Skip to main content
search
0
PTSS symptomen

Bij mensen die een traumatische gebeurtenis hebben meegemaakt is er soms sprake van PTSS. Een Post Traumatishe Stress Stoornis. Een zeer schokkende gebeurtenis in het verleden, je kan er nog steeds last van hebben uitend in PTSS symptomen. Misschien ken je iemand anders die kampt met de moeilijkheden van een bepaald trauma. Die persoon zou ook PTSS kunnen hebben. Het kan ook zijn dat je het door bepaalde PTSS symptomen zelf denkt te hebben. In beide gevallen is het zeker aan te raden verder te lezen.

In dit artikel zal ik eerst bespreken wat PTSS is, vervolgens komen de symptomen van PTSS aan bod. Wat voor klachten ervaar je? Je krijgt een beter beeld van de kenmerken van PTSS. Daarnaast bespreek ik een aantal effectieve behandelmethoden die je helpen beter om te gaan met PTSS.

Wat is PTSS?

PTSS staat voor Post-traumatische stress stoornis. In het Engels is dat Post-Traumatic Stress Disorder, afgekort PTSD. Hoewel het vaak bekend is van oorlogsveteranen, kan ieder persoon het krijgen. Wat leidend is bij het ontwikkelen van PTSS is het ervaren van een traumatische gebeurtenis. De gebeurtenis is meestal vrij heftig van aard. Denk dan bijvoorbeeld aan een verkeersongeluk, seksueel misbruik of mishandeling. De gebeurtenis herhaald zich steeds in de vorm van herbeleving. Je hebt dan telkens het gevoel dat je het weer meemaakt.

Het kan zijn dat je een trauma meemaakt, maar toch geen PTSS ontwikkelt. Er is vrijwel geen sprake van PTSS symptomen. Hoewel je de gebeurtenis niet zal vergeten, heb je het dan wel een plek kunnen geven. Bij een trauma ervaar je op dat moment wel vergelijkbare intensiteit, maar die neemt vrij snel af. Het vormt dan geen belemmering meer voor je dagelijks leven.

Hoe snel je een trauma verwerkt hangt af van je persoonlijke omstandigheden. De omgeving waarin het trauma zich afspeelde is samen met je karaktereigenschappen erg bepalend. Deze factoren verschilden natuurlijk per persoon.

Omgevingsfactoren:

  • Thuissituatie: Was je getrouwd, alleenwonend, gescheiden ouders, kind?
  • Werksituatie: Voelde je je gesteund door collega’s?
  • Sociale cirkel; relaties: Voelde je je gesteund door vrienden?
  • Gezondheid: Was je ziek (aan het worden) of voelde je je fit en gezond?
  • Levensfase: Wat was je leeftijd?


PTSS symptomen

Er volgt nu een opsomming met de kenmerken van PTSS:

  • Nachtmerries
  • Flashbacks
  • Minder interesse in activiteiten
  • Concentratieproblemen
  • Angst bij terugdenken aan de gebeurtenis
  • Angst en depressie
  • Vermijding van zaken die geassocieerd worden met het trauma
  • Overmatige waakzaamheid
  • Overdreven schrikreflex
  • Dissociatie


Als je PTSS hebt of iemand kent met PTSS, kan bovenstaande je bekend voorkomen. Nachtmerries hebben is iets wat iedereen wel eens heeft. En angst is een veel voorkomende emotie. Om te spreken van PTSS moet er wel een combinatie zijn van meerdere PTSS symptomen. Daarnaast heb je er echt voortdurend last van. Een nachtmerrie eens in de zoveel tijd zal bijvoorbeeld niet zoveel met je doen.

PTSS Symptomen

De herinnering zelf kan echt een probleem voor je zijn. Ineens zie je vervelende beelden of heb je gedachten die op de gebeurtenis slaan. De herbeleving kan al opgeroepen worden bij een gedachte, beeld of geur. Dat werkt als een trigger. Het zorgt ervoor dat dezelfde emoties worden opgewekt.

Alle narigheid die bij zo’n traumatische ervaring komt kijken, kan een behoorlijke belemmering zijn in je leven. Als de klachten blijvend terugkomen, heb je mogelijk PTSS. Dat wil zeggen dat je ruim een maand na de gebeurtenis of nog later er nog steeds veel last van hebt. De eerder genoemde PTSS symptomen komen dan regelmatig terug.

