Een schizoaffectieve stoornis. Best een moeilijk woord. Misschien heb je er wel eens van gehoord. We gaan hier uitleggen wat een schizoaffectieve stoornis is. En wat jij zelf kunt doen als je deze diagnose hebt. Ook geven we handige tips voor familie en vrienden.
Laten we als eerste het woord ‘schizoaffectieve’ een beetje ophelderen. Dit woord bestaat uit twee onderdelen. ‘Schizo’ verwijst naar psychotische kenmerken. En ‘affectieve’ verwijst naar kenmerken van de stemming. Op beide onderdelen gaan we dieper in. Hieronder vind je de inhoudsopgave.
Wat is een schizoaffectieve stoornis?
Iemand met een schizoaffectieve stoornis lijdt aan psychoses en een stemmingsstoornis. Deze stemmingsstoornis kan een depressie zijn of een bipolaire stoornis. (Bij een bipolaire stoornis lijdt iemand aan wisseling in stemming. De ene keer is hij manisch, een andere keer is hij depressief.)
Voor een schizoaffectieve stoornis zijn beide symptomen kenmerkend: psychotisch en een stemmingsstoornis. Met andere woorden: naast de psychotische en negatieve symptomen heeft iemand een zeer sombere, manische of juist sterk wisselende stemming.
Hoe zien deze psychotische en stemmings symptomen eruit?
Psychotische symptomen
De psychotische symptomen uiten zich in hallucinaties en wanen.
Bij een hallucinatie ervaart iemand dingen die anderen in hun omgeving niet ervaren. Een paar voorbeelden. Wanen zijn sterke overtuigingen die andere mensen niet hebben. Hierbij kun je de volgende gevoelens hebben. Met psychotische symptomen voelt iemand zich over het algemeen erg in de war en angstig. Zijn gedachten zijn chaotisch. Ook kan hij zich boos en somber voelen. Of juist opgewonden en blij. De stemmings symptomen kunnen zich op allerlei manieren voordoen. De symptomen kunnen manisch of depressief van aard zijn. Een mix van manisch en depressief is ook mogelijk. Een stemming die manisch van aard is, is een periode waarin je manische symptomen hebt. De manie kan mild zijn, maar ook heviger. Hierbij kun je de volgende gevoelens en gedrag hebben. De stemming kan ook depressief zijn. Bij een depressieve stemming kun je de volgende gevoelens hebben. Een mix van manische en depressieve klachten komt ook voor. Je wisselt dan van manisch zijn naar depressief zijn in korte tijd. Een dergelijke cyclus van manie en depressie kan zich regelmatig herhalen. De duur van zo’n cyclus verschilt van persoon tot persoon. Een schizoaffectieve stoornis is niet zo gemakkelijk te herkennen. Juist omdat psychotische en stemmings symptomen hier naast elkaar bestaan. Laten we eens kijken hoe het stellen van de diagnose voor een schizoaffectieve in zijn werk gaat.
Symptomen stemming
Diagnose schizoaffectieve stoornis
Er is geen test beschikbaar om de diagnose schizoaffectieve stoornis te stellen. Een arts zal eerst jouw symptomen bekijken. Hoe lang ervaar je deze al? Op welke manier bestaan deze psychotische en stemmings symptomen in de periodes dat je er last van hebt? Heb je last van deze symptomen tegelijkertijd of afzonderlijk in zo’n periode?
Om de diagnose te krijgen, moet je voldoen aan een paar voorwaarden. Deze voorwaarden gaan over een periode of cyclus waarin je de symptomen ervaart.
Ook wordt er gekeken naar het ontstaan van de symptomen van een schizoaffectieve stoornis. De symptomen ontstaan gewoonlijk al in de jonge volwassenheid.
Uitsluiten andere oorzaken
Het uitsluiten van andere oorzaken van de klachten is ook belangrijk bij het maken van de diagnose. Als eerste zullen mogelijke fysieke oorzaken voor de klachten uitgesloten moeten worden. Bijvoorbeeld, een schildklier die niet actief of juist overactief werkt, kan bepaalde symptomen verklaren. Dus de werking van de schildklier moet worden onderzocht voordat een dokter de diagnose kan stellen.
Het gebruik van drugs kan ook een aantal van de symptomen veroorzaken. Jouw arts zal moeten weten of je drugs gebruikt of hebt gedaan.
