Emotionele verwaarlozing en kindermishandeling: wat is het en wat zijn de gevolgen?

Emotionele verwaarlozing is een van de meest voorkomende vormen van kindermishandeling. Net als andere soorten van kindermishandeling kan emotionele verwaarlozing ernstige en langdurige gevolgen hebben.

Dit artikel behandelt wat kindermishandeling en emotionele verwaarlozing precies inhouden. Daarnaast wordt beschreven hoe vaak kindermishandeling voorkomt en wat risicofactoren voor kindermishandeling en emotionele verwaarlozing zijn. Ten slotte komt aan bod wat de gevolgen zijn. Ter illustratie worden een aantal waargebeurde verhalen beschreven en leggen we uit wat de rol van een psycholoog in dit soort klachten kan zijn.

Wat is kindermishandeling?

Zoals in de inleiding al werd genoemd, is emotionele verwaarlozing een van de vormen van kindermishandeling. Voordat verder wordt ingegaan op deze specifieke vorm, zal daarom eerst worden besproken wat kindermishandeling in zijn algemeenheid inhoudt. Kindermishandeling definiëren we als volgt¹:

“Elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel.”

Dit is een hele mond vol, maar als we deze zin ontleden komen we uit op een paar kenmerken van kindermishandeling:

Kindermishandeling gaat om de mishandeling van minderjarigen (mensen met een leeftijd van minder dan 18 jaar);
Er zijn verschillende vormen, namelijk lichamelijk (fysiek), emotioneel (psychisch) en seksueel;
Het mishandelde kind is afhankelijk van de persoon die hem mishandelt;
Kindermishandeling kan zowel actief als passief plaatsvinden. Bij actieve kindermishandeling wordt het kind iets aangedaan (het wordt uitgescholden). Bij passieve mishandeling wordt er iets niet gedaan (het kind krijgt geen aandacht);
Er hoeft niet per se schade te worden toegebracht om van kindermishandeling te spreken. Een risico op schade is hiervoor voldoende;
Mishandeling gaat niet alleen om fysieke schade, maar ook om psychische schade.

De vormen van kindermishandeling

Kindermishandeling kan verschillende vormen aannemen. Het valt op te delen in zes categorieën^2-4, die hieronder verder zullen worden toegelicht:

Seksueel misbruik;
Fysieke mishandeling;
Fysieke verwaarlozing;
Emotionele/psychische mishandeling;
Emotionele/psychische verwaarlozing;
Overige vormen van mishandeling.

Kindermishandeling kan variëren van licht tot zeer ernstig^{3, 4}. Hoe ernstig de mishandeling is, hangt onder andere af van hoelang en hoe vaak het heeft plaatsgevonden.^3-5 Als een kind jarenlang wekelijks misbruikt is, is dit dus ernstiger dan wanneer dit gedurende een aantal maanden een aantal keer is voorgekomen. De ‘pedagogische tik’ of corrigerende tik wordt meestal niet gezien als mishandeling. Deze is echter wel bij wet verboden.⁴

Er wordt vaak gedacht dat ouders die als kind mishandeld zijn, een grotere kans hebben om later hun eigen kind te mishandelen.⁶ Dit zou niet alleen een risicofactor, maar zelfs een mogelijke oorzaak zijn. Inderdaad zijn er veel onderzoeken die dit resultaat hebben gevonden.

Het wordt algemeen geloofd dat mishandeling leidt tot mishandeling in de volgende generatie.

Volgens een schatting is dit het geval bij ongeveer een derde van de ouders die als kind zelf werden mishandeld of opgroeiden in negatieve gezinsomstandigheden.⁴ Vergeleken met ouders die vroeger niet zelf mishandeld zijn, zouden zij dus een grotere kans hebben om hun eigen kind te mishandelen.⁷

Bij veel van deze studies was de onderzoeksmethode echter van slechte kwaliteit.⁶ De conclusie is dat er waarschijnlijk een verband is tussen zelf mishandeld zijn en later mishandelen. Op dit moment is er echter nog te weinig bewijs om een definitieve conclusie te kunnen trekken.

