De term hypochondrie is best bekend bij mensen. Misschien ben je zelf wel eens een hypochonder genoemd…. Gewoon omdat je je even zorgen maakte over een bobbeltje in je huid dat vanzelf weer weg ging. Maar hypochondrie is een serieuze psychische aandoening. Hypochonders lijden enorm.
Je wordt wakker met een oog dat wazig ziet… in het oog wrijven, oogdruppels proberen… het zicht blijft wazig. Ook nog de volgende dag. Je gaat je nu toch echt zorgen maken. Je struint het internet af. Wat is er toch aan de hand in je hoofd? En waarom voelt je nek zo raar aan. Je weet het zeker… je hebt een tumor in je hoofd.
We gaan uitleggen wat hypochondrie precies is en hoe het kan ontstaan. We geven je ook een praktische zelfhulpgids zodat je zelf aan de slag kunt.
Wat is hypochondrie?
Hypochondrie is de buitengewone angst om ernstig ziek te zijn. Hypochondrie wordt ook wel ziektevrees genoemd.
De angst om ernstig ziek te zijn kan niet worden weggenomen na een medisch onderzoek met de uitslag dat er niets te vinden is. Iedereen vertelt de hypochonder dat zijn angstgevoelens niet realistisch zijn. Ook hierdoor neemt zijn angst niet af. Hij gaat zich juist meer zorgen maken, want zijn aandoening krijgt geen diagnose en behandeling.
Deze angst om ziek te zijn kan zo de overhand nemen dat het dagelijks leven steeds moeilijker wordt. Activiteiten als werk, opleiding of sociale relaties komen onder druk te staan.
Door de hypochondrie kunnen problemen met de partner, familie of vrienden ontstaan. Ook op het werk kunnen problemen zich voordoen door regelmatige afwezigheid. Het dagelijks functioneren wordt steeds moeilijker. Soms leidt dit tot zelfs tot (lichamelijke) ongeschiktheid of belemmering om nog te kunnen werken. Ook financiële problemen zijn mogelijk door de vele bezoeken aan artsen. Daarnaast kan naast de hypochondrie een andere psychische stoornis ontstaan, zoals depressie, een persoonlijkheidsstoornis of een andere angststoornis.
De angst bij hypochondrie kan zich richten op een enkele ziekte of op meerdere ziektes. De focus van de angst kan verschuiven over een bepaalde periode. Bijvoorbeeld door het opmerken van nieuwe, andere symptomen of als hij iets leert over een nog onbekende ziekte.
Het ontwikkelen van de angsten hangt samen met het voelen, merken van kleine lichamelijke ongemakken. Zoals spierpijn, vermoeidheid of een lichte hoest. Deze gewaarwordingen interpreteert de hypochonder als tekenen van een ziekte.
Stel voor dat hij bij het opstaan even duizelig is of dat zijn hart wat sneller gaat kloppen. Voor de hypochonder is dit een teken dat hij lijdt aan een hartkwaal of een hartaanval krijgt.
Ook kan bij hypochondrie de angst om ernstig ziek te zijn, ontwikkelen na het overlijden van een familielid of vriend. Of na het zien van een tv-programma of het lezen van een artikel over een ziekte.
Een andere trigger voor de angst is toename van stress. Mensen die lijden hypochondrie bezoeken met regelmaat een arts. Wanneer ze horen dat er niets ernstigs aan de hand is met hen, zullen ze op zoek gaan naar een second opinion. Ze zijn niet gerustgesteld. Eigenlijk vertrouwen ze de arts niet. En dit kan leiden tot spanningen in de relatie arts-patiënt. Dit leidt weer tot nog minder vertrouwen in artsen en de gezondheidszorg.
Aan de andere kant zal de arts die de patiënt met hypochondrie regelmatig ziet, steeds meer gaan twijfelen aan de symptomen waarover de patiënt het heeft. Hierdoor kan een echte kwaal of ziekte over het hoofd worden gezien.
Een ander risico voor de hypochonder is dat hij onnodig medische tests ondergaat. En misschien zelfs onnodig medicatie krijgt voorgeschreven.