Sommige personen lijden aan de psychotische symptomen tijdens een zware depressieve of hevige manische periode. Maar als je niet de psychotische symptomen afzonderlijk (zonder de stemmings symptomen) hebt gehad, dan is de diagnose schizoaffectieve stoornis niet mogelijk.
Wanneer je de diagnose schizofrenie hebt en een korte depressieve periode ervaart, betekent dit niet dat de eerste diagnose verandert naar schizoaffectieve stoornis.
Je merkt al, de verschillen zijn zeer subtiel. En het zou best kunnen dat je een andere diagnose gekregen bij verschillende psychiaters. Of op een ander moment in je leven.
De diagnose schizoaffectieve stoornis blijft moeilijk te stellen.
Ook de exacte oorzaken van een schizoaffectieve stoornis zijn niet bekend. Toch willen we een paar mogelijke oorzaken toelichten.
Mogelijke oorzaken
Ook al zijn de precieze oorzaken van een schizoaffectieve stoornis (nog) niet bekend, we kunnen wel een richting aangeven. Net zoals bij andere psychische aandoeningen, kunnen de oorzaken liggen op de volgende gebieden.
Zoals je ziet, de precieze oorzaken kunnen we nog niet aangeven. De wetenschap weet gewoonweg nog niet waarom iemand schizoaffectieve symptomen ontwikkelt in plaats van schizofrenie of een bipolaire stoornis.Een behandeling voor de schizoaffectieve stoornis is wel mogelijk.
Behandeling
Er zijn verschillende wijzen van behandeling mogelijk. Jouw arts zal alle mogelijkheden voor behandeling met je bespreken. En ingaan op de voordelen en nadelige effecten van deze behandelingen. Natuurlijk is jouw mening en voorkeur ook van belang bij het beslissen van welke behandeling je wilt volgen.
De mogelijkheden voor behandeling zijn de volgende.
Gesprekstherapie
Bij gesprekstherapie ga je in gesprek met een therapeut. Samen zoeken en bespreken jullie onder andere mogelijke oorzaken, oplossingen en inzichten. Ook leer je je emoties te verwoorden.
De therapeut is een buitenstaander en kijkt met een ander blik naar je problemen. Via gerichte vragen probeert hij jouw situatie, problemen, oplossingen en gevoelens helder te krijgen. Ook een luisterend oor (zonder oordeel), het ontvangen van feedback en erkenning voor jouw situatie kan al heel fijn zijn.
Gesprekstherapie is echter niet alleen praten. De therapeut zal ook andere therapeutische methodes toepassen. Dit hangt samen met het type therapeut dat je hebt uitgekozen. Zo kun je psychotherapie of een cognitieve gedragstherapie volgen. Tijdens deze therapie leer je negatieve gedachten of gedrag dat problemen veroorzaakt, te herkennen en te veranderen.
Belangrijk voor een succesvolle therapie is de relatie die je ontwikkelt met de therapeut. De relatie zal ondersteunend en nuttig voor jou moeten voelen.
Medicatie
Waarschijnlijk zal medicatie als een eerste behandeling worden gegeven. Zeker als je de diagnose krijgt tijdens een psychotische periode. Mogelijke medicatie is:
Antipsychotica. Dit zijn medicijnen voor de behandeling van de psychotische symptomen.
Medicijnen voor het stabiliseren van de stemming. Deze kun je gebruiken als je last hebt van manische periodes.
Antidepressiva. Aandachtspunt bij deze medicijnen is dat deze juist een manische periode kunnen uitlokken. Of het te snel kunnen wisselen tussen manie en depressie.
Sommige antipsychotica hebben een positieve werking bij een manie als bij een psychose. Als dit voor jou geldt, dan is het gebruik van één medicijn voldoende. Waarschijnlijk zal een combinatie van medicijnen de beste werking hebben.
Natuurlijk is de combinatie van medicatie afhankelijk van jouw symptomen en wat voor jou de beste werking heeft.
Het gebruik van medicatie (met name antipsychotica) kan effecten hebben op je lichamelijke gezondheid. Als dit het geval is, is het nodig om je regelmatig te laten checken bij de huisarts. Denk hierbij aan je gewicht, bloeddruk, cholesterol en hart.
