Paniekstoornis

Heb je al een aantal maanden last van terugkerende paniekaanvallen? Dan spreken we van een paniekstoornis. De angst om weer een paniekaanval te krijgen, is dan groot. Het beheerst zelfs je leven.

Een paniekstoornis is goed te behandelen, maar het is wel belangrijk dat je de goede aanpak kiest. Anders loop je het risico dat de klachten alleen maar erger worden.

Na het lezen van dit artikel weet je precies:

Wil je meer controle over jouw paniekaanvallen? Volg dan onze training ‘Geen Paniek’. Hierbij doorloop je in zes weken een volledig programma om van je paniekstoornis af te komen. Je krijgt dan ondersteuning van een van onze psychologen. Toch liever face-to-face met een psycholoog aan de slag? Vraag dan hier een intakegesprek aan.

Wat is een paniekstoornis?

De afgelopen jaren heb ik veel mensen met een paniekstoornis behandeld. Het viel me op dat bijna iedereen worstelde met een soort angst. Ze waren bang voor hun paniekaanvallen.

Daarom vertel ik je eerst dit:

De vraag blijft natuurlijk: ‘Waarom heb ik dan zonder reden last van paniekaanvallen?’

Dat komt omdat mensen met een paniekstoornis over het algemeen twee dingen doen:

1. Ze gaan situaties uit de weg waarin ze ooit een paniekaanval hebben gehad, of een paniekaanval kunnen krijgen.
2. Ze gaan extra scherp letten op hun gevoel om een paniekaanval op tijd te kunnen ontdekken.

De situatie van Miriam maakt veel duidelijk (naam en bijzonderheden zijn in verband met privacy aangepast):

Vijf fasen van paniek

Met de situatie van Miriam kunnen we goed uitleggen hoe een paniekstoornis ontstaat. Dit gebeurt namelijk in vijf fasen:

1. Eerste episode
De eerste paniekaanval heeft waarschijnlijk te maken (gehad) met haar gevoel van stress. Als die lange tijd te hoog is, kun je gemakkelijk last krijgen van een soort oververmoeidheid. Miriam is zich daar niet bewust van.

2. Oplettendheid
Miriam is enorm geschrokken van de eerste paniekaanval. Daarom is ze haar lichaam extra in de gaten gaan houden, in de hoop dat ze een nieuwe paniekaanval snel herkent.

3. Normale dingen beter gaan voelen
In haar lichaam voelt ze allerlei dingen die er normaal ook wel waren, maar die ze nu pas écht ervaart. Ze legt er namelijk extra nadruk op. Dit maakt haar nog angstiger, waardoor ze denkt dat er wel iets ernstigs aan de hand moet zijn.

4. Angstgedachten
Allerlei dingen in je lichaam voelen is op zich niet erg, maar wel als je er angstgedachten bij hebt. De vader van Miriam heeft twee hartaanvallen gehad. Daarom is ze enorm bezorgd dat zij ook hartklachten gaat krijgen.

Haar gedachten zorgen ervoor dat ze nog meer gespannen raakt. Omdat angst een lichamelijk fenomeen is, versterkt het de sensaties die ze toch al voelde. Daardoor gaat ze nog sterker denken dat er iets mis is, wat haar angst weer versterkt. Het wordt een self-fulfilling prophecy.

5. Paniekaanval
Uiteindelijk zorgt dit hele proces weer voor een paniekaanval. Hierdoor raakt Miriam er nog meer van overtuigd dat er iets mis is met haar lichaam. Ze gaat daarom haar lichaam weer extra in de gaten houden.

Hieronder zie je dit proces in een schema:

Een paniekstoornis is dus een vicieuze cirkel. Als je er niets aan doet, wordt het alleen maar erger. Het is niet voor niets dat agorafobie (ook wel pleinvrees genoemd) vaak samengaat met een paniekstoornis. Mensen gaan net zo lang situaties uit de weg, totdat ze het huis niet meer uit durven. Het is dus heel belangrijk om snel in te grijpen als je last hebt van een paniekstoornis.

Het laatste punt is belangrijk om bij stil te staan. In de praktijk merk ik namelijk dat een paniekstoornis en andere angststoornissen met elkaar verward worden.

Neem als voorbeeld de (sociale) fobie. Bij een sociale fobie ben je voornamelijk bang voor het oordeel van anderen en niet voor de paniekaanval zelf. Bij een fobie ben je vooral bang voor een specifieke situatie. Contact met deze situatie kan lijden tot een paniekaanval. Bij een paniekstoornis komen ze juist onverwacht op.

Paniekstoornis overwinnen

De afgelopen jaren is er veel onderzoek gedaan naar de behandeling van paniekstoornissen. Daardoor zijn we steeds beter gaan begrijpen wat je moet doen om paniekaanvallen onder controle te krijgen.

Met behulp van Cognitieve Gedragstherapie en Acceptance and Commitment Therapy proberen we de volgende punten te bereiken:

• Je gaat vaker (en met opzet) paniekaanvallen krijgen. Dan merk je uiteindelijk dat er niets is om bang voor te zijn.
• Je leert anders omgaan met de negatieve gedachten over paniekaanvallen.
• Als er toch een paniekaanval opkomt, leer je er anders mee omgaan.
• Uiteindelijk streven we ernaar dat je minder aandacht geeft aan je lichamelijke gevoelens.

Zoals je weet, is de paniekstoornis een vicieuze cirkel. Via therapie proberen we die cirkel te doorbreken. Zo kun je de paniekstoornis overwinnen.