Daarnaast kunnen er lichamelijk een aantal symptomen optreden:

  • Hartkloppingen
  • Misselijk worden
  • Zweten
  • Aanspanning van de spieren
  • Versnelde ademhaling


Bij PTSS komt het vaak voor dat je door het bovenstaande specifieke situaties en mensen gaat vermijden. Je wilt namelijk niet nog eens geconfronteerd worden met het trauma. Een andere manier om dat te doen is middelenmisbruik. Dan gebruik je langdurig alcohol of drugs, ondanks alle problemen die dat met zich meebrengt.

Het kan goed zijn dat je door het trauma en de PTSS symptomen slaapproblemen krijgt of veel stress ervaart. De gevolgen van PTSS krijgen dan grip op belangrijke zaken in je leven. Daarom raad ik je aan om te kijken voor behandelmogelijkheden. Daar zal ik nu verder op in gaan.

Behandeling

Zonder behandeling van PTSS kunnen de PTSS symptomen en klachten na verloop van tijd alleen maar erger worden. Als je na het doornemen van het lijstje PTSS symptomen een vermoeden hebt dat je PTSS hebt, zoek dan dus zo snel mogelijk professionele hulp. Het is overigens nooit te laat en er zijn verschillende effectieve behandelmogelijkheden. Als het je belemmert, twijfel dan niet om contact op te nemen met een psycholoog of therapeut.

Om beter om te gaan met PTSS en de PTSS symptomen te verlichten, zal ik hieronder een aantal methoden bespreken. Het gaat om de volgende behandelingen:

  • EMDR: Eye Movement Desensitization and Reprocessing
  • CGT: cognitieve gedragstherapie
  • Exposure therapie
  • Medicatie


Welke van bovenstaande manieren je het beste kan kiezen, hangt helemaal af van je persoonlijke omstandigheden. Een professioneel iemand als een psycholoog of therapeut, kan je helpen bij het maken van een passende keuze. Van alle therapeuten die de NICE-richtlijn volgen, wordt verwacht dat ze gebruik maken van de eerste twee behandelingen. Het NICE staat voor National Institute for Health and Care Excellence en is een autoriteit op het gebied van gezondheidszorgverbetering. Zij doen onder andere wetenschappelijk onderzoek en geven advies. Het EMDR en CGT zijn geschikte methodes voor het behandelen van PTSS.

EMDR

EMDR staat voor Eye Movement Desensitization and Reprocessing. Het is een manier waarmee mensen een nieuwe betekenis leren geven aan een schokkende gebeurtenis of trauma. En het mooie ervan is dat het goed werkt!

Met opzet staat EMDR bovenaan in het rijtje. Er is namelijk veel onderzoek gedaan naar de werking ervan. EMDR is een 1e-keus behandeling. EMDR is een bijzonder effectieve methode bij het verminderen of verzwakken van verschillende klachten die voortkomen uit een trauma. Dat wil zeggen dat in de wetenschap wordt aangenomen dat de methode bij een relatief grote groep mensen werkt. Het schijnt zelfs te werken in meerdere gevallen, zoals bijvoorbeeld bij angstklachten en depressie.

Bovendien kan het zijn dat je naast PTSS te maken hebt met andere psychische klachten. Het voorkomen van één of meerdere stoornissen noem je ook wel comorbiditeit. Iemand heeft bijvoorbeeld PTSS en een bipolaire stoornis. Als dat het geval is, wijst onderzoek uit dat EMDR bij in ieder geval de volgende comorbiditeit effectief is:

  • Psychotische stoornis (Van den Berg et al., 2015; De Bont et al., 2015)
  • Specifieke fobieën (Doering, Ohlmeier, De Jongh, Hofmann, & Bisping, 2013)
  • Obsessief compulsieve stoornis (Nazari, Momeni, Jariani, & Tarrahi, 2011)
  • Bipolaire stoornis (Novo et al., 2014)


Er wordt nog onderzoek gedaan naar hoe EMDR werkt in combinatie met andere stoornissen dan de vier bovengenoemde.

‘’Ik had last van terugkerende beelden van angstaanjagende herinneringen en bijbehorende paniekgevoelens. Ik ben er nu helemaal van af. Ik kan de beelden nog steeds oproepen maar ze doen me weinig meer. Voor mij heeft het goed gewerkt.’’

Verloop van de methode
Hoe werkt EMDR dan precies? Sowieso heb je eerst een gesprekje met degene die je behandelt. Daarna gebeuren er in de therapie zelf twee belangrijke dingen. Ten eerste wordt de herinnering aan de traumatische gebeurtenis bewust opgeroepen. Je gaat de situatie dus herbeleven. Ten tweede zal je op datzelfde moment worden afgeleid. Dat kan op verschillende manieren. Een bekende manier is met twee vingers, wat een beetje doet denken aan hypnose. De behandelaar beweegt zijn vingers voor het gezicht heen en weer. Dat kan ook met een lampje worden gedaan.

