Introspectie is zelfbeschouwing of zelfreflectie. Maar wat houdt introspectie nu precies in, wat kun je ermee en waarom zou je dit nodig hebben? We gaan het uitleggen in dit artikel.
Hoe vaak kijk jij in de spiegel op een dag? Je ziet dat je haar goed zit, en je hebt weer een leuke outfit aan. Dagelijks doen we dat wel eens, even checken hoe je eruit ziet.
En kijk jij ook wel eens echt naar jezelf? Niet alleen naar je voorkomen, je uiterlijk. Maar kijk je ook wel eens naar binnen.
Kijk jij wel eens echt naar jezelf? Bijvoorbeeld naar wie je bent, wat je voelt en waarom je bepaalde dingen doet zoals je die doet?
Dit is introspectie. En er is meer te zeggen over introspectie. We gaan dit hier verder bekijken.
Wat is introspectie precies?
Introspectie betekent letterlijk ‘naar binnen kijken’. Bij introspectie heb je het vermogen om van een afstand naar jezelf te kijken: je eigen gedachten, gevoelens, motieven, gedrag en fantasieën.
Je kunt op deze manier onder andere jouw gedrag en ervaringen waarnemen en beoordelen. Het helpt je bij het vinden van een antwoord op de vragen waarom en op welke wijze je iets gedaan hebt, wat je gevoel hierbij was. En misschien wel het voornemen om iets in de toekomst anders te doen.
Ook kun je zeggen dat je bij introspectie jezelf als het ware observeert. Bij deze observatie kun je patronen in je gedrag gaan herkennen die steeds terugkomen. Deze vaste gedragspatronen hebben we nodig in het dagelijks leven. Sommige dingen doe je automatisch, bijvoorbeeld je jas aantrekken voordat je naar buiten gaat. Dit is je automatische piloot. Je hoeft dan niet steeds eerst na te denken over een actie die je dagelijks uitvoert.
Vaste gedragspatronen ontwikkel je in de loop van je leven, door onder andere opvoeding en ervaringen. Je hebt ook vaste gedragspatronen in het contact met anderen. Soms is het goed om wat meer stil te staan bij deze vaste patronen. Bijvoorbeeld wanneer we niet meer tevreden zijn met hoe we iets doen omdat dit jezelf of de ander kwetst. In zo’n geval is het handig om meer bewust te zijn van je eigen gedrag. Om meer bewust te worden van jezelf en van je gedrag helpt introspectie. Oftewel zelfonderzoek of zelfreflectie.
Eigenlijk leer je jezelf beter begrijpen door introspectie. Je komt erachter wat voor jou belangrijk is, wat voor waarde je hecht aan al je ervaringen.
Goed om te weten is, is dat introspectie objectief is. Er is geen sprake van een ‘goed’ of ‘fout’. Hierbij is wat de ander ervan vindt niet belangrijk.
Introspectie is je aandacht naar binnen keren. Je gaat op zoek naar antwoorden binnen jezelf in plaats van buiten jezelf, om je heen te zoeken.
Je kunt introspectief zijn op 2 manieren. Deze manier van introspectie helpt je bij het leggen van verbanden door te kijken naar de situatie waarin je zit en wat het gevolg daarvan is. Hier kun je leren inzien dat jouw gedrag, afhankelijk van de situatie, steeds een ander gevoel tot gevolg kan hebben. Denk bijvoorbeeld aan het gevoel wat je hebt na een ruzie met je partner. Dit is toch echt een ander gevoel dan wanneer je lol maakt met je kind of vrienden. Je kijkt naar jezelf en wordt bewust van jouw gedrag en gevoelens. Deze manier van introspectie lijkt een beetje op mediteren.
Het is nu wat duidelijker wat introspectie precies betekent. Maar waarom zou je dit nodig hebben? Wat is de meerwaarde van introspectie? Laten we dit eens gaan bespreken.
Wat kun je met introspectie?
