Skip to main content
search
0
hoogsensitief

Heb je wel eens het gevoel dat je gevoeliger bent dan anderen? Dat je gemakkelijk overprikkeld raakt in drukke situaties? En dat het leed van anderen enorm bij je binnenkomt?

Als je hier “ja” op antwoord, kan het heel goed zijn dat je hoogsensitief bent. Ook wel bekend als HSP of hooggevoeligheid. Twintig procent van de Nederlanders is waarschijnlijk hooggevoelig, dus de kans dat jij het ook hebt is één op vijf.

De grote fout die hoogsensitieve mensen maken, is dat ze deze eigenschap bij zichzelf negeren. Dat zorgt ervoor dat je vaak in de problemen komt, maar heeft ook als effect dat je de mooie eigenschappen van hoogsensitiviteit niet optimaal in kunt zetten.

In dit artikel krijg je precies te weten wat hooggevoeligheid precies is en hoe je het kunt herkennen bij jezelf en bij anderen. Daarnaast geef ik nog een groot aantal tips over hoe je beter met je hooggevoeligheid om kunt gaan. Tot slot ga ik nog specifiek in op het herkennen van hoogsensitiviteit bij kinderen en wat je daar als opvoeder mee kunt doen.

Wat is hoogsensitief

De Amerikaanse psychologe Elaine Aron is gekomen met de term hoogsensitiviteit. Zij doet onderzoek naar Sensory-Processing Sensitivity. Dat is de wetenschappelijke term voor hoogsensitiviteit.

Deze term zegt meteen al een beetje wat hoogsensitiviteit nu precies betekent. Hoogsensitieve mensen zijn gevoeliger dan de gemiddelde mens voor externe prikkels. Denk daarbij aan geluiden, beelden en andere indrukken. Dit is een aangeboren eigenschap en dus niet aangeleerd.

Daarnaast zijn ze over het algemeen gevoeliger. Ze hebben een rijk gevoelsleven en zijn gevoelig voor neerslachtige gevoelens, maar ook voor positieve gevoelens. Hun gemoed schommelt dus nogal.

Tot slot zijn hoogsensitieve mensen ook gevoelig voor het leed van anderen. Je hoort bijvoorbeeld vaak dat ze geen gewelddadige films willen zien, omdat ze teveel meeleven met de mensen op het scherm.

Waarschuwers

Ook in het dierenrijk heb je hoogsensitieve dieren. Dat zijn waarschijnlijk de waarschuwers geweest in een kudde.

Dieren die weinig gevoelig zijn, zullen waarschijnlijk als jager of leider gefunctioneerd hebben. Zij moeten zich kunnen richten op een onderwerp en daar op kunnen focussen.

Dieren die hooggevoelig zijn, merkten gevaar veel sneller op en lazen de verhoudingen in de groep beter. Zij beschermden de groep dus voor vijanden en zorgden dat de sfeer in de groep goed bleef. 

Je kunt je voorstellen dat deze eigenschappen een grote invloed op je leven kunnen hebben. Veel gehoorde klachten zijn:

  • Moeite om drukke situaties te weerstaan
  • De behoefte om je na een drukke dag even terug te trekken
  • Veel extreme gevoelens die je niet altijd onder controle hebt
  • Moeite om je te concentreren
  • Veel nadenken over anderen en betrokken zijn bij hun leven, zelfs als je hen niet zo goed kent.


Definitie hoogsensitiviteit

Het begrip hoogsensitiviteit is een tijd lang niet helemaal serieus genomen in de wetenschappelijke wereld. Er is daarom nog maar weinig onderzoek naar dit fenomeen gedaan. Toch kunnen we op basis van het beschikbare onderzoek wel zeggen wat nu de definitie is van hoogsensitiviteit.

Over het algemeen wordt hoogsensitiviteit gezien als een persoonlijkheidskenmerk. Het is dus niet iets wat je hebt of niet hebt. Een aan- en uitstand om het maar zo te zeggen. Net als andere persoonlijkheidskenmerken is er eerder sprake van een glijdende schaal. Je kunt heel erg hoogsensitief zijn en een klein beetje.