Seksueel misbruik

We spreken van seksueel misbruik wanneer een kind door een volwassene wordt gedwongen tot seksuele activiteiten.⁴ Dit gebeurt om de seksuele behoeften van de volwassene te bevredigen en/of omdat hij hiermee geld kan verdienen. Voorbeelden zijn begluren en verkrachting.

Fysieke/lichamelijke mishandeling

Onder fysieke mishandeling valt het gebruik van lichamelijk geweld tegen een kind, zoals slaan of schoppen. Andere voorbeelden zijn het toebrengen van brandwonden, bijvoorbeeld met een strijkijzer, of een kind expres laten vallen.³

Hiernaast zijn er een aantal specifieke vormen van fysieke kindermishandeling³:

Bij het shakenbabysyndroom wordt een baby zo hard door elkaar geschud dat er hersenbeschadiging ontstaat.⁸ Mogelijke gevolgen zijn onder andere doof- of blindheid en leer- of spraakproblemen. In ernstige gevallen kan het zelfs leiden tot de dood van het kind. Dit komt 3 tot 4 keer per jaar voor in Nederland;
Wanneer er sprake is van het Münchhausen-by-proxysyndroom, zorgt een verzorger er expres voor dat een kind ziekteverschijnselen krijgt, of deze doet alsof er sprake is van ziekte bij het kind.⁹ Dit gebeurt meestal bij jonge kinderen, en in de meeste gevallen is de moeder de dader;
Of meisjesbesnijdenis wordt gezien als kindermishandeling, is sterk cultuurgebonden.¹⁰ In Nederland is dit het geval en is het bij wet verboden.

Fysieke/lichamelijke verwaarlozing

Bij fysieke verwaarlozing vervullen de ouders of verzorgers gedurende lange tijd de lichamelijke basisbehoeften van hun kind niet genoeg.⁴ Het krijgt bijvoorbeeld niet genoeg of gezond te eten of is niet goed beschermd tegen kou. Wanneer een kind ondervoed is, kan dit leiden tot ‘failure to thrive’.¹¹ Het kind groeit dan amper of helemaal niet, omdat het voedingsstoffen tekort komt. Ook kan het gedrag van het kind veranderen.

Een kind niet de medische zorg geven die het nodig heeft, valt ook onder fysieke verwaarlozing. In ernstige gevallen, zoals wanneer het kind geen onderdak heeft of toezicht ontbreekt, komt het kind fysiek in gevaar.⁴

Wanneer een kind niet de medicijnen krijgt die het nodig heeft, is dit een vorm van lichamelijke verwaarlozing.

Emotionele/psychische mishandeling

We spreken van emotionele mishandeling wanneer een kind door de houding van zijn ouders of verzorgers wordt afgewezen, of wanneer zij vijandigheid uitstralen.⁴ Het kind wordt bijvoorbeeld uitgescholden of gekleineerd. Ook opsluiten en vastbinden zijn vormen van emotionele mishandeling.

Emotionele/psychische verwaarlozing

Er is veel discussie over de termen emotionele en psychische verwaarlozing. Soms wordt onder mishandeling ook verwaarlozing verstaan, terwijl hier in andere gevallen wel een onderscheid tussen wordt gemaakt.

Daarnaast worden emotionele mishandeling en psychische mishandeling soms als synoniemen gebruikt⁵, terwijl volgens anderen emotionele verwaarlozing een onderdeel van psychische verwaarlozing is.¹²

Psychische verwaarlozing kan in drie soorten worden onderverdeeld. Bij pedagogische verwaarlozing is er niet genoeg ouderlijk gezag en te weinig structuur in de opvoeding van het kind.¹² In het geval van educatieve verwaarlozing staan ouders bijvoorbeeld toe dat hun kind spijbelt, of het kind wordt niet ingeschreven op een school.¹³

Bij emotionele verwaarlozing worden de emotionele behoeften van het kind niet vervuld. Voorbeelden hiervan zijn liefde, warmte, geborgenheid en steun.⁴ Dit artikel richt zich voornamelijk op deze specifieke vorm van kindermishandeling.

Ieder kind heeft liefde en geborgenheid nodig.