Heb je wel eens een moment de behoefte gehad om meer naar binnen bij jezelf te kijken? Dit hoeven echt geen moeilijke of ingewikkelde situaties die je hebt meegemaakt te zijn om over na te hoeven denken. De behoefte om naar binnen te kijken kan ook bijvoorbeeld wanneer je iets gezegd heb tegen de ander, er meer of minder ‘uitgeflapt’ hebt zonder na te denken. En waar je even later bij nadenkt en tot de conclusie komt dat je dit niet had moeten zeggen of op een andere manier.
Een klein momentje van introspectie. Maar wel belangrijk! Het geeft je de kans om te reflecteren op een situatie en hoe jij gereageerd hebt. Je vindt jouw reactie niet goed of niet helemaal eerlijk. En je gaat bij jezelf te rade wat voor gevoel je hierbij hebt en dat je een volgende keer anders wilt reageren.
Introspectie kun je dus gebruiken om in te zien dat je gedrag in een bepaalde situatie niet passend was en de wens dit gedrag voortaan aan te passen. Je houdt jezelf als het ware een spiegel voor.
In meer situaties kun je introspectie gebruiken. Je leven loopt bijvoorbeeld niet zo lekker. Je zou eigenlijk een andere baan willen of je weet niet wat je met je relatie wilt. Soms moet je gewoon even stilstaan bij jezelf en de tijd hiervoor nemen. In de huidige maatschappij waar alles snel gaat en we altijd bereikbaar zijn met zijn onze smartphones lukt dit niet altijd.
Toch is de tijd nemen voor introspectie waardevol. Ook al is het maar een paar minuten per dag.
Hier zijn 7 redenen waarom introspectie waardevol is.
Misschien blijf je maar in een ongelukkige relatie omdat je de hoop hebt dat de ander zal veranderen. Of neem steeds maar het werk van een collega over waardoor je je eigen taken niet afkrijgt. Met introspectie kun je deze patronen gaan herkennen, en hoe en waarom deze een nadelig effect hebben op jouw gevoelens. Na herkenning van deze patronen kun je een alternatieve aanpak gaan proberen in dergelijke situaties. En, uiteindelijk, omdat je er beter mee om kunt gaan, zul je geen last meer hebben van deze stressgevende factoren. Die onbetaalde stage lijkt op werken zonder beloning en tegen 5 uur in de middag kun je alleen nog maar denken aan een borrel. Maar, zonder die werkervaring wordt die droombaan moeilijk bereikbaar. Wanneer we geen doel in ons achterhoofd hebben, worden de dagelijkse taken zinloos en raak je gefrustreerd. We hebben een helder beeld nodig van wat en waar we willen zijn in de toekomst. Dit toekomstbeeld houd je in gedachten en je zult je huidige taken en verplichtingen positiever waarderen. Een lange file, een baas die nooit rekening houdt met jouw mening, regen tijdens je strandvakantie… En toch kunnen we en blijven we hier ons zorgen over maken. De wetenschap dat we sommige dingen en uitkomsten niet kunnen veranderen, is moeilijk. Soms hebben we alleen nog de keuze om ons te schikken naar die vervelende voorwaarden. Hier helpt Introspectie om afstand te kunnen nemen van de dingen waar we geen invloed op hebben. In plaats daarvan kunnen we onze energie richten op de dingen die wel kunnen veranderen en verbeteren. We zijn allemaal wel ergens bang voor. Afwijzing, falen of iets totaal anders… Introspectie geeft je de mogelijkheid om je angst toe te laten en het leert je om met de angst om te gaan. Dit gaat natuurlijk met vallen en opstaan. Maar herkenning van je angst is de eerste stap. Wat maakt jou gelukkig? Wat vind je leuk om te doen? Op welke prestaties ben je het meest trots en waarom? Misschien een open deur, maar dit geeft je waardevolle informatie over jezelf. Door het herkennen van de positieve ervaringen