We definiëren hoogsensitiviteit met drie kenmerken:

  1. Gevoeligheid voor je eigen emoties
  2. Gevoeligheid voor de emoties van anderen
  3. Gevoeligheid voor externe prikkels

Niet iedere hoogsensitieve persoon scoort even hoog op al deze kenmerken. Er is dan ook geen harde “knip” te maken. In de zin van: deze persoon is HSP en deze persoon niet. De beste manier om vast te stellen of je HSP bent, is dan ook met behulp van een vragenlijst. Hieronder kun je deze vragenlijst afnemen.

Checklist hoogsensitiviteit

Wil je bij anderen (bijvoorbeeld voor je kinderen) kunnen inschatten of ze HSP zijn? Gebruik dan deze checklist:

  • Gevoeligheid voor de eigen emoties
    • Schrikt gemakkelijk
    • Presteert moeilijk onder druk
    • Gevoelig voor pijn
  • Gevoeligheid voor de emoties van anderen
    • Neemt gevoelens van anderen gemakkelijk over
    • Kan helemaal opgaan in muziek en andere kunst
    • Vindt het niet prettig om gewelddadige films te kijken
  • Gevoeligheid voor externe prikkels
      • Gevoelig voor de invloed van alcohol en cafeïne
      • Snel overprikkeld door fel licht, sterke geur of harde geluiden
      • Heeft het nodig om zichzelf terug te trekken

Liesbeth Kamerling

De actrice Liesbeth Kamerling geeft aan dat ze vooral gevoelig is voor externe prikkels. Dat kan gaan over geluiden en indrukken, maar bijvoorbeeld ook over whatsapp-berichten die maar blijven binnenstromen.

Ze geeft aan dat ze hier mee heeft moeten leren omgaan, omdat ze er anders letterlijk ziek van werd. Daarom schermt ze zich nu af van mensen en dingen waar ze geen goed gevoel bij heeft. Daarnaast neemt ze vaker de tijd om te ontspannen en om even een pauze in te lassen in haar leven.

Lenette Hermsen

Hoogsensitief Lenette Hermsen

De bekende blogger (80.000 volgers op Youtube) geeft aan dat ze niet zozeer gevoelig is voor emoties. Het is voor haar belangrijk dat dat mensen haar niet zien als een “gevoelig meisje”.

Voor haar gaat het echt over een diepe verwerking van externe prikkels. Ze is daardoor veel bewuster van alles wat om haar heen gebeurt. Dat zorgt er voor dat ze gemakkelijk schrikt, dat ze een hekel heeft aan luide geluiden bijvoorbeeld.

Arthur Japin

De schrijver Arthur Japin, onder andere bekend van de Roman “De zwarte met het witte hart” geeft aan dat het bij hem ook vooral in de gevoeligheid voor externe indrukken gaat.

Hij heeft er voor gekozen om niet naar verjaardagen te gaan, feestjes te vermijden en niet te veel mensen tegelijkertijd te zien. Dan gaat het met hem een stuk beter.

Ook Japin ziet zijn hoogsensitiviteit ook als een voordeel. In zijn werk als schrijver is het bijvoorbeeld heel handig dat hij een rijk gevoelsleven heeft en zich goed kan inleven in anderen.

Arthur Japin Hoogsensitief

Hoogsensitief en nu?

Als je met de bovenstaande definitie en vragenlijst hebt vastgesteld dat je hoogsensitief bent, vraag je jezelf misschien af: en nu?

Wat betekent het nu als je hoogsensitief bent?

Voordat ik de tips ga bespreken om met hoogsensitiviteit om te gaan, vind ik het belangrijk dat je begrijpt dat hoogsensitiviteit geen stoornis is. Als je al begeleiding of coaching zoekt is dat om beter om te kunnen gaan met hoogsensitiviteit. Niet om dit te verhelpen. Dat kan namelijk helemaal niet, omdat het een aangeboren eigenschap is. Bovendien is het niet nodig, omdat er niks mis is met hoogsensitiviteit.

Laat je dus door niemand aanpraten dat hoogsensitiviteit een gebrek is of een stoornis. Onze maatschappij is nogal geneigd om alles dat afwijkt van de “norm” af te doen als een afwijking of iets dat niet klopt. Dat is in het geval van hoogsensitiviteit echter helemaal niet het geval.

Je zou net zo goed het tegenovergestelde kunnen zeggen. De “normale” maatschappij is ongezond bezig met resultaten behalen en heeft weinig gevoel meer voor de medemens.

Het is maar net hoe je er naar kijkt…

  Schrijf voor jezelf de mooie kanten op van HSP, print deze uit en hang het op een plek die je vaak ziet. Zo herinner je er aan dat hoogsensitiviteit niet slecht is. 

