Skip to main content
search
0
Gegeneraliseerde angststoornis

In dit artikel lees je precies wat een Gegeneraliseerde Angststoornis (GAS) is en wat je zelf kunt doen om er vanaf te komen. De informatie is gebaseerd op de laatste wetenschappelijke literatuur, nationale richtlijnen over angstbehandeling en jarenlange praktijkervaring.

Met het “angst onder controle”-plan uit dit artikel leer je precies wat piekeren precies is en wat je kunt doen om het te voorkomen en te doorbreken. Als je de oefeningen uit dit artikel volgt, zul je zien dat je binnen enkele dagen al meer invloed kunt uitoefenen op je denken.

De grote fout die veel mensen met een Gegeneraliseerde Angststoornis maken, is dat ze hun piekergedachten te serieus nemen. Het gevolg daarvan is dat je moeilijk uit hun greep kunt blijven en maar blijft malen en malen.

Met het angst onder controle plan uit dit artikel leer je piekergedachten onderscheiden van zinvol nadenken, zodat je op een veilige manier je piekergedachten kunt negeren en weer controle kunt krijgen over je leven.

Wat is een Gegeneraliseerde Angststoornis


Mensen die last hebben van een gegeneraliseerde angststoornis (engels: generalized anxiety disorder) zijn continue bang, zonder dat daar een duidelijke aanleiding voor is. Als je zorgen hebt over je kind dat in het ziekenhuis ligt, is dat dus geen teken dat je last hebt van een gegeneraliseerde angststoornis. Je hebt dan immers een duidelijke aanleiding om te piekeren.

Bij mensen met een gegeneraliseerde angststoornis is er geen duidelijke aanleiding. De angst lijkt altijd op de achtergrond aanwezig te zijn. Alsof er elk moment iets verschrikkelijks kan gebeuren. Piekeren is een manier om met die angst om te gaan. De gegeneraliseerde angststoornis wordt dan ook wel een piekerstoornis genoemd.

Deze angststoornis komt betrekkelijk vaak voor. De prevalentie is 2,5 procent. Dat wil zeggen dat 2,5 procent van de Nederlanders heeft hier ooit in zijn leven last van heeft. Daarmee is het een van de meest voorkomende angststoornissen. Daarnaast is er nog een groot aantal mensen dat teveel piekert en daar graag mee wil stoppen, zonder dat ze last hebben van een “echte” piekerstoornis. Ook voor hen is het “angst onder controle”-plan interessant.

De Gegeneraliseerde angststoornis is helaas vrij onbekend. Dat zorgt er voor dat veel van de klachten onopgemerkt blijven. Je hebt er dan wel degelijk last van, maar denkt er niet aan om naar de arts of een psycholoog te gaan. Dat is zonde, want je deze klachten kunnen je behoorlijk van je werk afhouden en hebben vaak een negatieve impact op je relatie met anderen. Bovendien is deze angststoornis goed te behandelen. Het is dus echt niet nodig om er voor altijd mee rond te blijven lopen. In dit artikel leggen we uit hoe de behandeling er ongeveer uit ziet.

DSM Criteria Gegeneraliseerde Angststoornis


Waar kijkt een psycholoog nu naar als hij wil vaststellen of je last hebt van een Gegeneraliseerde Angststoornis?

Zoals je wel weet als je vaker deze site leest, werken we in de psychologie met de DSM. In dit handboek staat beschreven hoe we bepaalde angststoornissen kunnen herkennen. De beschrijving is voor de gegeneraliseerde angststoornis als volgt:

  • Je bent bang en maakt je zorgen zonder dat hier een concrete aanleiding voor is. Dit duurt al langer dan zes maanden. De angst gaat over allerlei gebeurtenissen en activiteiten in je leven.
  • Je vindt het moeilijk om het angstgevoel en je piekeren onder controle te krijgen. Het lijkt alsof je het niet stop kunt zetten.
  • Hierbij komt in ieder geval één van de volgende symptomen kijken:
    • Een rusteloos, gespannen gevoel
    • Vermoeidheid
    • Het moeilijk vinden om je te concentreren
    • Makkelijk geirriteerd zijn
    • Gespannen spieren hebben
    • Moeilijk kunnen slapen
    • De angst zorgt er voor dat je je echt niet meer gelukkig kunt voelen. Het kan ook zijn dat je moeite hebt om goed te functioneren in het dagelijkse leven of op je werk.
  • Er is geen sprake van een andere stoornis die de bovenstaande symptomen beter verklaart.

