kunnen vallen en laat wakker worden (of juist heel vroeg wakker worden). Het zou echter ook kunnen dat je het tegenovergestelde hebt: je slaapt juist ontzettend veel. In zo’n geval zou er eventueel sprake kunnen zijn van een a-typische depressie.
- Eetluststoornis en/of gewichtsverandering. Absoluut geen honger hebben of juist continue honger hebben. Gek genoeg kunnen beide een teken van depressie zijn.
Veel mensen denken bij depressie alleen aan je stemming, maar moeheid is ook een belangrijk symptoom.
Bovenstaande symptomen van depressie kunnen leiden tot disfunctioneren in het dagelijks leven.
Daarnaast kan het de kwaliteit van het leven aantasten. Hiermee bedoel ik dat het zou kunnen voorkomen dat je je minder goed kan concentreren op je schooltaken of werk, waardoor je minder goed presteert dan je eigenlijk zou willen.
In de psychologie noemen we dit ook wel de “draaglast” van de stoornis. Dit moeten we trouwens niet onderschatten! Verschillende wetenschappelijke onderzoeken hebben namelijk laten zien dat de draaglast van iemand die depressief is, zwaarder is dan welke lichamelijke aandoening dan ook.
We spreken van een depressie op het moment dat de draaglast zwaarder wordt dan de draagkracht. Het is dus een soort stress/kwetsbaarheid kwestie. Dit betekent dat iemand die heel gevoelig is voor het lijden aan een depressie, ook minder stress nodig heeft om de stoornis te ontwikkelen. Aan de andere kant zal iemand die juist niet gevoelig is voor een depressie, heel veel tegenslagen aankunnen voordat de stoornis zich ontwikkeld.
Depressieve stoornissen en de Dysthyme stoornis
We noemen depressie wel een “heterogeen ziektebeeld”. Een moeilijk woord, maar geheel goed te begrijpen. Kortgezegd houdt het in dat zowel de klachten van mensen met depressie, als de reactie op de behandeling voor iedereen anders is. De depressie van je buurman kan er dus heel anders uitzien dat jouw eigen depressie.
Dit betekent dus dat depressie verschillende vormen heeft, zoals onder andere de eenmalige depressieve stoornis (dit is wat de meesten van ons verstaand onder een depressie), de recidiverende depressieve stoornis en de depressieve stoornis NAO. In dit artikel zal ik het echter hebben over de dysthyme stoornis; een van de unipolaire stemmingsstoornissen.
Dysthymie
Een dysthyme stoornis, ook wel bekend als “dysthymie”, zou je kunnen zien als het kleine broertje of zusje van een major depressieve stoornis. Je voldoet volgens de DSM-IV aan een dysthymie wanneer je gedurende twee jaar, twee van de bovenstaande klachten ervaart. Je hoeft dus last te hebben van minder symptomen, maar deze symptomen blijven wel langer aanwezig.
Het lijkt nu misschien alsof de klachten van een dysthymie minder ernstig zijn dat die van de depressieve stoornis. Mensen die lijden aan dysthymie zijn in de meeste gevallen namelijk nog wel in staat om zowel sociaal als maatschappelijk te functioneren.
Echter, niets is minder waar! Hoewel de klachten lijken mee te vallen in vergelijking met een major depressie, is er nog steeds een hoge lijdensdruk. Juist omdat dysthymie zo langdurig is, kunnen sommige mensen dit als zwaarder ervaren. Minimaal twee jaar lang wisselt de stemming, maar deze wordt nooit normaal. De somberheid blijft aanwezig en je voelt je meer slecht dan goed. Je zou misschien zelfs kunnen spreken van een “chronisch sombere stemming”.
Daarnaast kan het voorkomen dat men terecht komt in een sociaal isolement. Vaak lijkt de omgeving moeite te hebben om het goed te kunnen vinden met mensen die lijden aan dysthymie. In veel gevallen wordt een dysthymie bovendien niet herkend. Men denkt dan dat de persoon gewoon “zo is”. Dit komt omdat zij de klachten in veel gevallen als karaktereigenschappen zien. Op den duur zou dit er weer voor kunnen zorgen dat men zich (nog) ongelukkiger en eenzamer voelt en dat het best eens een aantal jaar kan duren voordat de problemen behandeld worden.
Ontstaan van dysthymie: Het “Biopsychosociale model”
Het ontstaan van dysthymie, en elke andere psychologische stoornis, is lastig om uit te leggen. Je kan het zien als een soort optelsom van biologische factoren, omgevingsfactoren en psychologische factoren. In de psychologie wordt dit ook wel het biopsychosociale model genoemd.
Biologische factoren
In de meeste gevallen zit de kwetsbaarheid van een stoornis vaak in je lichaam. Daarbij kun je denken aan je genen, het gebruik van bepaalde medicatie, stress, lichamelijke ziekten en voeding. Een dysthyme stoornis komt bijvoorbeeld vaker voor bij mensen waarvan de ouders ook een depressie hebben gehad. Ook hebben vrouwen drie keer meer kans op het ontwikkelen van de stoornis dan mannen.
Psychologische factoren
Dit aspect kun je zien als karaktereigenschappen of iemands persoonlijkheid: hoe onzeker is iemand, hoe goed kan iemand met stress omgaan, etc. Daarnaast hebben sommige mensen bepaalde negatieve manieren van denken. Ze zien bijvoorbeeld vooral negatieve dingen in het leven of zijn erg negatief ingesteld.