Overige vormen van mishandeling

Hieronder vallen alle andere soorten kindermishandeling. Een voorbeeld is getuige zijn van huiselijk geweld³. Dit kan door het direct zien of horen van geweld tussen de ouders, of door het zien van gevolgen, zoals verwondingen.⁴ Volgens anderen is getuige zijn van huiselijk geweld echter een vorm van emotionele verwaarlozing.^{4, 5}

Emotionele verwaarlozing

Emotionele verwaarlozing is een van de meest voorkomende soorten van kindermishandeling. Het kan zich op verschillende manieren uiten. Bij baby’s gaat het vaak om het negeren van huilen of geen contact maken met het kind. Oudere kinderen die emotioneel verwaarloosd worden, worden bijvoorbeeld genegeerd of krijgen geen of juist te strenge regels door hun ouders opgelegd. Het kan ook dat ze geen mogelijkheid krijgen om met leeftijdsgenoten contact te leggen.⁴ Andere voorbeelden zijn⁵:

Het kind niet koesteren of geen genegenheid tonen;
Het toestaan van alcohol- of drugsgebruik;
Slecht gedrag, zoals crimineel gedrag, toestaan;
Psychische hulp voor een kind weigeren of uitstellen;
Een kind overbeschermend behandelen;
Te weinig structuur aan het kind bieden;
Ongepaste hoge verwachtingen hebben van het kind.

Bij het vaststellen van verwaarlozing zijn drie dingen van belang¹⁴:

Er is pas sprake van verwaarlozing wanneer het om langdurige patronen gaat die schadelijk zijn voor het kind;
Wat wordt gezien als verwaarlozing, is deels cultureel bepaald^{5, 14}. Terwijl het in Nederland bijvoorbeeld niet gebruikelijk is dat kleine kinderen erg laat naar bed gaan, is dat in landen als Spanje heel gewoon;
Hoewel er bepaalde risicofactoren zijn die de kans op kindermishandeling vergroten, komt verwaarlozing in alle bevolkingsgroepen voor.

Risicofactoren

Er zijn verschillende factoren die de kans op verwaarlozing vergroten. Deze gelden ook voor de andere vormen van kindermishandeling. Een aantal voorbeelden zijn de volgende¹⁴:

Een slechte relatie tussen ouder en kind. De ouders luisteren niet naar het kind, negeren het of ondernemen geen activiteiten met het kind;
Weinig zelfreflectie of zelfvertrouwen bij de ouder;
Stress of boosheid bij de ouder;
Ouders hebben psychische problemen, zijn verslaafd, een licht verstandelijke beperking of hebben agressieproblemen;
Een ouder staat er alleen voor, is werkloos of er is sprake van een groot gezin;
Het kind heeft een gebrek aan sociale vaardigheden. Het is mogelijk dat het daardoor niet goed zijn behoeften bij zijn ouders kan aangeven. Ook kan het zijn dat het kind door de ouders als moeilijk in de omgang wordt beschouwd.

Beschermende factoren

Terwijl risicofactoren de kans op verwaarlozing of andere vormen van kindermishandeling vergroten, neemt het risico hierop af wanneer er (ook) beschermende factoren aanwezig zijn. Voorbeelden van beschermende factoren zijn goede opvoedvaardigheden, welzijn en zelfreflectie van de ouder.¹⁴ Dit laatste houdt in dat de ouder zichzelf als het ware een spiegel voorhoudt en het eigen gedrag overdenkt. Er zijn ook een aantal beschermde kindfactoren die de invloed van de verwaarlozing kunnen verkleinen. Voorbeelden zijn goede sociale vaardigheden en oplossingsvaardigheden.¹⁴

Een voorbeeld

Meerdere vormen van mishandeling komen vaak tegelijk voor binnen één gezin.³ Bijna de helft van de mishandelde kinderen wordt op verschillende manieren mishandeld.²

Een goed voorbeeld hiervan is Matilda. Waarschijnlijk kent iedereen wel het bekende verhaal van Roald Dahl over het wonderkind Matilda. Door haar ouders wordt zij op verschillende manieren mishandeld en verwaarloosd. Ten eerste wordt Matilda lichamelijk verwaarloosd. Haar ouders vergeten haar en laten haar achter in de auto, en ze moet al vanaf jonge leeftijd haar eigen eten klaarmaken. Daarnaast wordt ze door haar vader emotioneel mishandeld: hij kleineert haar geregeld. Ten slotte wordt ze psychisch verwaarloosd. Ouders schieten tekort in de opvoeding, Matilda wordt te laat ingeschreven op school en ze ontvangt weinig liefde van haar ouders.

