Interpersoonlijke vaardigheden heb je nodig in de omgang met anderen. Inter betekent tussen, dus het zijn letterlijk: “vaardigheden tussen personen”. We gebruiken deze vaardigheden dagelijks, dus vandaar dat ze erg belangrijk zijn.
In dit artikel vertel ik je alles over de verschillende interpersoonlijke vaardigheden. Het is echt een gids geworden om sterker te worden in je communicatie, je lichaamstaal en je algemene communicatieve vaardigheden.
Hieronder vind je de inhoudsopgave.
Wat zijn interpersoonlijke vaardigheden?
Interpersoonlijke vaardigheden gaan dus om communicatie met de ander. Nu is communicatie een heel breed begrip. Er is verbale en non-verbale communicatie. Luisteren en het begrijpen van de ander vallen hier ook onder.
Interpersoonlijke vaardigheden kun je zien als sociale vaardigheden: het stelt je in staat om interactie aan te gaan en te communiceren met anderen. Ook stellen deze vaardigheden je in staat om te leren, hulp te vragen, je behoeften te vervullen op een gezonde manier, om te kunnen gaan met de ander, jezelf beschermen, vrienden maken en gezonde relaties te ontwikkelen.
In het algemeen kun je zeggen dat je op een evenwichtige manier met jouw omgeving (en de maatschappij) om kunt gaan.
Als je dit zo leest, merk je al dat het best belangrijk is om te beschikken over interpersoonlijke vaardigheden. Interpersoonlijke vaardigheden helpen je in het contact met de ander.
Laten we meteen even kijken naar een paar interpersoonlijke vaardigheden.
Als je naar deze opsomming kijkt, komt er misschien wel een term in je gedachten op. Empathie. Empathie is het kunnen aanvoelen en begrijpen wat een ander ervaart als jij in zijn of haar schoenen zou staan. Empathie is één van de vele interpersoonlijke vaardigheden. In dit artikel gaan we in op 4 belangrijke interpersoonlijke vaardigheden. Als je hieraan werkt, heb je al een belangrijk gedeelte van deze vaardigheden te pakken. We beginnen met empathie.
Empathie
Als je empathisch bent, heb je het vermogen om je in te leven in de ander. Met andere woorden: inlevingsvermogen. Je kunt dan als het ware zien met de ogen van de ander, luisteren met de oren van de ander en voelen met het hart van de ander.
Compassie en sympathie hangen samen met empathie. Deze drie termen hebben echter wel elk hun eigen betekenis. Als je dit verder uitzoek dan wordt het duidelijk dat er belangrijke verschillen zijn.
Sympathie (= het besef) is een gevoel van zorg en begrip voor de ander als deze in nood is. En dat we de ander liever gelukkig of beter af zien. Je bent je bewust van de nare situatie van de ander en je toont je bezorgdheid. Sympathie zegt ook iets over het los kunnen zien van wie we zelf zijn en wie de ander is. Compassie (= actie) is de emotie die we voelen wanneer de ander in nood is en stimuleert ons om de ander te helpen. Je wilt de ander helpen en bedenkt (samen) manieren om te kunnen helpen. Empathie (= ervaring) zit als het ware tussen sympathie en compassie in. Je begrijpt de situatie en de emoties van de ander. Je kunt je inleven in de ander. De vaardigheid om jezelf te kunnen voorstellen als een ander is een geraffineerd proces van verbeelding. De vaardigheid die je hierbij nodig hebt, het kunnen herkennen van emoties, is waarschijnlijk aangeboren. Je kunt deze vaardigheid ontwikkeld hebben zonder dat je je er bewust van bent. Het herkennen van emoties kun je als vaardigheid trainen en ontwikkelen in verschillende niveaus van intensiteit en nauwkeurigheid. Leuk om te weten is dat in de positieve psychologie (deze vorm van psychologie gaat uit van de positieve ervaringen en eigenschappen van een mens) een vergelijking is gemaakt tussen empathie, altruïsme en egoïsme. Bij altruïsme ben je in je gedrag gericht op de belangen van de ander. En bij egoïsme ben je uit op je eigen belang, persoonlijk gewin. Wanneer je empathie voelt voor iemand dan kun je je altruïstisch gedragen. Toch blijft het de vraag of deze altruïstische acties niet zijn ingegeven door eigenbelang. Volgens de positieve psychologie kan iemand inderdaad gemotiveerd zijn om altruïstisch te zijn door haar of zijn gevoelens van empathie. Iets om over na te denken hoe dit bij jezelf gaat! Een andere interpersoonlijke vaardigheid is assertiviteit. Deze vaardigheid gaan we nu bekijken.
