Wanneer heb je nu precies een burnout?! Voel je je dan wat gestresst of heb je dan nergens meer zin in? Of moet je gewoon wat bijslapen? We willen je graag meer inzicht geven in wat een burnout precies inhoudt. Wat zijn de kenmerken van burnout en natuurlijk hoe ontstaan deze en wat kun je er tegen doen.
De laatste tijd hoor je de term ‘burnout’ best veel vallen. Je zou het een modeterm, een soort van trend, kunnen gaan vinden. Een burnout is toch echt een serieus probleem.
De inhoudsopgave geeft je overzicht van waar we op ingaan.
Wat is een burnout?
Tegenwoordig komt het krijgen van een burnout vaker voor. Gedeeltelijk als gevolg van de moderne werkplek. Economische waarde gaat voor de menselijke waarde.
Wanneer de aard van het werk niet goed past bij de persoon die het werk doet, is de kans op een burnout groter. Een belangrijke factor bij deze mismatch is het teveel aan werk. Te veel werk verricht krijgen met te weinig hulpbronnen zoals steun, controle, autonomie en feedback waar je op terug kan vallen. En buiten je grenzen gaan. Dit zie je veel gebeuren binnen organisaties die op personeel bezuinigen. Het werk komt bovenop het werk van de aanwezige werknemers.
Een burnout is een vorm van psychologische stress. Stress die te lang aanhoudt, chronische stress. Een klein beetje stress kan spannend en uitdagend zijn, maar wanneer je je voor een langere tijd gespannen voelt en je voor ontspanning geen tijd kunt of wilt nemen, is deze stress ongezond. We hebben het al eerder gehad over omgaan met stress .
Een te hoge werkdruk of problemen op je werk of in het gezin, spanning die maar blijft voortduren, veelal ook een combinatie van verschillende stress factoren.
Dit kan op den duur leiden tot overbelasting en uitputting. En tot een burnout.
Een burnout kan werkgerelateerd zijn, maar hoeft niet.
Bij een burnout ben je geestelijk en lichamelijk totaal uitgeput. Al je energie is op. (Het gevoel van) betrokkenheid, zelfredzaamheid en motivatie neemt sterk af. Cynisch worden is ook niet vreemd bij een burnout. Dit cynisme ontstaat veelal door een gebrek aan vertrouwen en hoop.
Uit onderzoek blijkt dat een burnout veel overeenkomsten vertoont met depressieve klachten. Als je een burnout hebt, heb je bijvoorbeeld vaak last van somberheid en lusteloosheid. Bij een depressie ervaren mensen dit ook. Het verschil tussen burnout en een depressie is niet zo gemakkelijk aan te geven. De kenmerken liggen vaak dicht bij elkaar. In ieder geval ontstaat een burnout door langdurige overbelasting. Dit hoeft niet zo te zijn bij een depressie. Verder heeft een depressie vaak te maken met (erfelijke) aanleg in tegenstelling tot een burnout.
Kenmerken burnout
Wat zijn nu zichtbare kenmerken van een burnout, zowel lichamelijk als geestelijk? Waaraan kun je merken dat je tegen een burnout aan zit of al daadwerkelijk een burnout hebt?
Laten we eens een paar belangrijke kenmerken van een burnout op een rijtje zetten.