Een hypochonder is dus niet echt lichamelijk beperkt of ziek. Toch zal hij zich vaak ziek melden voor zijn werk. Of zijn familie en vrienden lastig vallen met gesprekken over zijn klachten en het hierdoor niet kunnen functioneren in bijvoorbeeld het werk.
Juist door zijn gedrag weerhoudt hij zich ervan om te realiseren dat hij niet echt ziek is. Denk aan het steeds op zoek zijn naar geruststelling van een arts of deskundige. Dit wordt een gewoonte. Hij moet steeds gerustgesteld worden om enige vermindering van de zorgen over zijn gezondheid te verkrijgen.
Zo ontstaat een vicieuze cirkel: het opmerken van een ongemak, gevoel; deze verkeerd interpreteren als iets dat ernstig is; angstig worden; op zoek naar geruststelling; wat weer leidt tot verdere focus op en bezorgdheid over iets dat totaal niet schadelijk is.
Het checken van het lichaam en het misschien voelen van kleine ongemakken, zorgt er ook voor dat hij continu bezig is met zijn angst. Iemand anders zou aan dit ongemak geen aandacht schenken. Het ongemak valt hem of haar niet eens op.
Hypochondrie is een chronische aandoening en kan fluctueren in hevigheid. Hypochondrie is opgenomen in het boek DSM (het handboek waarin alle psychische stoornissen staan beschreven en geclassificeerd). De aandoening hypochondrie toont veel overeenkomsten met een dwangstoornis of een paniekstoornis. Eigenlijk kun je hypochondrie zien als een angststoornis.
Volgens een onderzoeker zijn er drie soorten hypochondrie te onderscheiden:
Het is dus bijna niet mogelijk om de hypochonder gerust te stellen. En dit kan de angst voor een ernstige ziekte juist in stand houden of versterken.
Om dit allemaal wat duidelijker te maken, gaan we in op wat iemand met hypochondrie voelt en doormaakt.
Wat voel je als je hypochondrie hebt?
Hypochondrie is een soort angststoornis. Als je momenten beleeft waarin de angst overheerst, kun je de volgende klachten hebben:
Dit zijn dezelfde klachten die kunnen voorkomen als bij alle andere angsten.
Als je lijdt aan hypochondrie, lijken normale lichamelijke functies zoals hartkloppingen, zweten en beweging van de darmen, symptomen van een ernstige ziekte. Een waterige lopende neus, een licht gezwollen lymfeklier, een pijnlijke plek of zweertje, zijn voor hem serieuze angsten.
Je kunt je aandacht focussen op een specifiek orgaan, bijvoorbeeld de longen. Of je focust je op een ziekte, zoals kanker, of steeds een andere ziekte.
De hypochonder praat voortdurend en uitgebreid over zijn gezondheid. En bezoekt regelmatig zijn huisarts. Of gaat van de ene naar de andere arts voor een consult.
En is (natuurlijk) altijd op zoek in boeken of op het internet naar mogelijke symptomen en ziekten.
Een simpel pijnlijk plekje veroorzaakt een lawine aan emoties en angst. Denk ook aan gedachten als ‘wat als ik teveel van mijn werk niet afkrijg?’, ‘kan ik hierdoor mijn baan verliezen?’ Soms is er ook sprake van een schuldgevoel: ‘kan ik iemand anders besmetten?’. Of is er sprake van boosheid: ‘waar heb ik dit opgelopen?’ Deze gedachten en gevoelens zorgen weer voor lichamelijke stress, zoals hoofdpijn of maagpijn.
Ook kan het voorkomen dat iemand met hypochondrie de medische zorg en alles dat hem herinnert aan ziekte of overlijden gaat mijden. Juist door de angst iets ernstigs onder de leden te hebben. Daarnaast kan hij mensen, plekken en activiteiten waarvan de hypochonder denkt dat het een mogelijk een risico voor de gezondheid kan inhouden, vermijden.
Er zit een geobsedeerde kant aan bij hypochondrie. De gedachten over ziekten zijn indringend en zeer moeilijk om maar niet aan te denken of te negeren. Ook al zijn deze gedachten niet realistisch.
