Een stemmingsstoornis… Wat is dat? Eigenlijk is het een verzamelnaam voor allerlei problemen die er kunnen spelen in je gevoelsleven.
Dit zegt je misschien nog niet zo veel. We gaan je uitleggen wat in de psychologie een stemmingsstoornis precies omvat. De inhoudsopgave van dit artikel geeft aan waar op in zullen gaan.
Baaldag! Wie kent het niet? Geen zin om naar je studie college of werk te gaan, je haar zit gek en je hebt niets om aan te trekken. Vervelend, maar dit gaat wel weer over. Het wordt een ander verhaal als je bijvoorbeeld meerdere weken dit gevoel hebt. Nergens zin in, somber of een brok in je keel hebben.
Je zou dan best last kunnen hebben van een stemmingsstoornis. Letterlijk een stoornis in je stemming. Er zijn verschillende soorten van een stemmingsstoornis waar je mee te maken kunt krijgen. Hieronder zal ik de verschillende vormen toelichten.
Verschillende soorten stemmingsstoornis
De psychologie heeft fraaie en ingewikkelde termen voor de verschillende stemmingsstoornissen. We willen het hier graag eenvoudig en begrijpbaar voor je houden.
Je kunt drie soorten stemmingsstoornissen onderscheiden.
Een stemmingsstoornis kan een depressieve stemming tot gevolg hebben. In dat geval voel je je teneergeslagen.
Er kan ook sprake zijn van een verhoogde stemming: manisch of hypomaan. Hypomaan is een minder hevige manische periode. Mensen die hier last van hebben zijn heel enthousiast en lopen zichzelf dan voorbij. Ze zoeken bijvoorbeeld uit het niets een nieuwe partner of gaan een lening aan die ze eigenlijk niet kunnen terugbetalen.
En dan is er nog een stemming die zich beweegt tussen manisch en depressief: bipolair. Ook wel bekend als manisch-depressief. Hierbij schommelt je stemming steeds tussen heel enthousiast en volstrekt teneergeslagen.
Er zijn dus 3 soorten stemmingsstoornis te onderscheiden.
Depressie
Wanneer je depressief bent, dan ben meer je dan alleen maar somber of verdrietig. Je kunt dan bijvoorbeeld moeilijk ergens interesse voor opbrengen of plezier beleven aan je dagelijkse dingen. Gewichtsverlies of -toename, slapeloosheid of juist overmatig slapen, gebrek aan energie, een gevoel van waardeloosheid en leegte, schuldgevoel en concentratieverlies zien we vaak bij een depressie. Ook terugkerende gedachten aan de dood of suïcide is een kenmerk van depressie.
Lichamelijk heeft een depressie ook effect. Denk hierbij aan een droge mond, duizeligheid, pijn die niet te verklaren is, hartkloppingen, druk op de borst, trillen (handen bijvoorbeeld) verstopping, hoofdpijn.
Een ieder ervaart verschillende klachten met een depressie. Elke depressie is anders. De één slaapt heel veel en is vooral neerslachtig. Een ander met een depressie lijdt onder andere aan slapeloosheid.
Depressie is de één van de meest voorkomende psychische aandoeningen. Gelukkig is deze stemmingsstoornis goed te behandelen. Soms geeft een combinatie van therapie en medicatie, antidepressiva, een goed resultaat bij herstel.
Begin pas met medicatie na overleg met je psycholoog.
Dysthyme stoornis
Bij deze stemmingsstoornis komen de klachten overeen met die van een depressie. Ze zijn echter minder heftig, maar duren wel langer.
Een dysthyme stoornis houdt zeker een periode van twee jaar of langer aan. In tegenstelling tot een depressie is een dysthyme stoornis niet acuut. Dit betekent echter niet dat het lijden hierdoor minder erg zou zijn.