Creatieve therapie
Misschien niet de eerste therapie waaraan je zou denken. Maar creatieve therapie kan je helpen om jezelf meer te uiten. Zeker als je het moeilijk vindt om te praten over je gevoelens. Voorbeelden van creatieve therapie zijn kunst-, muziek- en danstherapie.
Ook is er dramatherapie. Dit kan je helpen bij het verwerken van een traumatische gebeurtenis in je leven. Het is mogelijk dat dit trauma en het niet verwerkt hebben van dit trauma, een belangrijk gedeelte bijdraagt aan jouw psychotische ervaringen.
Gezinstherapie
Gezinstherapie heeft als doel om binnen het gezin ondersteuning, hulp te verkrijgen. Dit is fijn voor jou en je familie of mensen om je heen met wie je samenleeft. Het geeft jouw omgeving ook inzicht in:
Voor jou kan gezinstherapie behulpzaam zijn om de volgende redenen.
Een voorbeeld. Stel voor dat je je niet goed voelt en je familie maakt zich zorgen om jou. Zij kunnen dan te veel aandacht aan op jou focussen. Waardoor jij je nog slechter voelt. Gezinstherapie helpt jou en je familie dit in te zien en hoe ermee om te gaan.
Lijden aan een schizoaffectieve stoornis is erg naar voor de persoon zelf, maar ook voor de mensen in de omgeving. We geven hier tips wat je kunt doen aan zelfzorg. En tips voor familie en vrienden.
Tips zelfzorg
Als je lijdt aan een schizoaffectieve stoornis is er een aantal dingen die je zelf kunt doen. We zetten de belangrijkste op een rijtje voor je.
- Weet wat jouw triggers zijn.
Als je last van herhaaldelijke perioden van manie of depressie, kan het goed zijn om een dagboek bij te houden. Hierin houd je in ieder geval de dagelijkse gebeurtenissen, slaap- en eetpatroon bij.
Het bijhouden van een dergelijk overzicht kan je inzicht geven in jouw (dagelijkse) patronen. Ook kan het helpen bij het herkennen van situaties die je beter kunt vermijden of die juist behulpzaam zijn voor je. Denk hierbij ook aan voeding en drank.
Misschien is het een goed idee om deze bevindingen te delen met je familie of vrienden, zodat zij jou kunnen helpen.
- Zorg voor een crisisplan.
Tijdens een crisis ben je misschien niet in staat om mensen duidelijk te maken wat jou zou kunnen helpen. Of waar je behoefte aan hebt. Het is handig om tijdens een betere periode jouw familie en vrienden (of een collega) te vertellen wat jij tijdens een crisis nodig hebt en wat je wilt dat gebeurt.
Verder zou je kunnen bespreken (en vast laten leggen) wat je wilt dat er gebeurt als je geen beslissingen meer kunt nemen over je behandeling of bijvoorbeeld je huishouden. Je kunt regelen wie de beslissingen voor jou neemt op zo’n moment. Hiermee moet rekening worden gehouden mocht je in een crisis belanden.
- Deel je ervaringen.
Het delen van ervaringen met andere mensen die de diagnose schizoaffectieve stoornis hebben, kan heel fijn zijn. Dit kunnen ook mensen zijn die bijvoorbeeld aan schizofrenie, psychoses of aan een bipolaire stoornis lijden. Daarnaast zijn er diverse instanties die zelfhulpgroepen organiseren. Juist met het doel ervaringen te delen, te leren van elkaar en een stuk verwerking van je ervaringen.