Met Matilda loopt alles goed af, maar emotionele verwaarlozing en andere vormen van kindermishandeling kunnen ernstige gevolgen hebben.

De gevolgen van emotionele verwaarlozing

Verwaarlozing is een vorm van trauma.¹⁴ Emotionele verwaarlozing kan dan ook ernstige gevolgen hebben. De gevolgen zijn ernstiger wanneer de verwaarlozing langer duurt en het kind jonger is.¹⁴

Globaal kan het probleemgedrag dat kan ontstaan worden onderverdeeld in twee soorten: internaliserend en externaliserend gedrag.¹⁴ Internaliserend gedrag richt zich naar binnen. Het kind krijgt een negatief zelfbeeld of ziet anderen als onbetrouwbaar en wordt daardoor bijvoorbeeld angstig of depressief. Bij externaliserend gedrag gaat het om gedrag dat zich naar buiten richt. Het kind wordt bijvoorbeeld boos, opstandig of agressief.

Kindermishandeling kan leiden tot angst en depressie.

Verwaarlozing kan ook invloed hebben op de manier waarop een kind zich aan anderen hecht.¹⁴ Mishandelde kinderen hebben een grotere kans op een vorm van onveilige hechting. Ze zoeken toenadering tot hun ouder(s), maar vertonen ook vermijdend gedrag.

De interactie tussen ouder en kind is bovendien belangrijk voor een goede ontwikkeling van de hersenen.¹⁴ Emotionele verwaarlozing kan ervoor zorgen dat de hersenen van het kind kleiner blijven. Wanneer een ouder niet op zijn kind reageert, is bovendien het stresssysteem van de hersenen van het kind continu geactiveerd. Dit kan leiden tot leer- en concentratieproblemen, gedragsproblemen, verslavingen en psychosomatische klachten (lichamelijke klachten met een vermoedelijk psychische oorzaak).

Vele van deze gevolgen gelden ook voor de andere vormen van mishandeling.¹⁴

De jongen die opgroeide als hond

In het boek ‘De jongen die opgroeide als hond’ beschrijft kinderpsychiater Bruce Perry een aantal extreme gevallen van ernstige emotionele verwaarlozing en de gevolgen die dit voor de kinderen had.¹⁵ Ook de manieren waarop verwaarlozing tot deze resultaten leidt, worden beschreven.

Zoals de titel van het boek al zegt, betreft een van deze verhalen een jongen – Justin – die werd opgevoed alsof hij een hond was. Zijn moeder was een tienermoeder die hem een paar maanden na zijn geboorte verliet. Haar moeder, Justins oma, nam de zorg over, maar overleed toen hij 11 maanden oud was. Vervolgens nam haar vriend de zorg voor de jongen over. Hij was hondenfokker en had geen ervaring met kinderen. Daarom behandelde hij Justin alsof hij een hond was: hij kreeg te eten en werd verschoond, maar er werd amper tegen hem gesproken of met hem gespeeld. De jongen bracht het grootste deel van de dag door in een hondenkooi.

Justin bracht een groot deel van zijn eerste levensjaren opgesloten door.

Justin bereikte niet de mijlpalen die andere kinderen van zijn leeftijd bereikten. Toen hij zes was, kon hij niet staan, lopen of praten. Justin had steeds andere dokters, die nooit vroegen naar zijn thuissituatie. Omdat zij dus geen van allen wisten aan welke verwaarlozing zijn verzorger hem – onbedoeld – blootstelde, dachten zij dat er sprake was van ernstig hersenletsel, ontstaan door een onbekende oorzaak. Inderdaad bleken Justins hersenen veel kleiner dan normaal te zijn.

