Een van de uitspraken uit de Acceptance and Commitment Therapy die ik graag aanhaal is: de oplossing is het probleem. Dat lijkt een wat cryptische boodschap, maar in psychologische zin komt het heel vaak voor. In dit artikel ga ik er dieper op in.
Stotteren
Ik stotter. Voor een klein jaar terug, was dat nog een stuk erger dan dat het nu is. Dat mijn spreken zoveel beter is geworden, heb ik vooral te danken aan de Hausdörfer methode.
Het uitgangspunt van deze methode is: stotteren is wat je doet als je niet wilt stotteren. Dat zit ongeveer zo: mensen die stotteren, kunnen bijna zonder uitzondering vloeiend spreken op het moment dat er niemand aanwezig is. Zodra ze echter in gezelschap zijn, denken ze voordat ze gaan praten: “ik mag niet stotteren.” Dat zorgt er voor dat ze allerlei rare spreekmanieren gaan gebruiken (die hun helaas vaak aangeleerd zijn door logopodisten) die er juist voor zorgen dat ze gaan stotteren.
Dit is een duidelijk voorbeeld van “de oplossing is het probleem”. Doordat stotterende mensen spreektechnieken gaan aanwenden, gaan ze juist stotteren. Als ze de spreekmethoden achterwege kunnen laten, zal hun stotteren ook een stuk minder worden.
Psychologische “oplossingen”
Hetzelfde principe geldt ook voor onze omgang met onze emoties. Veel mensen willen geen negatieve emoties hebben. Hoewel dat heel begrijpelijk is, zorgt dat streven vaak juist voor nog meer negatieve emoties.
Stel je bijvoorbeeld voor dat je angstig bent. Veel mensen accepteren die emotie volstrekt niet. Dat kan zich uiten in verschillende gedachten. Soms richten die zich tegen anderen: “waarom maken jullie me zo angstig”, maar ze kunnen zich ook tegen onszelf richten; “waarom ben je nu weer zo bang, grote stommeling”.
Een veelvoorkomend voorbeeld is ook de “angst voor de angst”. We worden bang en vervolgens worden we bang van het feit dat we bang zijn. Dat is een hoop bangigheid in één zin, maar ik denk dat iedereen zich dit wel kan voorstellen.
Het geldt ook voor neerslachtige gevoelens. Mensen die zich somber voelen, vragen zich bijvoorbeeld af: “Waarom kan ik nu nooit eens normaal zijn?” of “waarom voel ik me toch altijd somber?”. Die gedachten zorgen er op hun beurt weer voor dat de somberheid nog groter wordt.
Gedragsmatige “oplossingen”
In de bovenstaande voorbeelden werden emoties vooral te lijf gegaan met gedachten. In de praktijk zien we dat mensen ook een breed scala aan gedrag hebben om onwenselijke emoties te lijf te gaan.
Zo zien we dat alcohol, eten, drugs en computerspelletjes in veel gevallen een afleidingsmechanisme vormen voor emoties. Nu is dat in mate geen probleem, maar soms kunnen deze gedragingen meer problemen veroorzaken dan de emoties die er aan ten grondslag liggen.
Zo zien we bij mensen met fors overgewicht vaak dat ze erg ontevreden zijn met hoe ze er uitzien in de spiegel. Dat aanzicht maakt hen zo verdrietig, dat ze het proberen tegen te gaan door meer te eten. Het behoeft geen uitleg dat die “oplossing” het probleem alleen maar groter maakt.
Accepteren in plaats van vechten
Een metafoor die vaak gebruikt wordt in de Acceptance and Commitment Therapy is die van drijfzand. Als je in drijfzand valt, zul je in eerste instantie geneigd zijn om te gaan worstelen om er uit te komen. Zoals je ongetwijfeld weet, maakt dit het probleem alleen maar erger. Pas als je stil gaat liggen, zul je niet dieper in de problemen geraken.
In de omgang met emoties is dit ook een goede strategie. Accepteer dat emoties er zijn en probeer er niet tegen te vechten. Laat ze er gewoon zijn en merk dan op dat ze vanzelf ook weer weggaan. Als we er niet aan vast houden, zijn ze vaak ook een stuk minder langdurig aanwezig.