Dat laatste punt is altijd belangrijk. Het zou immers vervelend zijn als je aan de slag gaan met een behandeling voor gegeneraliseerde angststoornis, terwijl er eigenlijk iets anders speelt. Waar je rekening mee moet houden is in ieder geval het volgende:

  • Als je piekert met een duidelijke aanleiding is er niet meteen iets geks aan de hand. Het wordt pas een piekerstoornis als het langdurig voorkomt en overdreven is.
  • Sommige medische klachten kunnen je piekeren ook verklaren, het is dus altijd goed om een checkup te doen bij je arts.
  • Als je drugs of medicijnen gebruikt of daar juist van aan het afkicken bent, kan dit ook het piekeren verklaren.
  • Er zijn een aantal andere angstklachten waar ook piekeren bij komt kijken
    • Bij Obsessive Compulsive Disorder (OCD) of bij een Post Traumatische Stressstoornis pieker je alleen over specifieke dingen.
      Als de angst zich uit in paniekaanvallen, is er wellicht sprake van een paniekstoornis.
    • Als je vooral neerslachtige gevoelens hebt, kan er sprake zijn van een depressie. Depressies en Gegeneraliseerde Angststoornissen komen echter vaak samen voor, dus dit is soms een moeilijk om te onderscheiden.

Als je zeker wilt zijn dat je last hebt van een Gegeneraliseerde Angststoornis, kun je het best een afspraak maken met een van onze psychologen. Zij weten precies waar ze op moeten letten bij de diagnose en kunnen je direct de juiste behandeling aanraden.

De behandeling van een Gegeneraliseerde Angststoornis (of: hoe je minder kunt piekeren)


Wat kun je nu doen om minder last te hebben van angst en piekeren? In dit deel van het artikel ga ik dat precies bespreken. Daarvoor is het wel belangrijk dat je precies weet wat angst is en ook dat je weet wat piekeren is.

Ik begrijp natuurlijk best dat je daar wel een idee bij hebt, maar het is belangrijk om het precies te begrijpen.

Wanneer we dat helder hebben zal ik het “angst onder controle”-plan bespreken dat je kunt gebruiken om minder last te hebben van je klachten.

Tot slot bespreek ik wat een psycholoog kan doen om je te helpen en bespreek ik welke mogelijkheden er zijn qua medicatie.

Wat is angst?


Er zijn boekwerken volgeschreven over wat angst is. Voor dit artikel geef ik daarom een zeer korte samenvatting met daarin de elementen die belangrijk zijn voor de behandeling van de gegeneraliseerde angsstoornis.

Allereerst is het belangrijk om je te beseffen dat angst in je lichaam zit. Het is de manier waarop je lichaam je waarschuwt voor gevaar. Dit is op twee manieren belangrijk:

  1. Je lichaam kan fouten maken. Het waarschuwt je dan voor gevaar, terwijl er eigenlijk niets aan de hand is. Mensen met een fobie voor clowns hebben hier bijvoorbeeld duidelijk last van. Er is niets bedreigends aan clowns, maar toch zijn ze hier enorm angstig voor.
  2. Als je zelf niet goed zorgt voor je lichaam, is de kans groter dat het fouten maakt. Bijna iedere volwassene voldoet (kortdurend) aan de symptomen van een gegeneraliseerde angststoornis als je hem of haar tien koppen koffie geeft.

Daarnaast oefenen je gedachten invloed uit op je gevoel. Je gedachten kunnen de angst groter maken “Dit gaat vast helemaal verkeerd!”. Gelukkig kun je ook gedachten hebben die de angst juist onder controle houden: “Het heeft geen zin om me zorgen te maken, daar wordt het niets beter van“. Als je controle wilt uitoefenen over je angst, begin je met het controleren van je gedachten.

Wat is piekeren


Piekeren is een manier van denken die mensen toepassen omdat ze controle willen krijgen over een situatie. Het idee is: als ik er nu maar lang genoeg over nadenk, kan ik de problemen misschien oplossen. Helaas is dit niet het geval. Piekeren werkt namelijk heel anders dan nadenken en leidt nooit tot een oplossing. Sterker nog: het piekeren maakt je angst alleen maar groter.

Bovendien versterkt het piekeren zich, zonder dat je er erg in hebt.

Stel dat je piekert over iets dat op je werk staat te gebeuren. Je moet bijvoorbeeld een presentatie geven. Je piekert hier eindeloos over, er kan namelijk van alles mis gaan.

Uiteindelijk geef je de presentatie en deze gaat vlekkeloos. Natuurlijk waren er wel wat kleine verbeterpunten, maar al die verschrikkelijke dingen die je had voorspelt gebeuren niet.

Je onbewuste leerervaring is nu: de vervelende dingen zijn niet voorgekomen omdat ik er zoveel over gepiekerd heb. En dus ga je de volgende keer nog meer piekeren!

piekeren gegeneraliseerde angststoornis

Bij een gegeneraliseerde angststoornis, versterkt het piekeren zichzelf vaak.