Je kunt hier spreken van een chronische aandoening. Het kan zelfs voorkomen dat de symptomen, klachten al lang bestaan voordat de diagnose wordt gesteld. Als er al een diagnose wordt gesteld. Gevolg hiervan is dat mensen met deze stemmingsstoornis geloven, ervan overtuigd zijn, dat het een karaktereigenschap van hen is. Ze brengen het dan niet ter sprake bij hun familie en vrienden of huisarts.
Typische kenmerken van een dysthyme stoornis zijn gebrek aan energie en passie, een laag zelfbeeld en weinig plezier kunnen beleven aan het dagelijks leven.
Bij een milde dysthyme stoornis zie je dat mensen zich gaan terugtrekken omdat ze het leven zo onplezierig vinden.
Wat we ook hier ook zien is dat mensen in een sociaal isolement raken. Ze hebben constant een somber en neerslachtig gevoel waardoor ze veel kunnen klagen, humeurig, pessimistisch en sarcastisch zijn. Voor de mensen in hun omgeving is dit niet leuk. Zij zien niet iemand die ziek is, maar iemand die altijd maar somber, zuur en humorloos is.
Een diagnose stellen van deze stemmingsstoornis is vaak moeilijk. Door de subtiele aard van de symptomen, is het mogelijk deze in sociale situaties goed te verbergen. Daarbij komt dat de dysthyme stoornis vaak naast of met andere psychische stoornissen bestaat. En de symptomen van alles komen veel overeen, overlappen elkaar. Bijvoorbeeld paniekaanvallen, angsten, een persoonlijkheidsstoornis, of het misbruik van alcohol en drugs. Extra complex dus.
Alcohol helpt je om een goed gevoel te hebben, maar in de ochtend houdt dat gevoel niet aan.
Bij een dysthyme stoornis kunnen mensen meer vatbaar zijn voor een depressie dan anderen. Als dit gebeurt, een depressie naast deze stemmingsstoornis, dan spreken we van een dubbele depressie.
Bipolaire stoornis
Deze stemmingsstoornis zorgt ervoor dat gewone emoties heel intens en vaak onvoorspelbaar en uitvergroot beleefd worden.
Mensen met een bipolaire stoornis kunnen snel wisselen van extreme gevoelens van geluk, energie en helderheid naar bedroefdheid, vermoeid zijn en verwarring. Deze schommelingen kunnen zo naar, verwoestend, zijn dat iemand zelfmoord ziet als de enige uitweg.
De manie kent verschillende niveaus van intensiteit. Deze drie niveaus gaan we bespreken.
1. Hypomaan
Dit is een milde vorm van de manie. Iemand is dan energiek, opgewonden en kan zeer productief zijn. Terwijl iemand anders tijdens deze fase veelal geïrriteerd kan zijn en slecht is in het inschatten van situaties. Een hypomaan iemand kan zich heel goed voelen tijdens deze fase. En ontkent dat er iets mis is. De omgeving ervaart deze periode meer als het schommelen van zijn of haar stemming.
Als er geen depressieve momenten zijn tijdens deze periode, is deze periode meestal niet problematisch. Dat wordt het wel als de schommelingen in de stemming ongecontroleerd, grillig of gewelddadig zijn.
Een hypomane periode duurt minstens vier dagen en houdt een paar weken tot een paar maanden aan.
2. Manisch
Een manische periode duurt minstens een week en kan ongeveer drie tot zes maanden aanhouden. De manie kan zich uiten in een verhoogde of geïrriteerde stemming. En kan de vorm aannemen van euforie. Iemand kan dan heel snel achter elkaar praten, snel afgeleid zijn, doelgericht bezig zijn met activiteiten, impulsief zijn of overmatig en risicovol gedrag vertonen zoals veel seks hebben of veel geld uitgeven.
Tijdens een manische periode is iemand niet in staat om te werken of sociaal bezig te zijn. In extreme gevallen kan manie zelfs leiden tot een psychose. Dat betekent dat men in zijn denken buiten de werkelijkheid komt te staan. De persoon heeft dan geen controle meer over zichzelf en is niet meer te stoppen. Hij kan dan bijvoorbeeld het gevoel hebben dat hij uitgekozen is of een speciale missie heeft.