Dit kan heel ver gaan. De ergste hypochondrie gevallen kunnen een zware depressie tot gevolg hebben. Oorzaak hiervan is de sterke en overtuigende bangmakerij die ontstaat door zelf-diagnose en angst voor het onbekende.
Mensen met hypochondrie kunnen verschillend kijken naar, inzicht hebben in hun stoornis. Sommige zien zichzelf als hypochonder, maar lijden aan een angststoornis. Anderen zijn niet in staat om hun zorgen als onredelijk of overdreven te zien.
Een stukje uit het leven met hypochondrie Mijn dieptepunt bereikte ik toen overweldigd werd door wanhoop en dacht dat ALS (spier/zenuwziekte) mijn lichaam verteerde. Waar kwam dit opeens vandaan? Ik weet het niet zeker. Misschien stress. Of angst. Mijn armen voelden zwaar aan, mijn ademhaling was gespannen. Ik sloot mezelf op in mijn slaapkamer. Ik vertelde mijn vrouw dat ze voor onze 2 kinderen moest zorgen, zonder mij. Uiteindelijk heeft zij mij overgehaald om hulp te gaan zoeken. Ik zocht een therapeut. Hij confronteerde mij met mijn irrationele gedachten. Maar nu heb ik een rare pijn in mijn maag. Hoe komt het dat mensen last krijgen van hypochondrie? Hoe ontstaat hypochondrie nu?
Hoe ontstaat hypochondrie?
Het is niet bekend wat de precieze oorzaak is van hypochondrie. Wel kunnen onderzoekers factoren aangeven die een rol spelen bij het ontwikkelen van hypochondrie.
Overtuigingen. De hypochonder interpreteert het gevoel in zijn lichaam niet goed. En hij heeft te weinig inzicht in wat de verschillende ziektes inhouden. Dit kan ertoe leiden dat hij alle gevoelens van het lichaam te serieus neemt. Waardoor hij gaat zoeken naar bewijzen en een verklaring om te bevestigen dat hij een ernstige ziekte heeft.
Familie en erfelijkheid. Wanneer je ouders hebt die snel en veel bezorgd zijn over hun gezondheid, heb je een grotere kans om ook hypochondrie te ontwikkelen. Hoe iemand omgaat met angsten en lichamelijke klachten, kan ook aangeleerd zijn. Hierbij speelt dan de opvoeding en ervaringen uit de kindertijd een belangrijke rol. Erfelijkheid lijkt ook een rol te spelen. Verder is de ene persoon kwetsbaarder voor het ontwikkelen van hypochondrie dan de andere persoon. Zo zouden bepaalde stoffen (neurotransmitters) invloed hebben op iemands gevoeligheid voor angst en paniek. Neurotransmitters zitten bij iedereen in het bloed en in het zenuwstelsel.
Levensgebeurtenissen. Ervaring met serieuze ziektes in de kinderjaren, kan ervoor zorgen dat lichamelijke sensaties beangstigend kunnen zijn.
Veelal begint hypochondrie in de vroege volwassenheid. En kan verergeren naarmate iemand ouder wordt. Bij wat oudere mensen, bijvoorbeeld, focust hypochondrie zich op de angst om hun geheugen te verliezen.
We kunnen ook een aantal risicofactoren aangeven die de kans op het krijgen van hypochondrie groter maakt.
De angst die hypochondrie oproept, kan lichamelijke reacties hebben. Dit werkt weer versterkend op de angst voor het hebben van een ernstige ziekte. De angst en de lichamelijke klachten hebben dan invloed op elkaar. Bij hypochondrie komt paniek veel voor.
We hebben al eerder gezegd dat de ene persoon kwetsbaarder is dan de ander. De kans op hypochondrie lijkt toe te nemen voor mensen in de volgende gevallen.
Mensen die last hebben van hypochondrie kunnen hieronder zeer lijden. Misschien heb je het idee dat je sommige dingen bij jezelf herkent en je hierdoor hypochondrie zou kunnen hebben. Of ken je iemand waarvan je zeker weet dat hij of zij lijdt aan hypochondrie.
Hypochondrie is zeker goed te behandelen. Hier geven we een aantal tips die je meteen zelf kunt toepassen.