‘’Het zijn hele heftige sessies omdat je alles tot in detail terug naar boven moet halen. Ik was ook heel erg moe na zo’n sessie. Toch merkte ik snel dat EMDR effect had. Ik ging al snel inzien dat ik beter over mijn ervaringen leerde praten en dat de herbelevingen minder werden.’’

Enige tijd na de behandeling kunnen sommige klachten zich kort de kop op doen steken. Je krijgt bijvoorbeeld weer wat nachtmerries of angstklachten. Hoewel dit niet is wat je wilt, is het door de behandeling mogelijk om op de lange termijn veel minder hinder te ondervinden. De therapeut weet veel over de behandeling. Hij legt je uit wat hij gaat doen en hoe de therapie in zijn werk gaat. Je leert om te gaan met emoties. Uiteindelijk kan het zo goed gaan dat je veel gemakkelijker aan de traumatische situatie terug kunt denken. Je krijgt dan niet meer de intensiteit van al die heftige emoties.

Wat je ook hebt meegemaakt, in de meeste gevallen is deze behandeling zeer aan te raden. Bij een EMDR-behandeling zal je niet ‘genezen’ van PTSS. Wel kan het zo een positieve impact hebben op je leven, dat je minder belemmering ervaart bij de dingen die je doet.

PTSS Symptomen glas

Belemmering in functioneren? Zoek professionele hulp!

Met behulp van verantwoorde technieken ga je het juist aan, in plaats van dat je het vermijdt. Dat doe je op zo een manier dat het wel gecontroleerd en goed te doen is. Zowel patiënten als therapeuten ervaren EMDR als een aangename methode om mee te werken. Het is namelijk relatief weinig belastend.

Cognitieve Gedragstherapie (CGT)

Cognitieve Gedragstherapie wordt afgekort met CGT. Een vorm daarvan is trauma-focused-cognitive behavioural therapy (TF-CBT). Dit is een specifieke psychotherapie, gericht de behoeften van jongeren met traumagerelateerde problemen. De Nederlandse naam hiervoor is traumagerichte cognitieve gedragstherapie. Niet alle deelnemers hebben per sé PTSS, maar ook deze therapie biedt relevante hulp aan. Dit is voor mensen met PTSS symptomen dus een prima te volgen behandeling.

TF-CBT is een bewezen effectieve methode die gericht is op jongeren van 8-18 jaar. Veel andere onderzoekers hebben de positieve werking daarvan voor deze doelgroep bevestigd. Om de moeilijkheden van kinderen en adolescenten beter tegemoet te komen is deze methode in 2006 ontwikkeld door Cohen, Mannarino en Deblinger. De behandeling is in 2008 vertaald naar het Nederlands.

Waar bestaat TF-CBT grofweg uit?

  • Psychoeducatie en vaardigheden voor ouders
  • Emotionele regulatie
  • Verwerking van het trauma
  • Trauma verhaal
  • Ouder-kind sessies
  • Het bevorderen van een sterke veilige ontwikkeling


Professionals die TF-CBT gebruiken, streven ernaar om ouders de juiste vaardigheden aan te leren. Zo kunnen kinderen beter omgaan met de psychologische gevolgen van het trauma. Tijdens TF-CBT is er dan ook veel aandacht voor de relatie tussen de therapeut, de ouders en het kind.

Eerdere therapie
Soms was er al sprake van gedragsproblematiek vòòr het trauma. In dat geval zouden kinderen en adolescenten geen significante verbetering zien door deze therapie. Wellicht zijn ze dan beter af door eerst aandacht te besteden aan wat er eerst speelde om moeilijkheden te voorkomen.

Adolescenten die middelen misbruiken of suïcidaal zijn, kunnen een verergering van de symptomen verwachten. Dan heb ik het over het onderdeel van TF-CBT waarin mensen geleidelijk worden blootgesteld. Dat wil niet zeggen dat het dan nutteloos is om de therapie te volgen. Het programma moet eerst echter worden bijgesteld. Het tempo en de volgorde van interventies werken op een andere manier beter. Er kan ook eerst een ander soort therapie worden aangeboden, voordat TF-CBT wordt toegepast bij adolescenten met suïcidale neigingen. Zo’n geschikte therapie is bijvoorbeeld dialectische gedragstherapie. Ook deze therapie is trouwens wetenschappelijk onderbouwd.