Het was de vraag of Justin niet in staat was zich te ontwikkelen, of dat hij daar de kans niet voor had gekregen. Het tweede bleek het geval te zijn. Toen hij fysio-, ergo- en taal- en spraaktherapie kreeg, ging hij enorm snel vooruit. Het bleek dat in elk geval sommige verwaarloosde kinderen een veel betere uitkomst konden krijgen dan gedacht.

Nog twee voorbeelden

In het boek worden talloze vergelijkbare gevallen beschreven. Connors ouders werkten allebei en lieten zijn moeders nicht op hem passen. Wat zij niet wisten, was dat de nicht een andere baan aannam en Connor overdag alleen liet. Meer dan een jaar werd hij dus ernstig verwaarloosd, en toen hij veertien was had hij in totaal al twaalf verschillende psychische diagnoses gekregen. Hoewel hij uiteindelijk door massages en muziektherapie erg vooruitging, bleef hij altijd sociaal onhandig gedrag vertonen

Helaas lopen niet alle verhalen zo – relatief – goed af. Leons vroege jeugd verliep op een vergelijkbare manier als die van Connor. Zijn moeder was benedengemiddeld intelligent, waardoor zij moeite had met Leon, die een moeilijke baby was. Ze liet hem overdag veel alleen. Waar Connor sociaal erg onhandig was, werd Leon een sociopaat. Vanaf de peuterschool vertoonde hij probleemgedrag en toen hij zestien was, vermoordde en verkrachtte hij twee jonge tienermeisjes.

De auteur van het boek, die gesproken heeft met zowel Leon als zijn ouders en broer, vermoedt dat Leon vrijwel geheel een product was van zijn omgeving, en niet van zijn genen. Oftewel: Leon had waarschijnlijk geen aanleg voor zulk extreem gedrag. Dit kwam in de rest van zijn familie namelijk niet voor. In plaats daarvan is het waarschijnlijk dat puur de extreme verwaarlozing, samen met verkeerde keuzes van zowel hem als zijn ouders, ervoor heeft gezorgd dat Leon werd hoe hij was.

Wanneer hij bijvoorbeeld vriendschappen had ontwikkeld met normale kinderen, was hij zich wellicht niet zo gaan gedragen. Hij kwam echter op het speciaal onderwijs terecht, waar hij in contact kwam met andere ‘probleemkinderen’. Dit versterkte zijn gedrag alleen maar. Daarnaast had hij gedronken voor hij de meisjes tegenkwam. Hij had hen vermoedelijk niet vermoord als hij dat niet gedaan.

De moord was waarschijnlijk niet gepleegd als Leon niet gedronken had.

Conclusie

Betekent dit alles dan dat hij niet verantwoordelijk is voor zijn daden? Nee, absoluut niet. Leon was niet ontoerekeningsvatbaar en wist dat hij niet ongestraft mensen kon vermoorden. Volgens Bruce Perry kunnen we het hem niet kwalijk nemen dat Leon geen plezier kon voelen bij menselijk contact, maar is hij wel verantwoordelijk voor zijn reacties hierop.

Bovenstaande verhalen zijn uitzonderlijke gevallen, en emotionele verwaarlozing zal niet altijd zulke extreme gevolgen hebben. Deze verhalen zijn echter waargebeurd, en maken duidelijk dat emotionele verwaarlozing levenslange effecten kan hebben op het leven van een kind. Het moet dus zeker niet worden onderschat. Net als andere vormen van mishandeling, zoals fysieke mishandeling of seksueel misbruik – die wellicht door sommigen als erger worden beschouwd – kan emotionele verwaarlozing grote littekens achterlaten.

De prevalentie: hoe vaak komt kindermishandeling voor?

In Nederland zijn een aantal onderzoeken uitgevoerd om te meten hoe vaak kindermishandeling voorkomt. Om tot een zo goed mogelijke schatting te komen, werd er hierbij gebruikgemaakt van drie methoden.² Ten eerste werd aan beroepskrachten die met kinderen te maken hebben, gevraagd om elk kind te rapporteren bij wie zij kindermishandeling vermoedden. Ten tweede werden meldingen bij de Advies- en Meldpunten Kindermishandeling meegerekend. In deze situaties is dus aangetoond dat er kindermishandeling heeft plaatsgevonden. Ten derde werd zelfrapportage gebruikt. Hierbij geven kinderen zelf aan of, hoe vaak en op welke manier zij mishandeld worden.