Zelfhulpgids hypochondrie
Hypochondrie is goed te behandelen. Daarnaast kun je zelf ook iets doen om beter inzicht te krijgen in je hypochondrie en hoe ermee om te gaan. We geven je een praktische zelfhulpgids.
- Krijg inzicht in de vicieuze cirkel
Je draait steeds in een cirkeltje. Bekijk hoe dit bij jou gaat. Wat zijn jouw triggers en hoe reageer je hierop? Met je gedachten? Wat is je gevoel daarbij? En wat doe je dan?
Om de cirkel te doorbreken, zul je elk stukje van je hypochondrie moeten aanpakken. De stukjes hypochondrie zijn de volgende.
Dit zijn de stukken die je moet aanpakken. Dit doe je door je gedachten te veranderen. En door te veranderen wat je doet.
- Verander je gedachten: aandacht en focus
Bij hypochondrie focus je je veel op je lichaam en wat je daar allemaal voelt.
Nu is het zo dat als we ons focussen op een specifiek deel van het lichaam, we een paar verschillende sensaties opmerken. Probeer bijvoorbeeld nu eens te denken aan je voet of keel. En merk de verschillende sensaties die je voelt.
Wat voel je precies? Het zou best kunnen dat je iets voelt dat je nog niet eerder hebt gevoeld. Dit gebeurt dus wanneer je je aandacht focust bij hypochondrie. Hoe vaker we denken aan een bepaald deel van ons lichaam, des te meer we dit gaan opmerken. Dit triggert jouw zorgen over je gezondheid.
Je kunt jezelf aanleren waar jouw aandacht en focus precies naar toe gaat en hier meer controle over te nemen. Dit kan door onder andere mindfulness. Zo kun je beginnen met het luisteren naar en voelen van je ademhaling. Deze simpele oefening doe je 2 keer per dag.
Daarnaast kun je een paar alledaagse handelingen met al je aandacht doen. Start met 2 keer per dag een set handelingen van 3 minuten. En bouw dit op. Een voorbeeld. Tijdens de afwas kun je je zintuigen gebruiken om je focus te veranderen. En bepaalde dingen opmerken, zoals:
Hoe meer je oefent, hoe meer je zult opmerken. En je gedachten die erbij komen. Dit is oké. Het doel van mindful bezig zijn, is om steeds je aandacht en focus terug te brengen naar waar je mee bezig bent. En het opmerken van alle sensaties. Sensaties die je binnenin voelt, maar ook de sensaties buiten jou.
- Verander je gedachten: aanpak van piekerende, bezorgde gedachten
Gedachten zijn geen feiten. Het zijn gewoon gedachten en we hoeven niet alles te geloven wat we denken! Het probleem bij hypochondrie is niet dat je ernstig ziek bent, maar dat je DENKT dat je ernstig ziek bent. Dit is een groot verschil. Dus als je niet ziek bent, maar je denkt dat je ziek bent. Waarom zou je er dan de hele tijd aandenken? En je zorgen maken? Dit gaat je echt niet verder helpen. Het heeft zelfs het tegenovergestelde effect: je maakt je zelf ziek door het constante denken eraan.
Weet je echt zeker dat je een ernstige ziekte hebt? Wil je de rest van je leven zorgen maken over die ziekte, of wil je verder met je leven?
Je kunt zoeken naar bewijs, feiten, die verklaren dat je niet ernstig ziek bent. Wanneer die gedachten over het hebben van een ziekte terugkomen, kun je deze gedachten uitdagen en weerleggen. Hoe vaker je dit doet, hoe zwakker de gedachten worden.
Een ander handig middel is om je bezorgdheid uit te stellen. Of voor jezelf een tijdstip te plannen waarop je je niet wil bezighouden met bezorgdheid. Soms merk je meteen een vermindering van je angst. Maar soms kan het ook een paar weken duren voordat je verschil merkt. En dat kan ook eigenlijk niet anders. Je hebt deze bezorgde gedachten al zo lang. En het kost nu eenmaal wat tijd om een gewoonte te veranderen. Houd vol!
- Verander je gedrag
Pak je gedrag aan op de volgende punten.
Checken.