Ik hoop dat je met onderstaande tips jouw hooggevoeligheid beter begrijpt, zodat je maatregelen kunt nemen die jouw leven prettiger maken en ervoor zorgen dat je meer in je kracht staat.

Hoogsensitiviteit tips

Als je eenmaal hebt vastgesteld dat je hoogsensitief bent, is het nog een lange weg om deze kennis ook in de praktijk te brengen. De onderstaande tips gaan over de acceptatie van je hoogsensitiviteit en manieren om er mee om te gaan.

Tip 1: Accepteer dat er niets mis is met je

Veel HSP’ers blijven heel lang hangen in het vechten tegen hun hoogsensitiviteit. Ze hebben het gevoel dat ze “overdreven” gevoelig zijn. Misschien ook omdat ze dat te horen hebben gekregen van hun omgeving.

Uit onderzoek blijkt duidelijk dat HSP een aangeboren eigenschap is. Je kunt er dus weinig aan veranderen. Stop dus met proberen!

Anderzijds blijkt dat hoogsensitiviteit een enorme handige eigenschap kan zijn als je hem goed toepast. Medeleven met anderen is bijvoorbeeld enorm handig als verpleegster of als psycholoog.

Accepteer dus dat je met hoogsensitiviteit moet leren te leven. Als je dat doet, opent het meteen de deur om de positieve punten van deze eigenschap optimaal in te zetten.

Tip 2: Zoek andere mensen op die ook hoogsensitief zijn

Bij het accepteren van je situatie helpt het enorm als je anderen leert kennen die ook hoogsensitief zijn. Zo kun je namelijk zien dat er niets mis is met je.

De omgang met andere hoogsensitieve personen kan je ook helpen bij het omgaan met dez eigenschap. Misschien vind je het zelf lastig om naar feestjes te gaan en weet je niet hoe je daar mee om kunt gaan. Gegarandeerd is het zo dat andere HSP’ers daar ook mee kampen. Samen kun je misschien eens strategie bedenken die het mogelijk maakt om wel verjaardagen te bezoeken, zonder helemaal overprikkeld te raken.

Ik geef altijd als tip mee om de gesprekken constructief en positief te houden. Je moet er met andere woorden beter weer uit komen. Als de ander namelijk zijn problemen gaat delen, neem je die bijna gegarandeerd mee naar huis. Probeer er dus een “zelfhulpmeeting” van te maken en geen “uithuil”-bijeenkomst.

Tip 3: leer je triggers kennen

Sommige mensen met HSP worden heel erg gestressed van harde geluiden. Andere kunnen weer niet tegen heftige gevoelens. Weer anderen worden vooral getriggerd door de gevoelens van anderen.

Niet elke persoon met hoogsensitiviteit is hetzelfde. Daarom is het belangrijk dat je van jezelf leert waar jij gevoelig voor bent. Zo kun je daar rekenening mee houden. Misschien heb je gelezen dat de schrijver Arthur Japin niet naar café’s gaat. Zo kun jij er ook voor kiezen om situaties die je stress geven uit de weg te gaan.

Dit is natuurlijk niet altijd haalbaar. Misschien heb je wel een baan die je enorm leuk vind, maar waar je af en toe wel met je HSP geconfronteerd wordt. Dat is natuurlijk niet erg. Probeer er dan in ieder geval voor te zorgen dat je voldoende tijd hebt om bij te komen.

Tip 4: Stel grenzen

Het is niet altijd noodzakelijk om je hoogsensitiviteit aan de grote klok te hangen (al is het wel handig als de mensen die dicht bij je staan er van weten). Wat wel noodzakelijk is, is dat je je grenzen leert aangeven.

Het is nu eenmaal een feit dat je als HSP’er leeft in een wereld van mensen die niet hooggevoelig zijn. Zij hebben dus een ander tempo, vinden andere dingen leuk en kunnen meer aan dan jij. Als je je steeds aan hun aanpast, zal het erg lastig zijn om je rust te vinden.

Hoewel hoogsensitiviteit niet altijd betekent dat je introvert bent, zien we wel vaak dat hooggevoelige mensen het lastig vinden om de confrontatie met anderen aan te gaan. Bovendien pikken ze de behoeften van anderen ook gemakkelijk op. Het ligt dan voor de hand om daar ook rekening mee te houden.