De denkfout is natuurlijk duidelijk. Als je niet gepiekerd had, was er ook niks verkeerd gegaan. Maar om dat te ontdekken, moet je een keer niet piekeren over de toekomst. Veel mensen met een piekerstoornis vinden het echter moeilijk om hun piekeren onder controle te krijgen. Het is alsof het piekeren een eigen leven leidt.

Nu gaan gedachten inderdaad voor een groot deel hun eigen gang. We kunnen er echter wel degelijk controle op uitoefenen. Je moet dan alleen wel weten hoe je dat aanpakt. En je zult ook niet vandaag al totale controle over je piekeren kunnen uitoefenen. Als je echter een paar dagen oefent, merk je al snel dat je steeds meer controle hebt.

Angst onder controle plan


Als je zelf aan de slag wil met een gegeneraliseerde angststoornis, kun je het volgende stappenplan gebruiken. Ik geef hierin tips om

  • Je lichamelijke toestand te verbeteren
  • Emoties te leren hanteren
  • En je gedachten onder controle te krijgen

Allereerst is het zaak om je lichamelijke toestand te verbeteren. Veel mensen voelen zich ellendig door hun angst en gaan daarom dingen doen die een goed gevoel geven. Denk daarbij aan alcohol drinken, koffie drinken, lekker eten etc. Deze dingen zijn echter niet goed voor je lichaam en kunnen de angst weer versterken. Tips die je kunt volgen zijn:

  • Beperk alcohol
  • Drink zo weinig mogelijk caffeïne
  • Doe regelmatig aan sport
  • Neem voldoende rust en slaap goed
  • Eet met mate en eet gezond
gegeneraliseerde angststoornis

Wat is nu gezond eten? Iedereen lijkt daar een andere mening over te hebben tegenwoordig. Niet ongezond eten (Frituur, ijs, snoep) en niet teveel eten volstaat echter om je angst te temperen.

Vervolgens is het goed om je emoties te leren hanteren. De belangrijkste les is hier dat je emoties niet altijd gelijk hebben. Dat je angstig bent betekent niet per se dat er ook iets ernstigs gaat gebeuren. Een aantal tips die ik voor je hebt zijn:

  • Probeer de angst niet te controleren, maar juist zo groot mogelijk te maken. Dit is in het begin een spannende oefening, maar je zult er snel achter komen dat de angst al snel niet groter wordt en dan juist afneemt.
  • Ga zoveel mogelijk door met de dingen die je toch al wilde doen. Ga geen dingen afzeggen of uitstellen omdat je angstig bent.
  • Als je een angstig gevoel hebt, probeer dan naar de angst toe te gaan. Sluit je ogen en probeer te voelen waar de angst precies zit. Concentreer je dan op die plek en kijk wat er gebeurd.
  • Kies uit deze lijst een of meerdere ontspanningsoefeningen en oefen die regelmatig

Tot slot zijn er je gedachten die je onder controle moet zien te krijgen. Dit is een wat lastiger klus, omdat we met twee soorten gedachten te maken hebben:

  1. De angstige gedachten
  2. De gedachten over de angstige gedachten (metacognities)

Als je bang bent voor de presentatie op je werkt, zit je waarschijnlijk te piekeren over wat er allemaal mis kan gaan. Wanneer je last hebt van een gegeneraliseerde angststoornis, pieker je waarschijnlijk heel regelmatig. Het kan dan gebeuren dat je gaat piekeren over het feit dat je zoveel piekert. Je maakt je dan bijvoorbeeld zorgen dat je gek wordt of dat je het niet meer aankunt.

In de psychologie noemen we die laatste vorm van piekeren “metacognities”, oftewel: piekeren over je piekeren. Als je wil stoppen met piekeren heb ik de volgende tips voor je:

  • Piekeren is niet nuttig. Of jij je nu wel of niet zorgen maakt,maakt geen verschil voor je klachten. Sterker nog, je klachten worden veroorzaakt door het piekeren. Het is dus absoluut okay om te stoppen met piekeren.
  • Je kunt niet “gek” worden van piekeren. Er is geen enkele psychiatrische inrichting die vol zit met mensen die vroeger piekerden. Je kunt gerust je hele leven piekeren, al kun je je afvragen of dat de beste besteding van je leven is.
  • Je kunt je piekeren vandaag niet voor altijd stopzetten. Je kunt jezelf wel trainen om steeds meer controle te krijgen over je piekeren. Die controle zal nooit totaal zijn, iedereen piekert wel eens.
  • Als je merkt dat je piekert, ga dan ergens anders aan denken of ga iets anders doen. In het begin zal dit elk uur talloze keren gebeuren, maar dat is niet erg. Je gaat gewoon steeds weer weg van het piekeren. Na verloop van tijd zul je merken dat het makkelijker gaat en dat je langer op andere zaken geconcentreerd blijft.
  • Wanneer je denkt dat je piekeren terecht is, ga dan een “plan van aanpak” maken. Ergens over piekeren en ergens over nadenken zijn twee totaal verschillende dingen. Pak pen en papier en ga in kaart brengen wat er mis kan gaan en wat je er aan kunt doen. Ga je vervolgens bezighouden met oefenen, plannen, voorbereiden etc. Zo weet je dat je iets nuttigs doet en niet alleen maar rondjes aan het rennen bent in je hoofd.
  • Probeer meditatie. Er zijn talloze apps, cursussen en trainingen die je op weg kunnen helpen om te gaan mediteren. Uit onderzoek is gebleken dat meditatie werkt bij gegeneraliseerde angstklachten doordat je meer afstand krijgt van je gedachten. Op die manier zijn ze minder bedreigend en kun je er gemakkelijker mee ophouden. Maar zoals altijd geld bij meditatie: probeer het vooral zelf!