Lichamelijke kenmerken Psychische kenmerken Of iemand een burnout krijgt, hangt samen met de persoon en de situatie. Iedereen gaat op zijn eigen manier met stress om. Wat door de één als stress ervaren wordt, hoeft voor de ander nog geen stress op te leveren. Dit is dus afhankelijk van de persoonlijkheid. Daarnaast speelt de situatie een grote rol bij de oorzaak van een burnout. We moeten kijken naar beide factoren. Wat ook meetelt is de opeenstapeling van gebeurtenissen of omstandigheden. Je dreigt bijvoorbeeld je baan te verliezen door een reorganisatie, de wasmachine gaat kapot en een familielid wordt ernstig ziek. Zo’n situatie kan veel van je vergen en spanningen geven. Als je dan ook nog eens voelt dat je op deze situatie geen invloed hebt en je eigenlijk niets kunt doen, dan kun je je overweldigd voelen. Het wordt je dan te veel. Maar waarom reageren we nu verschillend op een dergelijke situatie, stress? Dit hangt mede af van hoe jij bent, hoe jij in elkaar steekt. Dit zijn kenmerken van jouw persoonlijkheid. Zo kan een aantal persoonlijkheidskenmerken ervoor zorgen dat je gevoeliger bent voor een burnout. Dat is helemaal niet erg, maar het is goed om je er bewust van te zijn. We geven een paar voorbeelden van deze kenmerken. Een groot gevoel voor verantwoordelijkheid. Je voelt je bijvoorbeeld erg betrokken bij je werk en je wilt dit goed doen. En het liefst alles aanpakken en binnen de deadline afleveren. Zeer sterke motivatie en hoge eisen stellen aan jezelf, zowel op het werk als prive. Moeite hebben met het vragen om hulp. Moeilijk ‘nee’ kunnen zeggen. Perfectionistisch zijn. Niet (kunnen) uiten van gevoelens. Jezelf en je acties, prestaties, als negatief beoordelen. Er is sprake van een lage zelfwaardering. Deze kenmerken van de persoonlijkheid onder andere kunnen het risico om een burnout te ontwikkelen doen toenemen. Herken je deze en ook de eerder besproken lichamelijke en emotionele kenmerken? En besef je dat jij inderdaad tegen een burnout zit? Dat is een eerste begin en misschien wel de meest belangrijke: bewustwording. Het helpt je om een volgende stap te nemen en er wat mee te doen.
Persoonlijkheid en meer…
Fasen ontwikkelen burnout
Laten we eens verder kijken naar hoe een burnout zich over het algemeen kan ontwikkelen. Psychologen over de hele wereld hebben dit natuurlijk onderzocht. En hebben vastgesteld dat er een paar fasen zijn die van belang zijn in het ontwikkelen van een burnout. Het gebeurt dus niet zomaar. Een burnout ontstaat niet plotseling, maar ontwikkelt zich geleidelijk. Meestal is het een proces van jaren. Ook al kan het een huidig voorval zijn dat de laatste druppel is voor het overlopen van de emmer.
Zo zijn er in een vroeg stadium al signalen. Je bent bijvoorbeeld voor je gaat werken en erna zeer moe. Je kunt de moed en zin moeilijk opbrengen om te gaan werken.
Als je een partner hebt, zou je al een keer een opmerking gehoord kunnen hebben dat je alleen nog maar met je werk bezig bent.
Dit zijn de eerste signalen. Wanneer je deze signalen negeert en je op de oude voet gewoon verder blijft gaan, komt er een moment dat je niet verder kan. Het gaat gewoon niet meer.
Er zijn 12 fasen te onderscheiden in het ontwikkelen van een burnout. Let wel, de volgorde van de fasen is voor een ieder verschillend.
1. De neiging, dwang, jezelf te bewijzen.
Dit kan starten met een overmatige ambitie. Het verlangen om jezelf te bewijzen op je werkplek neemt een dwangmatige vorm aan.
2. Harder werken.
Om jezelf te bewijzen tegenover anderen of te schikken in een organisatie die niet bij je past, ga je hoge verwachtingen aan jezelf stellen. Hierdoor leg je de focus enkel op het werk en neem je meer werk aan. Meer dan je eigenlijk kunt veroorloven. Het kan zelfs voorkomen dat je hierdoor alles zelf wilt doen om te laten zien dat je niet vervangbaar bent.
3. Verwaarlozing van behoeften.
Doordat je helemaal gefocust bent op je werk, is er geen tijd en energie meer voor alle andere leuke dingen. Familie en vrienden, eten, slapen zijn niet belangrijk. Alle tijd en energie stop je in je werk.
4. Het verkeerd inschatten van conflicten.
Je wordt ervan bewust dat er iets is dat je niet goed doet. Maar je kunt de bron hiervan niet achterhalen. Je weet niet waar dit gevoel vandaan komt. Dit maakt je erg aan het twijfelen en je kunt deze vertwijfeling als een bedreiging gaan ervaren. De eerste lichamelijke klachten, kenmerken, verschijnen.
5. Herziening van waarden.
Terwijl je nu in een staat van ontkenning bent van je basis lichamelijke behoeften, pas je je overtuigingen en waarden aan. Het werk slokt al je energie op. Er is geen energie en tijd meer voor je vrienden of hobby’s. Het werk vormt voor jou de nieuwe waarden. En je raakt emotioneel afgestompt.
6. Ontkenning van het ontstaan van problemen.
Je kunt intolerant worden, snel geïrriteerd raken en geen sociale activiteiten meer willen ondernemen. De ander zou je kunnen ervaren als agressief en sarcastisch. De problemen schrijf je toe aan tijdsdruk en al het werk dat je moet doen.