Assertiviteit
‘Zo, jij bent assertief! Dat je dat durft te zeggen!’.
Deze reactie hoeft niets te maken te hebben met het ‘assertieve’ gedrag van de ander. Als de persoon die de uitlating gedaan heeft, de ander niet in zijn of waarde laat, niet respectvol naar de ander is of de mening van de ander negeert, is dit niet assertief.
Assertiviteit heeft ook niets te maken met mensen die altijd het hardst van de daken schreeuwen. Of met mensen die altijd alleen voor zichzelf opkomen.
Ook is het niet zo dat iemand die graag meer assertief wil zijn altijd verlegen is of geen zelfvertrouwen heeft.
Wat is assertiviteit dan wel?
Assertiviteit is de interpersoonlijke vaardigheid waarmee je zelfverzekerd jezelf uit en de ander in zijn of haar waarde laat. En zonder agressief te zijn.
Assertiviteit zegt iets hoe mensen omgaan met persoonlijke grenzen. Wanneer iemand hierbij agressie gebruikt, dan betekent dit dat diegene geen respect heeft voor de persoonlijke grenzen van de ander. Diegene kan zelfs de ander kwetsen of nadeel berokkenen om invloed op de ander uit te oefenen. Liegen, veroordelen of bedreigen kan hierbij ingezet worden.
Assertieve communicatie focust op het issue en niet op de persoon.Een andere wijze van communicatie is sub-assertiviteit. Iemand die sub-assertief communiceert, beschermt niet zijn eigen grenzen, en laat zich veel eerder manipuleren of misbruiken door iemand die agressief communiceert. Angst speelt hierbij een grote rol.
Mensen die sub-assertief communiceren zullen ook niet zo snel het risico nemen om een ander proberen te beïnvloeden.
Agressieve of passieve communicatie kan het eind betekenen van de relatie met de ander. Ook kan het de zelfrespect ondermijnen.
Een assertief persoon geeft zijn of haar mening en zet hierbij (eventuele) angst opzij om invloed uit te oefenen op de ander. En respecteert de persoonlijke grenzen van de ander. Ook zal deze persoon zich willen verdedigen tegen agressieve mensen.
Assertief zijn houdt ook in dat je de behoefte van de ander voor ogen houdt en deze even belangrijk vindt.
Bij assertiviteit werk je samen. Als de grens van één van beide in het geding dreigt te raken dan zal de ander dit duidelijk maken. En zo probeert diegene daarmee escalatie te voorkomen.
Assertieve personen hebben meestal de volgende karaktereigenschappen.
Als je nu nog niet zo assertief bent, is dat geen probleem. Je kunt namelijk leren om je assertiever op te stellen.
Wil je leren hoe je op een krachtige en duidelijke manier ‘nee’ kunt zeggen? Of hoe je beter om kunt gaan met lastige mensen in je omgeving? Of hoe je lichaamstaal bewuster kan gebruiken in het contact met de ander? Er is vast een organisatie in jouw buurt die een training in assertiviteit aanbiedt.
Ook wij bieden een training om assertiever te worden aan. Hier vind je 10 tips voor deze interpersoonlijke vaardigheid die je zo kunt gebruiken.
We hadden het zonet over lichaamstaal. Valt dit dan ook onder interpersoonlijke vaardigheden? Ja, lichaamstaal is een vorm van non-verbale interpersoonlijke vaardigheden. We gaan hier verder op in.
Non-verbale interpersoonlijke vaardigheden
Non-verbale communicatie is belangrijk want het omvat een groot deel van al je communicatie.
Bijvoorbeeld, je zegt dat je iets lekker vindt, maar je trekt er een vies gezicht bij. De ander zal dan vragen of je het echt meent of begint te lachen omdat je het echt niet lekker vindt.
Je zegt iets anders dan dat je werkelijk voelt.