Hulp van een psycholoog


Ik hoop dat dit artikel je een idee heeft gegeven wat je kunt doen aan je piekerklachten. Als je met deze tips aan de slag gaat, ben ik er van overtuigd dat je piekeren een stuk minder zal worden.

Als je een stevige gegeneraliseerde angststoornis hebt, kan het echter zijn dat je de klachten zelf niet onder controle krijgt. Dat kan verschillende redenen hebben:

  • Misschien heb je naast je piekerklachten ook nog andere klachten zoals stress, hypochondrie (de angst om ziek te worden) of een depressie. Wellicht ontwikkel je ook slaapklachten vanwege je piekeren. Een psycholoog kan dan met je werken aan een gestructureerde behandelmethode die stap voor stap je klachten afpelt.
  • Je gaat zo in je piekergedachten op dat je er zelf niet meer uit kunt ontsnappen. Het helpt dan enorm als je een extern persoon hebt die je in eerste instantie kan helpen. Een hand die je uit het moeras trekt en je aanwijst waar de vaste grond is.
  • Je wilt snel van je piekerklachten af en het is je wel wat waard om daarbij professionele hulp in te schakelen. Ik kan mijn fietsband ook wel plakken, maar breng mijn fiets toch liever naar de fietsmaker. En een lekke band is een hoop minder onprettig dan een piekerstoornis.

Als je een psycholoog inschakelt is het natuurlijk belangrijk om er op te letten dat je de juist hebt. Er zijn op dit moment een aantal behandelmethoden die de “standaard” zijn in de behandeling van gegeneraliseerde angststoornissen.

Metacognitieve Therapie: deze behandelmethode is in Nederland ontwikkeld door Colin van der Heiden. Deze methode heb ik al eerder genoemd in het deel over piekeren en is gericht op zowel je cognities als je metacognities. Dus het primaire piekeren over wat er allemaal fout kan gaan en het secundaire piekeren over het feit dat je zoveel piekert.

Acceptance and Commitment Therapy: deze methode is wat minder bekend in Nederland, maar er is wel veel onderzoek naar gedaan in de Verenigde Staten. Deze methode werkt op basis van technieken uit de mindfulness meditatie en richt zich op het afstand nemen van je gedachten.

Welke methode je kiest, hangt af van je persoonlijke voorkeuren. De metacognitieve therapie is meer verstandelijk, terwijl de Acceptance and Commitment Therapy ook een gevoelsmatig element heeft. Duidelijk is dat beide methoden je kunnen helpen om beter met je angst om te gaan.

Medicatie


In de richtlijnen van de behandeling van de gegeneraliseerde angststoornis, staat dat therapie aangeraden wordt voordat gestart wordt met de behandeling van medicatie.

Ik begrijp dat het aanlokkelijk is om naar een medicijn te grijpen wanneer je een ellendig, gespannen gevoel hebt. Hou er echter rekening mee dat medicatie ook bijwerkingen heeft en dat het even kan duren voordat ze aanslaan.

Als therapie echter niet helpt, of wanneer je meerdere klachten tegelijkertijd hebt, kan het verstandig zijn om te beginnen met medicatie. Doe dat dan bij voorkeur in samenwerking met een psychiater (dus niet alleen met je huisarts) en bedenk ook goed wanneer je het weer wil afbouwen.

Mogelijkheid van een behandeling bij een van onze psychologen


Als je op zoek bent naar een goede psycholoog voor de behandeling van je gegeneraliseerde angststoornis, kunnen wij je helpen. Bij De Psycholoog werken we met vrijgevestigde psychologen die binnen 5 werkdagen met je in gesprek kunnen. Soms zelfs nog eerder.

Kijk hier om te kijken welke psycholoog je kan helpen bij de behandeling van je klachten.

Robert Haringsma

Robert Haringsma is psycholoog en onderzoeker. Hij schrijft over onderwerpen als stress, zelfvertrouwen, depressie en angst.

Leave a Reply