In een aantal van deze gevallen wordt de persoon opgenomen in een psychiatrische instelling.
Net als Dr. Jekyll and Mr. Hyde lijken mensen die manisch depressief te zijn meerdere persoonlijkheden in zich te hebben.
3. Depressief
De depressieve fase van een bipolaire stoornis zorgt voor een aanhoudend gevoel van bedroefdheid, geïrriteerdheid, woede, gebrek aan interesse, extreem of ongepast schuldgevoel, weinig of juist veel slapen, geen eetlust, vermoeidheid, concentratieverlies, zelfhaat en wanhoop. Dit lijkt veel op een “normale” depressie.
Ook hier kan men kenmerken van een psychose vertonen. Dit uit zich in hallucinaties en waanbeelden.
De depressieve fase duurt minstens twee weken en kan tot meer dan zes maanden duren.
In het algemeen volgt een depressieve periode op een manische periode. Maar niet alle bipolaire mensen hoeven een depressie te krijgen.
Een mix van deze fasen komt ook voor. Bijvoorbeeld tegelijkertijd een manie en depressie. Hierbij is er sprake van manische symptomen zoals grootse, verheven gedachten samen met depressie symptomen zoals een overmatig schuldgevoel of suïcidale gevoelens.
In de meeste gevallen volgen manische stemmingen op depressieve stemmingen. Dit patroon kan meerdere wisselingen kennen.
Zo’n mix aan symptomen is risicovol. Met name gelet op het suïcidale gedrag. En door de depressieve emoties als hopeloosheid die dan gepaard gaan met schommelingen in de stemming. Of moeite met het beheersen van impulsiviteit.
Ook kunnen mensen met een bipolaire stoornis zichzelf beschadigen. Andere psychische problemen die samen met deze stemmingsstoornis voorkomen zijn angststoornissen en misbruik van bijvoorbeeld drugs of alcohol.
Zoals je ziet is dit best een uitgebreid verhaal. Een stemmingsstoornis is een serieuze psychische aandoening. Voor de persoon die hieraan lijdt is het best vervelend en moeilijk. En natuurlijk ook voor de omgeving van die persoon.
Maar hoe krijg je zoiets? Wat zijn de oorzaken van een stemmingsstoornis? Laten we dit eens gaan bekijken.
Waar komt het door?
De meeste psychische stoornissen zitten voor een deel in je genen. Ze zijn in aanleg aanwezig. Dus zijn ze er al vanaf je geboorte. Ze komen tot uiting in specifieke situaties. Bijvoorbeeld in perioden met veel stress of in een periode waarin alles tegenzit.
Maar waardoor een stemmingsstoornis precies ontstaat is moeilijk om exact aan te geven. Een depressie komt waarschijnlijk door een combinatie van omgevings-, psychische, biologische en genetische factoren. De meeste theorieën hebben het over neurotransmitters. Dit zijn chemicaliën in je hersenen die voor een onbalans zorgen en een depressie veroorzaakt.
een endorphine die door de hersenen bewogen wordt.
Wetenschappers houden zich nog steeds bezig met de oorzaken van een bipolaire stoornis. Ze zijn het met elkaar eens dat deze stemmingsstoornis verschillende veroorzaken heeft die met elkaar samenhangen.
Zo is erfelijkheid hier een belangrijk aspect. Wetenschappers zijn momenteel op zoek naar het gen dat voor deze erfelijkheid zorgt. En het risico waardoor de ontwikkeling van deze stemmingsstoornis toeneemt.
Hersenonderzoek laat zien dat hersenen van mensen die een bipolaire stoornis of depressie hebben, verschillen van gezonde hersenen. Dit zou kunnen betekenen dat de structuur en het functioneren van de hersenen een rol speelt bij het ontwikkelen van een stemmingsstoornis.