Deelnemen aan een zelfhulpgroep kan zeer nuttig voor je zijn. Het kan je helpen bij de volgende dingen. Voldoende slaap krijgen is heel belangrijk. Maar dit kan moeilijk zijn tijdens een psychotische, manische of depressieve periode. Vervelende gedachten of het horen van stemmen kunnen je beletten om te slapen. Of je slaapt juist erg veel (bij een depressie) waardoor je je uiteindelijk erg traag voelt. In dit soort gevallen is het goed om te kunnen ontspannen of ontspanningsoefeningen te doen. Bijvoorbeeld yoga, meditatie of mindfulness. Of spiritueel bezig zijn, een massage of aromatherapie. Een ander idee is voetreflex massage. Met name als je het fijn om aangeraakt te worden. Als het voor jou werkt is het goed en het kan geen kwaad om veel te proberen. Ontspannen kun je ook doen als je bepaalde dingen die je leuk vindt. Zoals tuinieren, koken of knutselen. Activiteiten die ontspannend zijn en waarmee je ook je gevoelens kunt uiten, zijn onder andere schilderen, muziek of schrijven. Je zou ook juist rust kunnen vinden in het aanhouden van een dagelijkse structuur. Probeer zoveel mogelijk regelmatig te eten. Hierdoor blijft je suikerspiegel stabiel. Dit kan veel verschil uitmaken bij je energieniveau en stemming. En houd een eetdagboek bij. Misschien ontdek je wel voedsel waarvoor je gevoelig bent. Regelmatig een wandeling in de buitenlucht. Even zwemmen of andere sporten. Het helpt je ook om beter te slapen. Misschien vind je het fijn om je bij een wandelclub aan te sluiten. Ook kun je je arts vragen naar een beweeg- of sportprogramma wat voor jou geschikt zou kunnen zijn. De diagnose schizoaffectieve stoornis hoeft niet je leven te overheersen. Je hoeft er niet je hele leven lang last van te hebben. En misschien heb je wel niet al te vaak last van die herhaaldelijke periodes. Als je leert omgaan om met de symptomen van de stoornis kun je je focussen op de dingen waarin je goed bent, waar je van geniet en die je zinvol vindt. Een focus op het positieve betekent verder het volgende. Familie en vrienden zijn zeer belangrijk in het bieden van hulp voor iemand met een schizoaffectieve stoornis. Hulp bij het verminderen van het aantal herhaaldelijke periodes en in het herstel. De meeste mensen vinden het fijn dat de ander om hen geeft en met hen begaan is. Om zich niet alleen te hoeven voelen. En dat ze kunnen praten over hun gevoel. Je kunt het familielid of vriend die psychotische symptomen heeft, zoals het horen van stemmen, helpen door: Je kunt nog meer doen! Vraag hoe jij en anderen kunnen helpen. Hoe kunnen jullie het meest behulpzaam zijn? Je kunt in ieder geval een aantal praktische dingen doen. Ondersteuning bij het krijgen van een behandeling. Helpen bij het toegang verkrijgen tot een bepaalde dienstverlening of verzorging. Gezelschap houden als hij iets nieuws moet ondernemen, zoals een behandeling of activiteit waar hij angstig voor is. Motiveren om voor zichzelf te zorgen als hij zichzelf verwaarloost. Regelmatig een telefoontje. Gewoon voor een kort gesprekje. Ondersteuning bij het nemen van besluiten. Ook al heeft hij jou gevraagd om dit voor hem te doen. Het is belangrijk hem aan te moedigen zijn eigen besluit te nemen. Blijf hem om advies vragen. Hiermee vermijd je dat hem alles uit handen neemt. Respecteer de keuzes die hij maakt. Wees duidelijk in wat jij voelt en wat jij kunt doen voor hem. En wat juist niet. Help bij het verkrijgen van alternatieve ondersteuning of hulp als dit nodig is. Bijvoorbeeld juridische hulp. Bespreek met hem belangrijke zaken als hij een betere periode heeft. Bijvoorbeeld welke hulp hij nodig heeft tijdens een crisis. Moedig hem aan een crisisplan op te stellen, te letten op het (weer) verschijnen van symptomen en in de gaten houden van triggers. Vraag hulp bij de spoedeisende hulp van een dokterspost of ziekenhuis. Als je het idee hebt dat hij zichzelf of een ander iets aan zou kunnen doen, is het nodig om te overwegen of hij opgenomen moet worden. Zorg voor hulp voor jezelf. Het is niet niks als een geliefd persoon een psychotische, heftig manische of depressieve periode ervaart. Misschien heb je zelf wat hulp hierbij nodig, bijvoorbeeld om hierover even te praten.
Tips voor vrienden en familie
Denk je zelf last te hebben van een schizoaffectieve stoornis? Of heb je een familielid of vriend die hieraan lijdt? Je kunt ons altijd een vraag stellen via de comments.
Natuurlijk kun je ons ook bereiken voor een gesprek of behandeling. Onze psychologen zijn snel beschikbaar en hebben allemaal de kwalificatie van GZ-psycholoog.
Neem gerust contact met ons op via het formulier hiernaast of bel ons op 020 2600143.