Wanneer de eerste twee metingen gecombineerd werden, werden in 2010 gemiddeld 33.8 per 1000 kinderen mishandeld. Dit komt neer op bijna 119.000 mishandelde kinderen. Bij de zelfrapportage ligt dit getal een stuk hoger: namelijk 99.4 per 1000 kinderen gaven aan een vorm van mishandeling mee te maken. Dat betekent dat bijna 10% van de kinderen mishandeling heeft ervaren.

Als we kijken naar de specifieke vormen van mishandeling die hierboven zijn genoemd, blijkt dat emotionele en educatieve verwaarlozing het vaakst voorkomen, gevolgd door fysieke verwaarlozing.² Fysieke en emotionele mishandeling komen minder vaak voor. Seksueel misbruik en overige vormen van mishandeling zijn het meest zeldzaam.

Na psychische verwaarlozing komt fysieke verwaarlozing het meest voor.

Vergeleken met de vorige meting in 2005, blijkt dat er meer gevallen werden gerapporteerd aan de Advies- en Meldpunten Kindermishandeling in 2010. Bij de andere twee meetmethoden werden geen verschillen gevonden. Het is niet aannemelijk dat het aantal mishandelde kinderen in deze periode is toegenomen. In plaats daarvan zijn beroepskrachten zich waarschijnlijk meer bewust zijn geworden van kindermishandeling en maken zij hier vaker melding van.² Dat houdt dus in dat er minder gevallen van kindermishandeling onopgemerkt blijven.

Risicofactoren voor kindermishandeling

Het blijkt er verschillende factoren zijn die de kans op kindermishandeling en -verwaarlozing vergroten. Een aantal voorbeelden zijn de volgende^{2, 4, 7}:

De ouders hebben een laag opleidingsniveau;
Ouders zijn immigranten;
Er is sprake van werkloosheid bij de ouders;
Bij de ouders is sprake van verslaving, psychiatrische problemen of een verstandelijke beperking;
De ouders of verzorgers hebben een problematische relatie;
Het kind komt uit een eenoudergezin of uit een groot gezin;
Het kind heeft een (ernstige) ziekte of handicap, een moeilijk temperament of is ongewenst;
Het gezin woont in een buurt waar criminaliteit of armoede is, of waar geweld geaccepteerd wordt.

In het geval van seksueel misbruik spelen er deels andere factoren een rol.⁷ De kans op seksueel misbruik is bijvoorbeeld groter in de volgende gevallen:

Er zijn communicatieproblemen binnen het gezin;
Bij jonge kinderen en kinderen met een lichamelijke of verstandelijke beperking;
In het gezin is de moeder afwezig door bijvoorbeeld werk, verslaving of ziekte.

De pleger heeft vaak nare ervaringen gehad in zijn jeugd.

Een casus

Kyra is een alleenstaande moeder met drie kinderen. Ze heeft moeite om rond te komen, en om de rekeningen te betalen heeft ze meerdere banen. Dit alles zorgt voor veel stress. Daarbij komt nog eens dat haar jongste kind vaak huilt en dan ontroostbaar is. Als ze het even niet meer aankan, gaat ze soms een paar uur weg om tot rust te komen. De kinderen laat ze dan alleen.

Kyra laat haar oudste zoon van 10 jaar oud thuis van school om op de andere kinderen te passen als ze moet werken en geen oppas kan vinden. Als haar kinderen niet doen wat ze zegt, raakt ze soms in paniek. Ze doet dan wat haar eigen ouders vroeger deden en geeft ze een pak slaag.

Uit dit voorbeeld wordt duidelijk dat er in dit gezin verschillende factoren zijn die gezamenlijk bijdragen aan de mishandeling en verwaarlozing. Er is hier vooral sprake van onmacht: Kyra weet geen andere oplossing en lost problemen op de manier die ze van vroeger gewend is.