Om toch een beter beeld te krijgen van waardoor het komt dat iemand een stemmingsstoornis krijgt, gaan we wat meer de diepte in.
Uitgevoerde analyses laten hoge scores zien op neuroticisme. Dit is de neiging tot emotionele stabiliteit of instabiliteit. Dit is meetbaar met persoonlijkheidstests. Neuroticisme is een sterke voorspeller of iemand een stemmingsstoornis zou kunnen ontwikkelen. Mensen die neurotisch zijn hebben meer last van hun emoties.
Verder is een depressie een te voorziene reactie op bepaalde levensgebeurtenissen. Denk hierbij aan verlies van status, een scheiding of overlijden van een kind of partner.
Eigenlijk kun je dit zien als een reactie waarmee iemand zich schikt naar, aanpast aan de ontstane situatie. Dit kan voor verandering in gedrag zorgen.
Voorbeelden hierbij zijn een depressieve stemming tijdens ziekte (griep bijvoorbeeld) of een winterdepressie
Veel van wat we weten over de invloed van genen op depressie als stemmingsstoornis, is gebaseerd op onderzoek met identieke tweelingen. Een identieke tweeling heeft beide precies dezelfde genetische code. Wanneer één van de tweeling depressief raakt, zal de ander van de tweeling in ongeveer 76 procent van de gevallen ook een depressie ontwikkelen. Als de tweeling apart is opgegroeid, zal ze 67 procent kans hebben om beide een depressieve stemmingsstoornis te krijgen.
Ook al zit het in je genen, je hoeft niet altijd een stemmingsstoornis te ontwikkelen. Het hangt ook af van sociale- en omgevingsfactoren. Een leuke jeugd, in een veilige omgeving, met superouders en andere mensen die je vertrouwt, een fijne schooltijd en hobby’ s die je heel graag doet, is een aantal van die factoren die meehelpen om geen stemmingsstoornis te hoeven ontwikkelen.
Aan de andere kant, kun je ook dingen meemaken in je jeugd en schooltijd die niet zo leuk zijn en waardoor je met een onveilig gevoel opgroeit. Dit zou de ontwikkeling van een stemmingsstoornis kunnen bevorderen.
Ook hier geldt weer dat iedereen anders is en op zijn eigen manier reageert op bepaalde omstandigheden. Zet twee mensen naast elkaar en ze reageren verschillend. Ook al hebben ze dezelfde (genetische) aanleg en precies hetzelfde karakter.
Aanleg en genen vormen de biologische factor bij het kunnen ontwikkelen van een stemmingsstoornis: ‘het zit in de familie’.
Niet zo eenvoudig dus allemaal. Hoe zit het nu met de diagnose? Hoe gaat dat in z’n werk?
Diagnose en behandeling
Meestal ga je als eerste naar de huisarts als je je niet goed voelt. Ook in dit geval is het een eerste (professioneel) aanspreekpunt om de klachten te bespreken.
Een stemmingsstoornis is een psychische stoornis. Om precies te achterhalen wat er aan de hand is, is best moeilijk. De huisarts zal je doorverwijzen naar een psycholoog of psychiater.
Met behulp van gesprekken, vragenlijsten en misschien ook aanvullend lichamelijk onderzoek, kunnen zij de diagnose stellen. Hier komen de mogelijke veroorzakende factoren als omgeving, opvoeding en biologie (genetische aanleg) ter sprake. En natuurlijk jouw persoonlijkheid, bijvoorbeeld hoe jij tegen bepaalde dingen aankijkt.
Bij het stellen van de diagnose maken psychologen en psychiaters gebruik van het handboek ‘DSM’. Dit handboek dient als standaard en classificatiesysteem voor psychische aandoeningen. Het boek geeft een duidelijke beschrijving van symptomen. En de precieze definitie van welke nu voorkomen bij een ziektebeeld. Ook hoeveel symptomen aanwezig horen te zijn voor het kunnen stellen van de diagnose van een bepaalde stoornis.