Wanneer we ons zorgen maken over onze gezondheid, zijn we sterk gefocust op een deel van ons lichaam. We doen dit door ernaar te kijken, voelen, of erover na te denken. Dit doen we voortdurend. Het enige wat dit ons brengt, is dat we eraan blijven denken. En we steeds meer bezorgde gedachten krijgen, we angstiger worden en ons slechter gaan voelen. We moeten het checken van het lichaam dus verminderen!
Dit kun je bijvoorbeeld doen door op te schrijven hoe vaak je je lichaam checkt op een dag. Probeer voor een paar dagen het checken te verminderen. Je zult al snel merken dat je minder zorgen gaat maken. Spreek met jezelf af dat je nog 1 keer per dag je lichaam checkt. En houd je aan deze afspraak. Mocht je weer willen gaan checken, zeg dan tegen jezelf dat je dit al gedaan hebt. En dat het niet nodig is om nog een keer je lichaam te checken. Het is gewoon niet mogelijk dat binnen een aantal uren of een dag daar een verandering heeft plaatsgevonden.
Informatie zoeken
Voor het verminderen van informatie zoeken over ziekten geldt hetzelfde als bij het punt ‘checken’. Je kunt hier dezelfde aanpak gebruiken. Als je steeds meer informatie zoekt, zul je je meer zorgen gaan maken en angstiger voelen.
Vermijding
Misschien vermijd je bepaalde situaties waarin je je zorgen zou kunnen maken over je gezondheid. Dit heeft een groot impact op je dagelijks leven. Vaak zien we dat mensen met hypochondrie ziekenhuizen, tv-programma’s, en gesprekken over gezondheid en dergelijke vermijden.
Krijg inzicht in welke situaties jij vermijdt. En maak een plan waarin je je angst onder ogen ziet en aangaat, waardoor je het vermijden kan verminderen. Probeer bijvoorbeeld eens naar een programma op tv te kijken over gezondheid. Het kan helpen om dit samen met iemand te doen.
Zoeken van geruststelling
Vraag jij je familie, vrienden of arts helemaal suf om maar van hen te horen dat alles oké is en dat er niets aan de hand is? Voor even kan dit werken… Maar je bezorgdheid en gedachten komen weer terug. En begin je weer met vragen. Dus het zoeken naar geruststelling versterkt je angst, op lange termijn.
Probeer dit gedrag te verminderen. Vraag minder vaak je familie of vrienden naar geruststelling. Of bezoek minder vaak de arts. Stel voor dat je 20 keer op een dag aan je partner vraagt om geruststelling. Probeer dan dit aantal keer te verminderen voor een aantal dagen. Je kunt hierbij het aantal keer opschrijven dat je het vraagt op een dag. Dit helpt je om het aantal keer vragen concreet te maken. En geeft je inzicht. Het kan ervoor zorgen dat je het wel uit je hoofd laat om het nog een keer te vragen, want je hebt het al een aantal keer gevraagd die dag. Het helpt je ook om bij te houden dat je inderdaad, over een bepaalde periode, een minder aantal keer geruststelling hebt gevraagd. Je bent op de goede weg!
De arts kan onderzoeken laten uitvoeren en vertellen dat je geen ziekte hebt. Dat moeten we accepteren. De kans dat we ernstig ziek zijn, is veel kleiner dan we denken. En wellicht kunnen we ook bepaalde dingen doen om het risico om ziek te worden, te verkleinen. Als er iets is dat je kunt doen om gezonder te leven, doe dat! Zoals stoppen met roken of gezonder gaan eten.
Over het algemeen ga je pas naar een huisarts, als de symptomen langer dan een week aanhouden. Je zou dit kunnen verlengen naar 2 weken. In ieder geval is bezoek aan een huisarts raadzaam als je een hoge koorts of erge pijn hebt. Of wanneer je lichamelijke conditie verslechtert.
Dit zijn een paar stappen die je zelf kunt ondernemen als je last hebt van hypochondrie. Mocht het je niet alleen lukken, blijf er dan niet langer mee zitten! En zoek hulp.
De Psycholoog kan je hierbij helpen. We hebben geen wachttijd en je kunt dus snel bij ons terecht. Je bent altijd van harte welkom! Neem contact met ons op door het formulier in te vullen.