De gevolgen van kindermishandeling

Alle vormen van kindermishandeling worden geassocieerd met het later hebben van een slechtere mentale en lichamelijke gezondheid. Fysieke en emotionele mishandeling en verwaarlozing zijn gerelateerd aan depressie, drugsgebruik, zelfmoordpogingen, seksueel overdraagbare aandoeningen en risicovol seksueel gedrag.¹⁶ Kinderen die mishandeld of verwaarloosd zijn, hebben hier later dus een grotere kans op.

Wat te doen bij (een vermoeden van) kindermishandeling?

In de Richtlijn Kindermishandeling staat een lijst met signalen die kunnen wijzen op kindermishandeling.¹³ Deze signalen zijn te zien bij het kind of de jongere. De signalen kunnen ook wijzen op andere problemen: als ze aanwezig zijn is dat dus geen bewijs voor kindermishandeling! Wel is het belangrijk om actie te ondernemen wanneer u denkt dat een kind wordt mishandeld of verwaarloosd. De volgende signalen kunnen duiden op kindermishandeling (of andere problemen). Let op: dit zijn slechts voorbeelden, de lijst is dus zeker niet volledig! Signalen van kindermishandeling kunnen zijn:

Emotionele of gedragsproblemen
Problemen met hechting
Eet- of slaapproblemen
Weglopen
Slechte lichamelijke verzorging
Onvoldoende toezicht op het kind
Lichamelijke signalen zoals breuken, bepaalde verwondingen en vergiftiging.

Wanneer u vermoedt dat een kind wordt mishandeld of hier zeker van bent, zijn er verschillende opties.¹⁷ Ten eerste kunt u gaan praten met het kind of met zijn ouders, om uw zorgen te uiten. Daarnaast kunt u altijd contact opnemen met Veilig Thuis. Hier kunt u ook een melding van kindermishandeling doen. Dit kan anoniem. Bedenk dat zij niets doen zonder dat u dat wilt. U kunt ook bellen om alleen advies te vragen of uw zorgen te delen. Kinderen kunnen ook terecht bij de Kindertelefoon.

Voor meer informatie en een uitgebreidere uitleg kunt u terecht op de website van Veilig Thuis. Als er sprake is van een noodgeval en acuut gevaar, moet u altijd 112 bellen.

Bronnen

¹ Ministerie van Justitie (2014). Wet van 1 maart 2014 inzake regels over de gemeentelijke verantwoordelijkheid voor preventie, ondersteuning, hulp en zorg aan jeugdigen en ouders bij opgroei- en opvoedingsproblemen, psychische problemen en stoornissen (Jeugdwet). Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden, 105. Geraadpleegd op 9 juni 2017 via http://www.nji.nl/nl/Download-NJi/Jeugdwet-publicatie-Staatsblad-14-3-2014.pdf

² Euser, S., Alink, L.R.A., Pannebakker, F., Vogels, T., Bakermans-Kranenburg, M.J., Van IJzendoorn, M.H. (2013). The prevalence of child maltreatment in the Netherlands across a 5-year period. Child Abuse & Neglect, 37, 841-851. doi:10.1016/j.chiabu.2013.07.004

³ Nederlands Jeugdinstituut (n.d.). Kindermishandeling: Vormen. Geraadpleegd op 2 juni 2017 via http://www.nji.nl/Vormen

⁴ Ten Berge, I., Addink, A., De Baat, M., Bartelink, C., Van Rossum, J., & Vinke, A. (2012). Stoppen en helpen: Een adequaat antwoord op kindermishandeling. Utrecht/Amsterdam: Nederlands Jeugdinstituut/Uitgeverij SWP. Geraadpleegd op 2 juni 2017 via http://www.nji.nl/nl/Download-NJi/Publicatie-NJi/Boek-stoppen-en-helpen.pdf

⁵ Miller-Perrin, C. L., & Perrin, R. D. (2013). Child maltreatment: An introduction (3rd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.