Omgevingsfactoren
Dit zijn stressvolle gebeurtenissen die zich in het heden en/of verleden hebben voorgedaan, zoals werkproblemen, emotionele verwaarlozing, eenzaamheid, traumatische gebeurtenissen, etc.
Kortom, of een bepaalde psychologische stoornis daadwerkelijk zal ontstaan is afhankelijk van een samenspel van de bovengenoemde factoren. Vaak beginnen de klachten van dysthymie in de jonge volwassenheid, meestal voor het vijfentwintigste levensjaar.
Wat kun je doen tegen een dysthyme stoornis
Een dysthyme stoornis is door het chronisch sombere karakter moeilijker te behandelen dan een eenmalige depressie. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat het niet te behandelen is. Wat mij betreft zou je kunnen zeggen dat een chronische aandoening (wat de dysthyme stoornis is) ook een chronische behandeling nodig heeft. Het is met andere woorden een langdurige verandering in je gewoonten die je zult moeten aanhouden.
Een aantal zaken waar je op kunt letten:
Ten eerste is het noodzakelijk om goed te blijven eten, goed te slapen en ervoor zorgt dat je voldoende lichamelijke beweging hebt. Een gezond lichaam vergroot de kans dat je je ook goed voelt.
Waarschijnlijk heb je geen behoefte om leuke dingen te ondernemen nu je je somber voelt. Ik kan me indenken dat je liever thuis op de bank blijft en niets wilt doen. Echter raad ik je dit absoluut niet aan. Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat wanneer je iets leuks gaat doen (ook al heb je misschien niet zo’n zin), je je hierna toch een stuk lekkerder voelt. Mijn tip voor jou: zorg goed voor jezelf en ga dingen doen waar je voorheen plezier aan beleefde.
Daarnaast zou ik het zonde vinden als je met je klachten blijft rondlopen. Ga eens langs de huisarts en vraag naar de mogelijkheden om te spreken met een psycholoog. Psychologische hulp zou je namelijk enorm kunnen helpen.
Er zijn diverse psychologische behandelingen voor dysthymie. Tijdens de intake wordt er samen met de psycholoog bepaald welke behandeling het beste bij jou aansluit. Hiervoor zal er onder andere gekeken worden naar de ernst van jouw klachten. De meest gebruikte behandelingen voor dysthymie zijn:
-
-
- Cognitieve Gedragstherapie (CGT): Deze therapievorm kun je zien als een combinatie van gedragstherapie en cognitieve therapie. In cognitieve gedragstherapie wordt er aandacht geschonken aan je (negatieve) gedachten, je manier van denken en gedragspatronen die de klachten in stand houden. Het is voor zowel de psycholoog, als voor jou een actieve therapie, waarin huiswerk deel uitmaakt van de behandeling.
- Interpersoonlijke Therapie (IPT): IPT is een vorm van psychotherapie en is expliciet ontworpen om depressieve klachten te behandelen. Er wordt in deze therapievorm vanuit gegaan dat het hebben van betekenisvolle relaties staat voor een gezond psychisch functioneren. Dit houdt in dat veranderingen in deze relaties een depressie kunnen uitlokken, op het moment dat je daar gevoelig voor bent. De therapie is redelijk kortdurend (niet meer dan 12-16 sessies), afhankelijk van zaken zoals de duur en intensiteit van de klachten.
- Cognitive Behavioral Analysis System of Psychotherapy (CBASP): Deze vrij nieuwe behandelvorm is de eerste die speciaal ontwikkelt is voor mensen met een chronische depressie. Het is een combinatie van verschillende behandelingen, zoals (cognitieve) gedragstherapie, interpersoonlijke therapie en psychodynamische psychotherapie. Tijdens deze behandeling staan de problematische interacties van de cliënt met de omgeving in het middelpunt. De psycholoog leert de cliënt bewust te worden van hun impact op de omgeving. Ook wordt de cliënt geleerd wat adaptieve en niet-adaptieve relaties zijn.
- Farmacologische behandelingen: Als er besloten is medicatie voor te schrijven, zal dit in de meeste gevallen antidepressiva zijn. Antidepressiva heeft werking op de stoffen in het brein die gaan over stemming en gevoelens, zoals de neurotransmitters serotonine en noradrenaline. Dit betekent natuurlijk niet meteen dat alle somberheidsklachten zullen verdwijnen. De medicatie zal wel voor zorgen dat de intensiteit van de klachten zullen verminderen.
- Mindfulness: mediteren is in onze maatschappij steeds normaler geworden. Steeds meer mensen doen het. Onderzoek naar de werkzaamheid van meditatie concentreert zich echter vooral op de behandeling van chronische depressie. Na een behandeling is het handig om te blijven mediteren, om zo langdurig beter met je problemen om te kunnen gaan.
-
Tot slot wil ik je er op wijzen dat het verstandig is om professionele hulp te zoeken als je last hebt van een dysthyme stoornis (of denkt daar last van te hebben). Het is belangrijk dat deze aandoening goed behandeld wordt en het is vaak moeilijk om jezelf te helpen. Een psycholoog kan je daar echter wel bij helpen.