7. Terugtrekken.
Doordat je geen sociale activiteiten meer onderneemt, raak je in een isolement. Het is mogelijk dat je naar het gebruik van alcohol of drugs grijpt om maar te ontsnappen aan het obsessieve werken. Dit kan leiden tot een gevoel van wanhoop of stuurloosheid.
8. Zichtbare veranderingen in gedrag.
Collega’s, familie, vrienden en anderen die dichtbij je staan, hebben deze veranderingen in gedrag meestal niet (zo snel) in de gaten. Of ze zien het door de vingers.
9. Depersonalisatie.
Dit betekent zelfvervreemding. Je neemt emotioneel en verstandelijk afstand van het werk en van de mensen in je omgeving om verdere uitputting tegen te gaan. Hulpbronnen zoals steun en supervisie ontbreken terwijl dit er juist voor zorgt dat je je niet terugtrekt en aangehaakt blijft.
Het is bij depersonalisatie mogelijk dat je jezelf niet meer als waardevol ervaart. De kijk op het leven is erg klein geworden. Het leven is dan min of meer een serie, aaneenschakeling van mechanische functies.
10. Een gevoel van leegte.
Een voorkomend gevolg van dit lege gevoel van binnen is dat je je heil gaat zoeken in bijvoorbeeld te veel eten of juist te weinig, of het hebben van een overmatige behoefte aan seks.
11. Depressie
Een burnout kan gepaard gaan met depressie. In dat geval ben je extreem vermoeid, uitgeput, voel je je uitzichtloos en deel je de overtuiging dat het leven geen zin (meer) heeft.
12. Burnout
In deze fase stort je lichamelijk en emotioneel in. Je hebt direct medische zorg nodig. In het extreme geval kunnen gedachten aan suïcide ontstaan. Dit zou de enige uitweg, oplossing zijn voor de nare situatie.
Een ieder ervaart en doorloopt deze fasen op zijn eigen manier. Hopelijk heb je in één van de eerste fasen al in de gaten dat je iets moet veranderen op je werk of in je leven om je prettiger te voelen. Dan kun je snel een start maken met herstel.
Je huisarts of de bedrijfsarts stelt vast of je een burnout hebt. Een burnout heeft een gunstig natuurlijk beloop. Dit betekent dat wanneer je rust neemt, de klachten uiteindelijk vanzelf verminderen. Dit klinkt heel eenvoudig en gemakkelijk, maar bij het herstellen van een burnout komt toch echt meer bij kijken.
Laten we kijken naar wat er is te doen aan de preventie en de behandeling van een burnout.
Behandeling en preventie van een burnout
We gaan hier even meer de diepte in.
Het behandelen van de burnout kenmerken uitputting, cynisme en zelfredzaamheid vereist specifieke aandacht. En kan best moeilijk zijn.
Uitputting is gemakkelijker te behandelen dan cynisme en (professionele) zelfredzaamheid. Deze twee laatste kenmerken hebben de neiging om meer weerstand te bieden tijdens de behandeling. Uit onderzoek blijkt dat het zelfs zo kan zijn dat het ingrijpen in de situatie de (professionele) zelfredzaamheid verslechtert van degene die al zo’n lage zelfredzaamheid heeft.
Voor de aanpak van de kenmerken cynisme en zelfredzaamheid is meer tijd en aandacht nodig.
Bij preventie van een burnout geeft stress management goede resultaten. Hierbij leer je hoe je op een gezonde en bij jou passende manier om kunt gaan met stress. Stress management helpt bij het verbeteren van de gezondheid, het welzijn op het werk en verlaagt het stressniveau.
Ook blijkt dat sociaal cognitieve processen van betekenis zijn ter voorkoming van een burnout. Denk hierbij aan betrokkenheid bij het werk, zelfbekwaamheid, vindingrijkheid of creativiteit en hoopvol zijn.
Wanneer je bijvoorbeeld wat meer en meer controle krijgt over je taken op het werk dan kun je hiermee uitputting en cynisme tegengaan.
Verschillende burnout preventie programma’s hebben met name een focus op cognitieve gedragstherapie. In deze therapie ontwikkel je manieren, gedrag, om met problemen om te gaan. En het veranderen van manieren, gedachten, overtuigingen die jou tot niet toe niet geholpen hebben. Ook leer je in deze therapie je emoties te reguleren: omgaan met emoties en vaardigheden om deze emoties te kunnen uiten.
