Ook wel eens gedacht: ‘wat gedraagt die man zich raar!’ of ‘is die persoon nou in de war’? Goed mogelijk dat de persoon die zich wat ‘vreemd’ gedraagt een persoonlijkheidsstoornis heeft. Er zijn verschillende persoonlijkheidsstoornissen. Hier ga ik in het bijzonder de ‘afhankelijke persoonlijkheidsstoornis’ uitleggen.
Er zijn 10 verschillende persoonlijkheidsstoornissen. Elke persoonlijkheidsstoornis is anders in uitingsvorm, gedrag, en mate van klachten. Iedereen heeft zo zijn eigen eigenaardigheden en karaktereigenschappen. Bij een persoonlijkheidsstoornis verstoren deze eigenschappen het dagelijks leven. Werk, relaties, sociale omgang met anderen, financiën en dergelijke kunnen ernstig verhinderd raken.
De ‘afhankelijke persoonlijkheidsstoornis’ ga ik hier toelichten. Wat is dit precies, wat zijn oorzaken van deze afhankelijke persoonlijkheidsstoornis en hoe kun je hier mee omgaan?
Wat is een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis?
Zoals ik al eerder zei, iedereen heeft zijn eigen karakteristiek en bijzonderheden. En daar is niks mis mee. Sommige mensen hebben daarentegen eigenaardigheden, persoonlijke eigenschappen waardoor het dagelijks leven enorm onder kan lijden. Een paar algemene kenmerken van een persoonlijkheidsstoornis zijn bijvoorbeeld:
Specifiek voor mensen met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis is het hebben van een overmatige behoefte om verzorgd te worden. Ze gedragen zich onderworpen, onderdanig en vastklampend aan de ander. Ze zijn bang om in de steek gelaten te worden, dit word ook wel verlatingsangst genoemd.
Volgens de DSM-5, het boek met de classificaties van alle psychische aandoeningen, heeft de afhankelijke persoonlijkheidsstoornis de volgende kenmerken: Een intense behoefte aan verzorging. Deze behoefte bestaat al tijdens de jeugdjaren en kan in diverse situaties tot uiting komen. Bij een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis moet iemand voldoen aan minstens 5 van deze 8 symptomen:
Mensen met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis hebben te weinig zelfvertrouwen in hun eigen kunnen. Ze zijn ervan overtuigd dat ze het niet alleen kunnen, ergens alleen aan te beginnen of ergens alleen naartoe te gaan. Het nemen van beslissingen is voor hen problematisch. Zij zien anderen als sterker en veel vaardiger dan zichzelf. Eigenlijk voelen zij zich ‘gehandicapt’ in hun dagelijks functioneren. En leggen hun vertrouwen al te graag in de ander. Ook verantwoording van hun acties leggen ze bij deze ander.
Een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis zorgt ervoor dat de persoon steeds maar geruststelling, advies en steun van een ander nodig heeft. En vraagt dus vaak om hulp. Afhankelijke mensen zorgen ervoor dat er altijd wel iemand in hun buurt is. Ze willen graag snel op iemand terug kunnen vallen. En vinden het naar om alleen te zijn. In relaties zorgt dit vaak voor problemen. De vrees om in de steek gelaten te worden is enorm. Want wat moeten ze dan?
Afhankelijke mensen worden veelal ervaren als lief, aardig en zeer behulpzaam. Conflicten vermijden ze het liefst. Want een conflict kan leiden tot ruzie. En misschien wel tot iets ergers, namelijk dat de ander hen zal verlaten. Iemand met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis zal niet zo snel een meningsverschil hebben met de ander.
Ook zullen mensen die een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis hebben zichzelf niet zo snel op de voorgrond zetten. Ze zullen zich eerder opofferen of wegcijferen. Reden hiervoor is dat ze er alles zullen doen om hun steun en toeverlaat aan hen te binden. En de lage zelfwaardering en twijfel over hun eigen kunnen zorgt ervoor dat ze geen verantwoordelijkheid nemen. Ze hebben het idee niet te kunnen functioneren zonder de sterke ander. En zullen alles doen om de afhankelijke relatie te laten voortbestaan. Dit kan heel ver gaan. Zo zullen ze een relatie aangaan met een onvriendelijke persoon of zelfs met iemand die geen goede bedoelingen heeft. Gevolg hiervan kan zijn in deze relaties geweld, uitbuiting en ook geweld voorkomt.
Een afhankelijk iemand stopt veel energie in het behouden van relaties. Deze energie is vooral gericht op het maar aardig blijven zijn tegen de ander. Ergernissen naar deze ander uiten ze niet. Je kunt je voorstellen dat dit veel stress oplevert. Afhankelijke mensen lijden dan ook vaak aan stress en aan hierdoor ontstane lichamelijke klachten. Angststoornissen, somberheid of kenmerken andere persoonlijkheidsstoornissen (bijvoorbeeld borderline) zien we ook veel bij hen. (Borderline is een persoonlijkheidsstoornis waarbij iemand veel wisselende emoties en geen duidelijke identiteit heeft. Relaties verlopen chaotisch en het gedrag is impulsief. Verder komen uitbarstingen van woede en crises frequent voor.)