Je zult er echter snel achter komen dat het voor jou op lange termijn niet zo werkt. Mensen moeten zich ook aan jou behoeften aanpassen, anders krijg je snel last van stress en overspannenheid.

Tip 5: zorg goed voor je lichaam

We raden aan iedereen aan om goed voor zijn lichaam te zorgen. In de behandeling van stress, angst en depressie besteden we altijd aandacht aan je lichamelijke toestand. Een ongezond lichaam blijkt namelijk sneller last te hebben van dit soort klachten.

Voor mensen die hoogsensitief zijn, geldt dit ook. Vaak ben je dan namelijk al gemakkelijk prikkelbaar. Als je dan ook nog eens slecht eet, niet sport en teveel koffie drinkt, wordt dat allemaal nog veel erger. Leef dus een gezond leven en hou echt rekening met jezelf.

Voldoende slapen hoort hier ook zeker bij. Slaap is voor hooggevoelige mensen echt een herstelmoment en hoort prioriteit te krijgen in je dag. Als je niet voldoende slaapt, zul je bijna meteen merken dat je nog sneller overprikkeld raakt.

Begrijp het niet verkeerd, we willen je niet per se alle geneugten van het leven ontzeggen. Het is dan ook helemaal niet erg wanneer je een keer ongezond eet en een avond flink doorhaalt. Accepteer dan echter ook dat je een dagje moet bijkomen achteraf.

Tip 6: plan ontspanning in

Het is voor iedereen aan te raden om tijd voor zichzelf vrij te maken, maar als je hoogsensitief bent, telt dit advies dubbel zo zwaar. Ondanks alle voorgaande tips zul je er moeilijk aan kunnen ontkomen dat je zo nu en dan overprikkeld raakt. In dat geval is het belangrijk dat je voldoende tijd hebt om bij te komen.

Veel mensen vinden het tegenwoordig moeilijk om te ontspannen. Ze gaan dan TV kijken of met hun mobiel spelen. In veel gevallen zorgt dat echter juist voor meer prikkels. Het is dan ook beter om bijvoorbeeld een bad te nemen, te mediteren of aan yoga te doen. Op die momenten ben je echt even weg van alle prikkels en tank je even helemaal bij.

Meditatie en yoga zijn sowieso goed voor HSP’ers. Je leert daar namelijk om ondanks alle prikkels geconcentreerd te blijven op het hier en nu. Het is met andere woorden alsof je in het oog van de orkaan leert ontspannen. Dat is een zeer handige eigenschap als je de wereld regelmatig als een orkaan ervaart.

Tip 7: Ga niet alles uit de weg

De laatste tip is meer een waarschuwing: ga het leven niet uit de weg.

Als je de wereld soms in al zijn heftigheid op je af komt, kun je de behoefte voelen om je helemaal terug te trekken en de rust van je huis op te zoeken. Dat voelt inderdaad heel comfortabel, maar het is wel een saai leven.

Mensen die net ontdekken dat ze hoogsensitief zijn, kunnen nog wel eens vervallen in het idee dat ze een teer bloemetje zijn dat beschermd moet worden tegen de boze buitenwereld. Dat idee is echt overdreven.

Hoewel je het waarschijnlijk nodig zult hebben (waarschijnlijk zelfs op dagelijkse basis) om je terug te trekken uit de wereld, betekent dit niet dat je nooit meer iets kunt doen. Combineer ontspanning dus met inspanning.

Je kunt bovendien ook leren om beter met het hebben van veel indrukken om te gaan. Dit doe je door jezelf er juist in te begeven. Zelfs de drukste situaties wennen tot op zekere hoogte als je er vaak mee te maken krijgt.

Omgaan met hoogsensitiviteit is dus een balanceeract van enerzijds goed voor jezelf zorgen en anderzijds jezelf uitdagen om beter bestand te zijn tegen het leven van alledag.

Omgaan met een hoogsensitief kind

Als je zelf hoogsensitief bent, is dat vaak al een hele opgave. Ouder zijn van een hoogsensitief kind is nog weer een heel andere uitdaging. Vooral als je zelf niet hooggevoelig bent is het soms moeilijk om je in je kind in te leven.

Hieronder geef ik een paar korte tips om met hoogsensitieve kinderen om te gaan.