⁶ Thornberry, T. P., Knight, K. E., & Lovegrove, P. J. (2012). Does maltreatment beget maltreatment? A systematic review of the intergenerational literature. Trauma, Violence & Abuse, 13, 135-152. doi:10.1177/1524838012447697

⁷ Nederlands Jeugdinstituut (n.d.). Kindermishandeling: Risicofactoren. Geraadpleegd op 9 juni 2017 via http://www.nji.nl/Kindermishandeling-Probleemschets-Risicofactoren

⁸ Nederlands Jeugdinstituut (2015). Monitor Aanpak Kindermishandeling. Uitgelicht: Het shaken baby syndroom. Geraadpleegd op 2 juni 2017 via http://www.nji.nl/nl/Download-NJi/Publicatie-NJi/Monitor-Aanpak-Kindermishandeling-Shaken-baby-syndroom.pdf

⁹ Miller, M. C. (2008). What is Münchhausen’s syndrome by proxy and why is it not in the DSM-IV? Harvard Mental Health Letter, 25, 8.

¹⁰ Van de Putte, E. M., & De Graeff-Meeder, E. R. (2013). Inleiding op deel Andere vormen van kindermishandeling. In E. M. van de Putte, I. M. A. Lukkassen, I. M. B. Russel, & A. H. Teeuw (Red.), Medisch handboek kindermishandeling (pp. 273-277). Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

¹¹ Nederlands Jeugdinstituut (n.d.). Kindermishandeling: Lichamelijke verwaarlozing. Geraadpleegd op 9 juni 2017 via http://www.nji.nl/Lichamelijke-verwaarlozing

¹² Nederlands Jeugdinstituut (n.d.). Kindermishandeling: Psychische verwaarlozing. Geraadpleegd op 8 juni 2017 via http://www.nji.nl/nl/Vormen/Psychische-verwaarlozing

¹³ Vink, R., De Wolff, M., Broerse, A., & Kamphuis, M. (2016). Richtlijn Kindermishandeling voor jeugdhulp en jeugdbescherming. Geraadpleegd op 9 juni 2017 via http://richtlijnenjeugdhulp.nl/wp-content/uploads/2016/03/Richtlijn-Kindermishandeling-Richtlijn-V1-BEVEILIGD.pdf

¹⁴ Haxe, I., Holdorp, J., & Wolzak, A. (2015). Emotionele en pedagogische verwaarlozing. Geraadpleegd op 8 juni 2017 via http://www.nji.nl/nl/Download-NJi/Publicatie-NJi/Emotionele-en-pedagogische-verwaarlozing.pdf

¹⁵ Perry, B. D., & Szalavitz, M. (2011). De jongen die opgroeide als hond en andere verhalen uit het dagboek van een kinderpsychiater (4e druk). Schiedam: Scriptum.

¹⁶ Norman, R. E., Byambaa, M., De, R., Butchart, A., Scott, J., & Vos, T. (2012). The long-term health consequences of child physical abuse, emotional abuse, and neglect: A systematic review and meta-analysis. PLOS Medicine, 9, e1001349. doi:10.1371/journal.pmed.1001349

¹⁷ Rijksoverheid (n.d.). Wat kan ik doen bij (vermoedens van) kindermishandeling? Geraadpleegd op 8 juni 2017 via https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/kindermishandeling/vraag-en-antwoord/doen-bij-vermoedens-van-kindermishandeling

Emotionele verwaarlozing

Emotionele verwaarlozing is een van de meest voorkomende vormen van kindermishandeling. Net als andere soorten van kindermishandeling kan emotionele verwaarlozing ernstige en langdurige gevolgen hebben.

Inhoudsopgave

Wat is kindermishandeling?

De vormen van kindermishandeling

Seksueel misbruik

Fysieke/lichamelijke mishandeling

Fysieke/lichamelijke verwaarlozing

Emotionele/psychische mishandeling

Emotionele/psychische verwaarlozing

Overige vormen van mishandeling

Emotionele verwaarlozing

Risicofactoren

Beschermende factoren

Een voorbeeld

De gevolgen van emotionele verwaarlozing

De jongen die opgroeide als hond

Nog twee voorbeelden

Conclusie

De prevalentie: hoe vaak komt kindermishandeling voor?

Risicofactoren voor kindermishandeling

Een casus

De gevolgen van kindermishandeling

Wat te doen bij (een vermoeden van) kindermishandeling?

Bronnen

About Manon Kaptein

Afspraak inplannen?

Angst

Leave a Reply Cancel Reply

De Psycholoog

Over Ons

Menu