in je leven, kun je deze ook gebruiken bij doelen en ondernemingen in de toekomst. Een voorbeeld. Je vindt het fijn en je voelt jezelf het meest voldaan om zelf, onafhankelijk van anderen, een project te volbrengen. Neem dan meer initiatief in je werk en gebruik je zelfstarters mentaliteit in je werk. Een ander leuk voorbeeld is dat een klein belletje met een vriend je altijd een goed gevoel geeft. Neem dan de tijd om dit dagelijks even te doen. Introspectie helpt je bij het maken van keuzes, gebaseerd op het bewustzijn van wat goed is en wat slecht is voor jezelf. De mening van een ander mag je best beïnvloeden, maar baseer jouw keuzes op waar jij in gelooft. Je kunt een ander altijd om feedback vragen. Uiteindelijk gaat het om wat jij vindt. Ga af op je intuïtie, onderbuikgevoel. Deze laat je niet in de steek. En doordat je de keuze bewust hebt genomen, zal de ingeslagen weg beter voelen. Wanneer we steeds hetzelfde doen, zullen we de kans op verbetering van bepaalde situaties mislopen. Als je meer zelfbewust bezig bent, zul je ook beter begrijpen wat je nu echt wilt. Dit houdt natuurlijk in dat we keuzes moeten maken. Kleine en heel belangrijke keuzes. Soms is verandering best eng. In de huidige situatie weet je wat je hebt en dat is comfortabel. Toch is het goed om kritisch te kijken naar onszelf. Verandering kan meer geluk opleveren!
Introspectie heeft dus zeker meerwaarde. En ja, het neemt wat tijd in beslag. Hoeveel tijd je hieraan besteedt, bepaal jij zelf en misschien ook wel de mate van (on)tevredenheid met een situatie.
Om echt dingen te onderzoeken en te voelen, is het beste om daarin niet gestoord te worden door anderen. Als je de moed weet op te brengen (en de tijd natuurlijk), dan kun je veel leren over jezelf. Zet lekker wat muziek heb en ga wat zitten mijmeren. En stel maar vragen aan jezelf.
Maar hoe doe je dat nu, introspectief zijn? Daar gaan we we hier een antwoord op geven.
Hoe doe je aan introspectie?
Al eerder hebben we gezegd dat je er je tijd voor moet nemen. En bij introspectie word je liever niet gestoord door anderen.
Introspectief zijn, kun je zittend, staand, liggend of lopend doen. Met je ogen open of dicht. Net wat je fijn vindt. Zorg in ieder geval voor een stil en rustig plekje. Dit kan in huis zijn, maar ook buiten. Bijvoorbeeld in de natuur: op het strand of in het bos. Misschien vindt je het juist heerlijk om tijdens een boswandeling je te concentreren op je innerlijke wereld.
Hoe vaker je introspectief bezig bent, hoe gemakkelijker het zal worden.
Stel vragen aan jezelf. Bijvoorbeeld waar baal ik van? Hoe komt het dat ik daar van baal? Wat moet, kan ik doen om dit te veranderen of te voorkomen? Wat zouden de gevolgen zijn als ik het op die manier doe? Enzovoort.
Je gaat in gesprek met jezelf. En je kunt jezelf hierbij allerlei vragen over allerlei soorten dingen en situaties stellen die voor jou van belang zijn.
De verwachting dat je meteen een antwoord zult vinden en dat daarmee meteen je gedrag of de situatie veranderd en goed is, moet je loslaten. Misschien vind je wel snel een antwoord op een belangrijke vraag. Maar ga er niet vanuit. Neem alle tijd om jezelf verder te leren kennen.
Je hoeft niet meteen een serieuze of moeilijke situatie te bekijken. Denk ook aan iets waarom je enorm hebt moeten lachen bijvoorbeeld. Bekijk dan wat jouw rol in dit grappige voorval was. Was je misschien de veroorzaker van het lachen of was je alleen een toeschouwer? Introspectie over wat luchtigere gebeurtenissen maakt je weer even duidelijk dat je soms het leven niet al te ernstig moet nemen.