Hoogsensitiviteit vaststellen bij jongeren

Hoogsensitiviteit is bij kinderen een stuk lastiger om vast te stellen dan bij volwassenen. Dit omdat er in de ontwikkeling van het kind een hoop kan spelen dat kan lijken op hoogsensitiviteit. Denk daarbij aan angsten, ADD, autisme en andere ontwikkelingsstoornissen.

Andersom werkt het overigens ook. Hoogsensitieve kinderen krijgen snel een psychologische label opgeplakt terwijl er eigenlijk niets met hen aan de hand is.

Het is dan ook echt aan te raden om een specialist op het gebied van HSP in te schakelen als je wilt weten over je kind hooggevoelig is.

Zorg voor een veilige plek in huis. Net als hoogsensitieve volwassenen, hebben kinderen het nodig om af en toe even in rust bij te tanken. Een goede plaats in huis is daarvoor heel belangrijk. Vaak zal dat de kamer van je kind zijn. Richt deze niet in als een kermis of een speeltuin, maar eerder als een veilige, kalmerende plek waar je kind zich kan terugtrekken.

Hou je eigen gevoelens onder controle. Hoogsensitieve kinderen zijn heel gevoelig voor de emoties van anderen. Het is als opvoeder normaal dat je je kinderen af en toe achter het behang wil plakken. Probeer dat bij HSP-kinderen echter niet teveel te laten merken omdat ze daar erg van overstuur kunnen raken.

Daag je kind uit. Ook bij ouders van hooggevoelige kinderen komt het voor dat ze hun kind gaan zien als een kwetsbaar zieltje. Tot op zekere hoogte is dat ook zo. Als je daar echter helemaal in mee gaat, versterk je dit echter onnodig. Hou er rekening mee dat je kinderen als ze volwassen zijn moeten kunnen functioneren in deze maatschappij. Het is dus niet verstandig om ze daar helemaal niet op voor te bereiden.

Rust, Reinheid en Regelmaat. De drie R’s worden in elke opvoeding aangeraden, maar bij hoogsensitieve kinderen telt dit nog eens extra. Met deze factoren zorg je voor een veilige haven, van waaruit je kinderen kunnen vertrekken en weer kunnen terugkeren. Bovendien geef je ze direct al handvaten mee voor in hun volwassen leven. Ook voor volwassen HSP’ers is het namelijk verstandig om te investeren in deze drie.

Het kan als ouder best lastig zijn om een hoogsensitief kind op te voeden. Anderzijds is het ook heel mooi. Hoogsensitieve kinderen zijn vaak gevoelig, creatief en meelevend. Wanneer ze het hoofd kunnen bieden aan de nadelen van hooggevoeligheid, worden het meestal enorm fijne mensen. Daar mag je best een beetje trots op zijn als ouder.

Wat kan een psycholoog bieden?

Ik heb het al eerder benadrukt, maar ik ga het voor de zekerheid nogmaals zeggen: hoogsensitiviteit is geen psychologische stoornis.

Wel is het zo dat hoogsensitieve mensen gevoeliger zijn voor psychologische klachten. Denk daarbij aan depressie, angst en stress. Deze drie klachten worden bij HSP’ers nog versterkt doordat ze meer open staan voor hun eigen gevoelens. Het is verstandig om in deze gevallen een psycholoog te hebben die enige ervaring heeft met hoog sensitieve personen. Dat maakt het een stuk makkelijker om te communiceren en in sommige gevallen kan de behandeling dan ook aangepast worden.

Daarnaast is het zo dat hoogsensitiviteit behoorlijk vervelend kan zijn als je het zelf niet begrijpt. Wanneer je wanhopig “normaal” probeert te zijn en mee wilt in het hectische leven dat de mensen om je heen leiden, loop je geheid tegen de muur. Een psycholoog kan je dan helpen om je hoogsensitiviteit in te zien en kan ondersteunen bij het proces van acceptatie bijvoorbeeld. Hierbij is het nog belangrijker dat je echt een HSP-expert vindt, omdat die precies snapt waar je mee te maken hebt.

Wij hebben een aantal psychologen die ervaren zijn in het werken met hoogsensitiviteit. Meld je aan via de contactpagina, dan brengen wij je zo snel mogelijk in contact met een van hen.

Robert Haringsma

Robert Haringsma is psycholoog en onderzoeker. Hij schrijft over onderwerpen als stress, zelfvertrouwen, depressie en angst.

Leave a Reply