De film ‘Single White Female’ (1992) met Bridget Fonda en Jennifer Jason Leigh geeft een beeld van de kenmerken van een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis (en borderline). In deze film krijgt een jonge vrouw een medebewoonster die deze kenmerken vertoont, zoals het imiteren van gedrag, impulsiviteit en verlatingsangst.
Wat kunnen de oorzaken zijn van deze afhankelijke persoonlijkheidsstoornis? Hier ga ik verder op in.
Hoe ontstaat een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis?
Het is voor iedere persoon verschillend hoe een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis kan ontstaan.
Een paar weetjes…
Er is niet een duidelijke oorzaak aan te wijzen voor het ontwikkelen van een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis. Voor de oorzaken van een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis moeten we kijken naar meerdere factoren. Eigenlijk is het een complexe mix van de verschillende factoren. Deze factoren zijn van invloed op elkaar. Deze mix van factoren is voor een ieder met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis weer anders.
Zo spelen erfelijke factoren mogelijk een rol bij het ontwikkelen van een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis.
Verder kunnen we een paar risicofactoren aangeven. Deze risicofactoren verhogen de kans op het ontstaan van een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis. Ik ga hier in op deze risicofactoren.
Persoonlijke kwetsbaarheid
Geweld, veel ruzie tussen de ouders, lichamelijk misbruik, intense emotionele stress, incest en veroordeling voor crimineel gedrag van familieleden hoeven niet samen te hangen met het ontwikkelen van een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis. Onderzoek laat echter zien dat er wel een verband bestaat met lichamelijk misbruik of verwaarlozing in de kinderjaren. Andere vervelende levensgebeurtenissen, zoals het verlies van een dierbare, hoeven niet van invloed te zijn bij het ontstaan van de afhankelijke persoonlijkheidsstoornis. Aantekening hier is dat er weinig onderzoek hiernaar is verricht. Maar het onderzoek dat wel gedaan is, laat zien dat er geen verband is. Tot zover de mogelijke oorzaken, risicofactoren voor het ontwikkelen van een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis. Ook belangrijk is om te kijken naar de gevolgen van deze stoornis. En naar wat dit nu betekent voor iemand die hieraan lijdt. Hier ga ik dieper in op de mogelijke gevolgen van een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis. Let wel, ‘mogelijke’. Voor iederen kunnen de gevolgen anders zijn en niet iedereen met deze stoornis hoeft deze gevolgen te ervaren. Als eerste zijn er mogelijke gevolgen voor het kwaliteit van leven. Naast deze mogelijke gevolgen, is er ook een aantal gevolgen aan te wijzen voor de levensverwachting van mensen die een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis hebben. In het algemeen kunnen we aangeven dat er verwacht wordt dat iemand met een dergelijke stoornis niet significant korter leeft dan de rest van de bevolking. Over de levensverwachting van mensen die last hebben van deze stoornis zijn geen gegevens bekend. Zelfmoord komt bij met mensen met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis vaker voor. Dit zal de levensverwachting wat verlagen. Niet duidelijk is of de motivatie voor zelfmoord de stoornis zelf is of door de samenhang met andere persoonlijkheidsstoornissen (bijvoorbeeld borderline.) Deze mensen lijden vaker ook aan angst, bijvoorbeeld een paniekstoornis, en somberheid (depressie). Mannen met een paniekstoornis hebben een hogere kans hebben op het overlijden aan een hart- of vaatziekte. Verder is duidelijk dat er een verband bestaat tussen een paniekstoornis en een zelfmoordpoging: 20% van de mensen met een paniekstoornis heeft ooit een zelfmoordpoging gedaan. De afhankelijke persoonlijkheidsstoornis is één van de 10 persoonlijkheidsstoornissen die staan beschreven. In vergelijking met deze stoornis is aan te geven dat andere persoonlijkheidsstoornissen wel gemiddeld een lagere levensverwachting hebben. Hierbij speelt de grote kans op geweld een rol. Zoals bij een paranoïde en antisociale persoonlijkheidsstoornis. Een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis heeft dus met name merkbare gevolgen voor de kwaliteit van het leven van mensen die hieraan lijden. Als we kijken naar het verloop van een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis dan is het duidelijk dat de stoornis al in de kinderjaren ontstaat. Vaak komt de stoornis tot uiting in de jonge volwassenheid. Dit is de levensfase van de pubertijd en tot begin 20 jaren. De afhankelijke persoonlijkheidsstoornis kan een chronische stoornis zijn. Dit is trouwens een kenmerk van al de 10 persoonlijkheidsstoornissen. Een persoonlijkheidsstoornis zou redelijk stabiel zijn over tijd en in diverse situaties. Daarentegen komt uit langdurig onderzoek voort dat een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis niet zo constant is als we denken. Aan een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis hoeft iemand niet zijn hele leven te lijden. Maar deze conclusie kan bestaan doordat het classificeren en meten van de stoornis niet gemakkelijk is. Hierdoor zouden mensen niet meer voldoen aan de criteria voor de afhankelijke stoornis op een aantal momenten in hun leven. Daarnaast kan de zwaarte van de symptomen wisselen. Na een tijd kunnen sommige symptomen zelfs verdwijnen. Er is nog weinig onderzoek gedaan naar de duur van deze stoornis. De factoren die duur zouden kunnen bepalen zijn dus (nog) niet bekend. Zoals je kunt lezen, moet er dus nog meer onderzoek naar de afhankelijke persoonlijkheidsstoornis worden verricht. Deze stoornis kan zeer hinderlijk zijn voor het dagelijkse leven en psychisch functioneren van iemand met een dergelijke stoornis. Het is op zijn zachts gezegd niet leuk om een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis te hebben. Ter afsluiting van het artikel wil ik graag een paar tips geven voor mensen die last hebben van een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis. Tips in stappen over wat je kunt doen om om te gaan met deze stoornis.