Introspectie kan ook bij een lollige situatie. En lachen om iets of jezelf kan zo lekker ontspannend zijn.
Sommige mensen vinden het fijn om alle gedachten en gevoelens op te schrijven. Dit zou je ook kunnen doen. Zo kun je bijvoorbeeld bijhouden welke situatie je een positief resultaat opleverde en wat jouw bijdrage hierin was. Of een situatie die je geen goed gevoel gaf, hoe jij reageerde, waarom en of je dit wilt veranderen. Daarbij kun je alternatieve aanpakken opschrijven.
Het opschrijven, bijhouden van je gedachten, gevoelens en gedrag is ook middel om je te helpen bij het in beweging zetten van jezelf. En dan het liefst in de richting van een doel. Lees alles wat je hebt geschreven nog eens na en misschien kun je een doel voor jezelf formuleren. Een concreet en haalbaar doel waarmee je aan de slag kunt. Geen gek idee om altijd een klein zakboekje bij je te hebben zodat je snel een gedachte of gevoel kan noteren.
Een goede methode om te gebruiken bij het maken van notities en te kunnen reflecteren, is de STAR methode.
Stel voor dat je na wilt denken over een situatie (= situatie) die voor jou een positief resultaat had. Hierbij kijk je naar jouw bijdrage (= taak). Hoe zag deze bijdrage eruit? Wat waren de acties (= actie) die je hierbij ondernomen hebt. Tenslotte kijk je terug naar de resultaten (= resultaat) die dit hebben opgeleverd. En zo maak je jouw STAR.
Aanvullend zou je ook kunnen noteren welke gedachten, gevoelens en gedrag die je bij deze situatie had. Je krijgt dan een volledig inzicht.
Introspectie kun je gemakkelijk gebruiken bij een situatie die aanleiding geeft tot het naar binnen keren. Een dergelijke situatie heeft een oorzaak en een gevolg. Deze situaties triggeren je meer om naar jezelf te kijken en dit verder te onderzoeken.
Ook grote of belangrijke gebeurtenissen die op de agenda staan, lenen zich goed voor introspectie. Je kunt tijdens de gebeurtenis zelf de aandacht naar binnen keren en naar jezelf kijken of na afloop reflecteren.
Korthagen (1992) beschrijft de stappen van introspectie in een systematisch reflectieproces. Hierbij is fase 5 weer de eerste fase van een nieuwe cyclus
Introspectie is even een inspanning dus, maar het kan je veel opleveren. We zetten nog een paar voordelen van introspectie op een rij.
Nog een paar voordelen van introspectie…
Introspectie is een fundamentele menselijke behoefte die we allemaal hebben. De behoefte om je leven te verrijken, meer zin, betekenis te geven en te groeien.
Andere voordelen van introspectie zijn:
Introspectie laat je inzien waar jouw gedrevenheid zit, wat jouw passie is. Dit inzicht kun je altijd gebruiken, in de verschillende fasen van je leven.
Meer bewust zijn van jezelf, je gedrag, je emoties, je motieven, bevordert je emotionele intelligentie, je EQ.
Meer bewust van jezelf zijn, gebeurt niet binnen één dag. Het kan zelfs jaren van (onder andere) introspectie nodig hebben. Echt inzicht in je leven begint bij echte kennis van jezelf.
‘Ken Uzelve’ Deze uitspraak heb je vast wel eens gehoord. Deze woorden prijkten boven de tempel van Apollo. De plek waar de oude Grieken het orakel van Delphi raadpleegden. Socrates en andere klassieke Griekse filosofen vonden dat ware kennis over het leven start bij zelfonderzoek.
Heeft dit artikel over introspectie wat losgemaakt bij je? Of wil je hulp bij het ontwikkelen van introspectie en daarmee bijvoorbeeld je zelfbewustzijn? De Psycholoog helpt je graag.
We hebben geen wachtlijst en je kunt snel bij ons terecht.
Neem gerust contact met ons op.
Heb je een vraag over introspectie? Laat het ons weten! Stel je vraag in de comments.