Enkel een psycholoog of psychiater mag een psychische aandoening diagnosticeren.
Als we kijken naar de mogelijke behandeling van een stemmingsstoornis, komen we al snel terecht bij cognitieve gedragstherapie. Deze vorm van therapie wordt wereldwijd toegepast bij de behandeling van psychische aandoeningen.
Hier leer je hoe je bepaalde dingen het best kunt aanpakken, nieuwe manieren om met situaties, gedachten, gevoelens en gedrag om te gaan. Je krijgt inzicht in jouw gebruikelijke wijze of manier van het oplossen van problemen en hoe je deze kunt wijzigen zodat het voor je gaat werken.
In het geval van een stemmingsstoornis zal de therapie aandacht hebben voor het inventariseren en onderzoeken van negatieve gedachten. Wat zorgt voor deze gedachte, wat is het gevolg hiervan op je gevoel en gedrag? Je leert hoe je de negatieve gedachte kan ombuigen naar een andere, meer positieve gedachte.
Ook bekijk je jouw (vaste) overtuigingen. Je kent ze wel: ‘ik moet altijd…’ Door te oefenen, experimenteren met onder andere de nieuwe gedachten, ga je ervaren wat wel en wat niet werkt. En vergroot je de kans op het opdoen van positieve ervaringen.
Het geeft je een goede, gezonde basis om een (mogelijke) terugval op te vangen. Je gaat bijvoorbeeld herkennen wat voor situaties voor een sombere stemming zorgen. En wat je zelf kunt doen om verslechtering van stemming te voorkomen.
Een paar kleine tips
We geven hier tenslotte nog een paar tips. Spreekt een tip je aan, dan kun je deze (alvast) gaan uitproberen.
Bewegen! Ga sporten… Kies een sport die je leuk vindt. Beweging zorgt ervoor dat je een bepaald stofje aanmaakt waardoor je wat ‘gelukkiger’ voelt. Je hoeft niet meteen een professional te worden… begin eenvoudig en maak eens een lekkere wandeling. Weet je nog wat je altijd leuk vond om te doen? Dansen, tijdschriften lezen, schaken, taarten bakken, toneel spelen, tekenen. Pak dit weer op. Probeer het maar voor een momentje en kijk of je dit vaker wilt gaan doen. Ga ontdekken waar jij plezier in hebt. Doe eens iets ongewoons. Bijvoorbeeld een cupcake gaan eten bij een leuk bakkertje. Alleen het bedenken van dit soort plannetjes kan al meer energie geven. Zoek contact op met de fijne mensen in je omgeving. Je hebt vast een leuke vriend(in) die je al een tijdje niet gesproken hebt, een lieve buurvrouw of buurman, je zus of broer, iemand die jij vertrouwt. Zorg ervoor dat je niet in een isolement terecht komt. Praat over je gevoelens. Je hart even luchten. Bedenk dat je je niet hoeft te schamen voor je gevoel. Dit is soms niet zo gemakkelijk, maar probeer het en kijk hoever je komt. Ontspannen. Wat heb je hiervoor nodig? Dit kan een kleine wandeling zijn, naar muziek luisteren, even voor je uit staren. Misschien spreekt het je aan om een ontspanningstechniek aan te leren, bijvoorbeeld yoga. Ontspanning zorgt voor meer rust in je hoofd en lichaam. Maak afspraken met mensen in je omgeving hoe zij jou kunnen helpen als je in een manische periode (bij een bipolaire stoornis) zit. Misschien is het fijn dat zij dan samen met jou de financiën regelen, zodat je jezelf behoedt voor het uitgeven van te veel geld.
Heb je het idee dat je een stemmingsstoornis hebt? Wij kunnen de diagnose stellen en je verder helpen. Onze psychologen zijn snel beschikbaar en hebben allemaal de kwalificatie van GZ-psycholoog.
Neem gerust contact met ons op via het formulier hiernaast of bel ons op 020 2600143.