Omgeving
Levensgebeurtenissen
Demografie
Gevolgen afhankelijke persoonlijkheidsstoornis
Kwaliteit van leven
Levensverwachting
Tips aanpak afhankelijke persoonlijkheidsstoornis
Als je een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis hebt, is jouw afhankelijke gedrag het centrale probleem. Om dit aan te pakken moet je bereid zijn om je automatische negatieve gedachten over jezelf en je vaardigheden onder de loep te nemen. Vanaf daar neem je kleine stapjes om je gedrag te herkennen en te veranderen.
- Verplicht jezelf om inzicht te krijgen in jouw probleem
Kijk terug naar de gebeurtenissen in je jeugd. Werd je uitgenodigd om dingen aan te pakken die iets meer van je vroegen? Werd je aangemoedigd om risico’s te nemen, met de kans dat je niet zou slagen? Of was er wel altijd iemand in de buurt die jou beschermde, jouw zaakjes opknapte of voorkwam dat je gekwetst zou kunnen worden?
Hoe hebben deze ervaringen jou gevormd in je gedrag als volwassene?
- Maak een doelgericht plan voor verbetering
Stel een lijst samen van de dingen die jou overweldigen op het werk en thuis. En de dingen waardoor je je bedreigd of hulpeloos voelt. Kies één van deze dingen om als eerste op te focussen. Een voorbeeld. Jouw collega’s klagen dat je maar niet leert om het koffieapparaat goed te gebruiken. In deze situatie zou je heel eenvoudig en goed met ander (nieuw) gedrag kunnen uitproberen en oefenen.
- Bedenk dat dit proces tijd vraagt
Je zult niet voortdurend en elk ogenblik een verandering en daarmee een verbetering kunnen doorvoeren. Als je echt het proces wilt aangaan (en volgen) om jouw afhankelijkheid het hoofd te bieden… En als je weet dat je fouten zult maken… Dan is dat een goede houding.
- Ontwikkel concrete strategieën om het probleem aan te pakken
Neem het voorbeeld van het koffieapparaat op je werk. Je zou de gebruiksaanwijzing kunnen lezen of iemand anders vragen het gebruik uit te leggen. In plaats van steeds hulp te vragen aan je collega’s. Misschien is er wel een filmpje over het gebruik op internet. Je zou wat eerder op je werk kunnen komen om eens goed te kijken hoe het apparaat nu werkt. In dit geval zijn er nog niet veel collega’s aanwezig en heb je alle tijd en rust om het uit te proberen.
Elke keer dat het je lukt, zul je sterker worden in positief gedrag. De keren dat het je niet lukt, vraag je jezelf af wat je anders zou kunnen doen. En de volgende keer doe je het beter.
Voel je je hulpeloos, onbekwaam of ben je bang? Bedenk dan dat jouw gevoelens van angst en somberheid minder worden of zelfs geheel verdwijnen als je als eerste jouw afhankelijkheid aanpakt. Op zo’n moment levert het je niets op om te de focus op die gevoelens te leggen en houden.
Jouw afhankelijkheid is zeker een ernstig probleem. Maar deze kun je ombuigen. Door het maken van bewuste, stap voor stap veranderingen in je gedrag. Als je eenmaal deze afhankelijkheid aanpakt, zul je je rustiger voelen. En gelukkiger en meer zelfverzekerd. Probeer het maar.
Zou je bij deze aanpak begeleiding willen hebben? Of zou je met een deskundige willen praten over de afhankelijke persoonlijkheidsstoornis?
Je bent altijd van harte welkom! Stel ons een vraag via de comments onder dit artikel. Of neem contact met ons op. Ons telefoonnnumer is 020 2600143. Of vul het formulier in.
We hebben geen wachttijd, dus je kunt snel bij ons terecht!