Verder is aandacht voor ontspanning met ontspanningsoefeningen, zowel lichamelijk als mentaal, van belang. Een andere goede techniek voor het verminderen van een burnout, is het aanbrengen van veranderingen in je dagelijkse schema. Voorbeelden hierbij komen wat verderop aan de orde.
Een combinatie van deze technieken in de privé situatie en op het werk is de meest gunstige aanpak voor het verminderen of tegengaan van de kenmerken van een burnout.
6 belangrijke waarden voor jou en in je werk
We hebben het al eerder gehad over een mismatch tussen de persoon en het werk. De aard van het werk en of de organisatie past niet bij de persoon. In deze situatie zijn 6 waarden belangrijk.
Voor het wegnemen van het verschil in ervaring van deze waarden, is zowel actie nodig van de persoon zelf als van de organisatie.
Een verbeterde werkdruk is bevorderend voor het kunnen voldoen aan eisen en verplichtingen van je werk. Dit geldt ook voor de balans tussen privé en werk. Grof gezegd: een goede prioritering tussen ‘werk’ (ambitie en loopbaan) en ‘lifestyle’ (gezondheid, vrije tijd, plezier, familie en vrienden, spiritualiteit). Een goede balans geeft je de ruimte en mogelijkheid om meer energie op te doen.
Een betere connectie met de collega’s zorgt voor ondersteunend leiderschap. In de relatie met je collega’s zit je samen meer op een lijn.
Rechtvaardigheid, eerlijkheid is tenslotte een niet mis te verstane waarde. Dit blijkt uit onderzoek. Zo is het regelmatig hebben van overleg met collega’s over voorziene problemen en deze op te lossen met elkaar erg belangrijk. Gevolg hiervan is een afname van (een gevoel van) uitputting.
Er is nog meer wat je kunt doen! Of je nu al tegen een burnout aan zit of ter voorkoming van die nare burnout. Aanvullende activiteiten die je kunt ondernemen zijn:
- De dag starten met een rustgevend ritueel.
- Gezonde voeding.
- Voldoende beweging en slaap.
- Het stellen van grenzen en deze aangeven.
- Neem een ‘technology break’! Even geen gebruik maken van de moderne technologie (smartphone, laptop).
- Aandacht en tijd nemen voor je eigen creativiteit.
- En leren omgaan met stress. Zodat je langdurige stress meteen kunt herkennen en je hiermee op een gezonde manier om kunt gaan.
Een aantal van deze activiteiten kun je aanbrengen in je dagelijkse schema.
Bij een behandeling van een burnout hoeft een arts niet altijd medicijnen voor te schrijven. Dit is afhankelijk van de persoonlijke situatie.
Je hebt dit nu allemaal gelezen. En je herkent de kenmerken van een burnout. Wat nu? Zoek professionele hulp!Professionele hulp
Laat het niet zover komen totdat je totaal opgebrand bent. En je weer plezier en energie krijgt in je dagelijks leven.
We kunnen je helpen in je herstel of het tegengaan van een burnout met een korte en geconcentreerde therapie. Deze bestaat uit een aantal sessies.
De psycholoog kijkt als eerste met jou naar welke klachten en problemen je hebt. En hoe deze zich ontwikkeld hebben. Samen komen jullie tot een plan van aanpak. Hierbij maakt de psycholoog duidelijk wat je kunt verwachten en waaraan aandacht wordt besteed in jouw therapie.
Je gaat werken aan het verminderen van jouw lichamelijke en mentale spanningsklachten, overbelasting en vermoeidheid. Je gaat aan de slag met het verbeteren van je lichamelijke conditie, je sociale leven, ontspanning en slapen.
Samen brengen jullie in kaart welke overtuigingen, gedachten je hebt en welke niet (meer) voor je werken. Daarvoor in de plaats ga je oefenen, experimenteren met nieuwe overtuigingen en gedrag dat wel voor je werkt.
Verder zullen jullie timemanagement, stressmanagement en (eventuele) werkhervatting onderzoeken en bespreken.
Je krijgt hulp bij het doorvoeren van verbeteringen in je leefstijl. De psycholoog coacht je en ondersteunt je bij het voorkomen van herhaling.
Je kunt bij ons snel terecht, want we hebben geen wachtlijst. Als je je vandaag aanmeldt, kun je binnen vijf werkdagen aan de slag.
Neem gerust contact met ons op via het formulier hiernaast of bel ons op 020 2600143.