Deze non-verbale communicatie kan bewust en onbewust zijn.
Interpersoonlijke vaardigheden helpen je de non-verbale communicatie bewuster en krachtiger in te kunnen zetten. Hiervoor zul je deze non-verbale interpersoonlijke vaardigheden eerst moeten herkennen. We lichten de drie belangrijkste toe.
Bij non-verbale interpersoonlijke vaardigheden zijn er drie belangrijk. Met je lichaamshouding geef je de ander al veel informatie. Zit je bijvoorbeeld met je armen over elkaar, of laat je je schouders hangen, of loop je juist rechtop met borst vooruit. Hiermee geef je de ander al informatie of je je goed of slecht voelt. Aan de lichaamstaal kun je zien of iemand geïnteresseerd is (of juist niet). ‘Op het puntje van je stoel zitten’ is een leuk voorbeeld. Degene die zo zit, vindt blijkbaar iets spannend. Een film of een te verwachten bericht. Lichaamstaal kan gebruikt worden om te bepalen of iemand aandacht heeft of betrokken is. Een ‘open’ lichaamshouding komt positiever over dan een gesloten lichaamshouding, bijvoorbeeld de armen en benen over elkaar. Ook het spiegelen van de houding van de ander of het naar voren leunen (naar de ander toe) geeft blijk van een positief gevoel in de communicatie met de ander. De lichaamshouding is ook afhankelijk van de situatie op dat moment. Als een situatie naar begint te worden dan zal waarschijnlijk de lichaamshouding zich aanpassen. Je gaat bijvoorbeeld wat meer gespannen zitten of de fysieke afstand ten opzichte van de ander wordt groter. Gebaren kun je maken met je handen, armen of lichaam. Denk bij gebaren ook aan bewegingen met je hoofd, gezicht en ogen, zoals knipogen, ja knikken of rollen met je ogen. De meest bekende gebaren bevatten een symbool (soms cultureel bepaald). Het zwaaien met je hand bijvoorbeeld. Dit kan een ‘hoi’ of ‘tot ziens’ betekenen. Of het ophalen van de schouders. Hiermee uit je ‘laat maar’ of ‘maakt niet uit’. Dit gebaar laat zien dat zij ‘telefoon’ of ‘bellen’ bedoelt. Een symbool dat we wereldwijd herkennen. Gezichtsuitdrukkingen zijn het meest praktisch in communicatie. Met je gezicht (mond, lippen, ogen, voorhoofd, kaak e.d.) zijn er zoveel verschillende uitdrukkingen mogelijk! En meestal zijn deze gezichtsuitdrukkingen eerlijk. (Tenzij je bewust iets wil manipuleren met je gezichtsuitdrukking natuurlijk.) De meest gevoelens, zoals geluk, verdriet, angst, afkeer, schaamte, interesse, kun je uitdrukken met je gezicht. En deze zijn over de hele wereld herkenbaar. Misschien wel leuk om te weten, is dat negatieve emoties meestal te zien zijn doordat iemand zijn (gezichts)spieren aantrekt of aanspant. Denk aan de kaakspieren, fronsen van het voorhoofd, het samenknijpen van de ogen of de lippen op elkaar duwen. Probeer het zelf maar eens! Je merkt meteen dat er een gevoel bij zit. Daarentegen onthullen positieve emoties zich door het losser later, ontspannen van de spieren. Wanneer iemand echt op zijn of haar gemak is, dan kun je dat merken aan bijvoorbeeld de houding van het hoofd. Het hoofd is dan iets gebogen naar de zijkant. Ons meest kwetsbare deel is dan te zien, de nek. Oogcontact maak je wanneer je elkaar in de ogen kijkt op hetzelfde moment. Dit is toch wel het primaire teken dat laat merken of iemand interesse heeft in en betrokken is bij de ander. Als iemand je niet aankijkt, dan is die blijkbaar niet geïnteresseerd in jou. Interesse voor de ander blijkt ook aan de verwijding van de pupillen van de ogen. Bij oogcontact speelt de duur van dit oogcontact een rol. Over het algemeen is dat hoe langer het oogcontact tussen twee mensen duurt, hoe meer intimiteit er is.