Exposure therapie

De naam van de therapie verklapt natuurlijk al behoorlijk wat exposure therapie inhoudt. Exposure staat natuurlijk voor blootstelling. Misschien heb je al wel eens gehoord van het mere exposure effect. Dit houdt in dat hoe bekender je met iets bent, hoe positiever je daar over bent. Dat is één van de redenen waarom reclame werkt. Net zoals reclamemakers gebruikmaken van het Mere exposure effect, kan dit ook zijn werk doen bij het wegnemen van angst.

Er zijn verschillende vormen van exposure. Voor de behandeling van PTSS wordt bijvoorbeeld Narratieve Exposure Therapie (NET), imaginaire exposure of exposure in vivo gebruikt. NET is speciaal ontworpen om beter om te leren gaan met PTSS. NET werkt bij het behandelen van traumatische ervaringen door exposure, te kijken naar de situatie waarin het gebeurde en alles over de tijd te plaatsen.

Er is op dit moment zelfs een relatief nieuwe vorm, namelijk Virtual Reality Exposure Therapie (VRET). Ook deze therapie is veelbelovend wat betreft de behandeling van PTSS of angststoornissen. VRET is al in gebruik genomen in diverse Nederlandse organisaties om angstklachten te verminderen, zoals DENK of Onbezorgd Vliegen.

Wat betreft PTSS wordt deze behandelmethode al toegepast op oorlogsveteranen. Gelukkig worden er momenteel ook in Nederland VRET-programma’s voor volwassenen met PTSS ontwikkeld. Ze zijn gericht op seksueel misbruik of veteranen. Ook wordt er rekening gehouden met depressie.

Alternatieve behandelingen

Je vraagt je nu misschien af: is dit alles? Nee, dat is niet zo. Er zijn nog meer behandelingen die wellicht lijken op de vier besproken behandelingen die ik besproken heb. Het zou kunnen zijn dat één of meerdere van die behandelingen bij jou werkt. Ik heb het dan over de volgende methoden:

  • Een psychotherapeutische benadering genaamd Supportive therapy
  • Cliëntgerichte psychotherapie (Non-directive therapy)
  • Hypnose
  • Psychodynamische therapie


Toch heb ik niet voor niets de eerste vier methoden als eerste en uitgebreid behandeld. Van dit rijtje alternatieve methoden dat hier staat, is namelijk niet bewezen dat ze een groot effect hebben. Ze zijn het niet waardig om effectief genoemd te worden in de behandeling van PTSS. Daarom is het verstandig om eerst EMDR, Exposure therapie of CGT te ondergaan. Deze behandelingen kunnen ook de PTSS symptomen reduceren. Overigens werkt bepaalde medicatie in sommige gevallen wel, maar dit is per persoon verschillend. Later kan je natuurlijk altijd nog andere methoden proberen. Ook deze methoden zouden namelijk zonder meer een positieve werking kunnen hebben op traumaverwerking.

Door TF-CBT zijn kinderen en ouders beter in staat emoties en gedachten die in verband staan met het trauma te verwerken. Er worden manieren aangeboden om te gaan met die overweldigende gedachten. Dat is prettig, omdat die gedachten stress-, angst- en depressieklachten met zich meebrengen. De therapie wordt uitgevoerd in een stabiele en veilige omgeving om zo jongeren bloot te stellen aan details van het trauma. De doelgroep krijgt inzicht en vaardigheden aangereikt om vertekeningen in de beeldvorming te corrigeren.

Medicatie

Medicatie is voor PTSS een mogelijkheid, maar doet af aan de effectiviteit van de besproken vormen van therapieën. De richtlijn volgens het NICE is dan ook dat er eerst een vorm van therapie wordt gevolgd. Zoals eerder aangegeven hebben EMDR en TF-CBT de voorkeur. Als dat niet werkt, kun je een andere methode of medicatie gebruiken.

De Psycholoog

Wil je emoties beter kunnen beheersen? Staat PTSS je functioneren in de weg? Wij kunnen je daarbij helpen. Ook kunnen we de juiste diagnose stellen als je een vermoeden hebt van PTSS. Op basis daarvan kunnen we een behandeling starten of sturen we je door naar een andere partij die dat kan.

Onze psychologen zijn snel beschikbaar en hebben allemaal de kwalificatie van GZ-psycholoog. Neem gerust contact met ons op.

Tim de Korte

Tim is redacteur bij De Psycholoog. Hij studeert toegepaste psychologie en schrijft stukken voor de website. Dit artikel is geredigeerd door een van onze psychologen.

Leave a Reply