Lichaamstaal
Gebaren
Oogcontact
Waarschijnlijk heb je het zelf wel eens ervaren dat het een vervelend gevoel geeft als de ander je niet aankijkt, oogcontact ontwijkt. Er is gewoon een bepaalde mate van oogcontact nodig om met de ander op een prettige manier te kunnen communiceren.
En… er is nog iets waar we rekening mee kunnen houden in non-verbale interpersoonlijke vaardigheden. Namelijk: de eerste indruk.
De eerste indruk ontstaat al in een tiende van een seconde! Een eerste indruk blijft altijd wel een beetje hangen bij de ander. De manier hoe een persoon overkomt en zich voordoet aan de ander is een non-verbaal statement dat die persoon maakt.
De eerste indruk ontstaat door het waarnemen van allerlei kenmerken en eigenschappen. Leeftijd, cultuur, taal, geslacht, voorkomen, lichaamsbouw en stem maken onder andere maken deel uit van het vormen van die eerste indruk.
Laten we verder gaan met nog één van de belangrijke interpersoonlijke vaardigheden.
Luisteren
Misschien wel de belangrijkste interpersoonlijke vaardigheid die je kunt hebben in het contact met de ander.
Luisteren is meer dan iemands verhaal aanhoren.
Herken je deze reactie: ‘je hoort me wel, maar je luister niet’? Kan best zijn dat je dit wel eens hebt gehoord van je vriendin of vriend met wie je een relatie hebt.
Op zo’n moment vraag je je af wat de ander dan wilt van je. Je zou het idee kunnen krijgen dat luisteren een erg ingewikkelde vaardigheid is. Een interpersoonlijke vaardigheid die je echt onder de knie moet krijgen.
Maar dit valt gelukkig mee. Luisteren is best gemakkelijk. Eigenlijk hebben we dit al een beetje van nature in ons.
Als je naar de ander luistert maak je al snel oogcontact. En knik je af en toe automatisch met je hoofd tijdens het verhaal van de ander. Dit gaat dus vanzelf! En hier hoef je echt niet op te gaan letten.
Wat verder wel belangrijk is, is de wil en de focus om te luisteren naar het verhaal van de ander.
Heb aandacht voor de ander, toon belangstelling, interesse. Doordat je echt belangstelling hebt, leunt je lichaam vanzelf al een beetje naar de ander toe. Probeer je in zijn of haar gevoelens en gedachten in te leven, wees empathisch. Laat weten wat je van de situatie vindt als dit wordt gevraagd. Reageer dan eerlijk, met respect voor de persoonlijke grenzen van de ander.
Dit komt bekend voor! We hebben het zonet allemaal de revue laten passeren.
We geven je nog een tip. Een belangrijke tip die vrij eenvoudig is tijdens het luisteren.
Stel vragen!
De vraag die je stelt, moet wel relevant zijn voor het gesprek dat je met de ander hebt. Ook het stellen van een vraag gebeurt in feite vanzelf als je echt geïnteresseerd bent in de ander en gefocust bent.
Je kunt bijvoorbeeld vragen of je het goed begrepen hebt wat de ander heeft meegemaakt en het gevoel van de ander in die situatie benoemen.
‘Dus ze sprak jou erop aan, terwijl je er niets mee te maken had? Dat zou ik ook niet eerlijk vinden’. Eigenlijk een normale simpele reactie van jou als luisteraar.
Je bent nu actief aan het luisteren!
Tenslotte hoef je niet bang te zijn voor pauzes of een kleine stilte die valt. Deze kan namelijk erg functioneel zijn. Bijvoorbeeld om even na te denken. Of om te kunnen inhaken op het verhaal van de ander.
Het fijne van alle interpersoonlijke vaardigheden is dat je het gewoon uit kunt proberen. En ervaren hoe de ander reageert.
Vind je het moeilijk om met de ander in contact te gaan of te zijn? Of weet je niet zo goed hoe je je moet gedragen of wat je moet doen en zeggen in het contact met de ander?
Blijf hier niet mee zitten!
De psycholoog kunt je helpen met het (verder) ontwikkelen van interpersoonlijke vaardigheden.
We hebben geen wachtlijst. Als je je vandaag aanmeldt, kun je binnen vijf werkdagen aan de slag. Neem gerust contact met ons op via het formulier of bel ons op 020 2600143.