Onderdelen bij de behandeling van een paniekstoornis

Zodra je het behandeltraject in gaat, kom je verschillende onderdelen tegen. Die leg ik hieronder uit.

1. Je gedachten de baas

Allereerst is het belangrijk om je negatieve gedachten over paniekaanvallen te veranderen. Ik hoop dat je nu (door dit artikel) al meer inzicht hebt gekregen in hoe dit gaat. Als het goed is, heb je namelijk gelezen dat paniekaanvallen alleen maar bestaan uit angst. Angst die je verkeerd begrijpt.

Door die angst krijg je allerlei gedachten. Dit zijn de gedachten die ik als psycholoog het vaakst voorbij zie komen:

• Ik ga flauwvallen.

Nee, dit gebeurt zelden. Flauwvallen heeft te maken met een lage bloeddruk, terwijl angst juist zorgt voor een hoge bloeddruk.

• Ik krijg een hartaanval.

Het is nooit verkeerd om je huisarts te bezoeken bij sterke twijfel. Maar als je huisarts hartklachten uitsluit, is het onwaarschijnlijk.

• Ik word gek.

Nee hoor. Je dénkt dat je gek wordt. Ik heb nog nooit gehoord dat iemand met paniekaanvallen daadwerkelijk gek werd. Ook niet van bevriende psychologen en psychiaters, trouwens.

• Ik heb geen controle meer…

Het klinkt misschien ongeloofwaardig, maar ook dit komt bijna nooit voor. Bij een paniekstoornis heb je juist een grote behoefte aan controle. Die wil je niet laten schieten.

De meeste mensen die ik heb behandeld, geloofden dit in het begin niet. Jij nu misschien ook niet. Daarom is het zo belangrijk om je eigen gedachten te onderzoeken: wat gebeurt er écht, en wat gebeurt er in mijn hoofd? Dat zijn twee verschillende dingen.

Deze uitspraak van een cliënt zal ik nooit vergeten:

2. Experimenteren met paniek

Als je een paniekstoornis hebt, doe je er vaak alles aan om paniekgevoelens uit de weg te gaan. Dat is zonde. Als je de confrontatie aangaat, ontdek je pas dat er weinig is om bang voor te zijn.

Er zijn weinig mensen die extreem vaak paniekaanvallen hebben. Maar áls ze komen, dan komen ze vaak ongelegen. Tijdens een vergadering op je werk is het lastig om een paniekaanval zomaar toe te laten. Zeker aan het begin van de behandeling.

Daarom roepen we paniekaanvallen bewust op. Hiervoor hebben we een aantal oefeningen:

Al deze oefeningen zullen je een vreemd gevoel geven. En zelfs angst veroorzaken. Op die manier gaan ze heel veel lijken op paniekaanvallen. Je kunt jezelf daarna deze vragen stellen:

Je zult zien dat angst nooit lang duurt en eigenlijk helemaal niet zo spannend is. Vervolgens kun je langzaam gaan oefenen in de praktijk. Je start dan met dingen die enigszins spannend zijn. Dit bouw je langzaam op. Totdat je dingen durft te doen die je voorheen heel eng vond.

3. Vervelende gevoelens accepteren

Paniekstoornissen ontstaan dus doordat je jouw lichaam heel scherp in de gaten gaat houden. De behandeling van een paniekstoornis is geslaagd wanneer je dit niet meer doet.

Helaas werkt het niet zo simpel. We noemen dit het witte ijsbeer probleem. Probeer maar eens een minuut lang niet aan een witte ijsbeer te denken. Je zult merken dat je dan juist de hele tijd aan een witte ijsbeer gaat denken.

Met behulp van methoden uit de mindfulness-meditatie kun je jezelf leren om gedachten te sturen. Maar ook om gedachten die er toch zijn, minder serieus te nemen. Dat helpt enorm bij de behandeling van een paniekstoornis.

Drie tips voor naasten bij een paniekstoornis

Een paniekstoornis is op zich al vervelend genoeg. Maar ook je naasten kunnen ermee te maken krijgen. Vooral omdat paniekaanvallen op ongewenste momenten komen. Je partner of vriend(in) kan er in het begin misschien van schrikken. Het kan bovendien problemen geven binnen je vriendschap of relatie.

Daarom heb ik drie korte tips voor naasten:

1. Betrek de paniekaanvallen niet op jezelf

Een paniekstoornis is pittig om mee om te gaan, maar dat betekent niet dat je jezelf weg moet cijferen. Het is goed om betrokken te zijn, maar op zijn tijd moet je ook je eigen dingen kunnen doen. Helpen is goed, als het niet ten koste gaat van jezelf.

2. Doe leuke dingen samen

Plan momenten in waarop je samen leuke dingen doet. Dit kan heel laagdrempelig zijn, zoals een picknick in het park of een bioscoopfilm. Het versterkt de onderlinge band, omdat je dan even niet bezig bent met de paniekstoornis.

3. Leer meer over paniekstoornissen

Zoek bijvoorbeeld online contact met anderen die in hetzelfde schuitje zitten. Of volg een cursus, zodat je leert wat je moet doen als de ander een paniekaanval krijgt. Ook leer je dan meer over paniekstoornissen zelf.

Volg onze training ‘Geen Paniek’

Heb je behoefte aan begeleiding bij je paniekstoornis? Maar wil je dit wel op afstand kunnen doen? Volg dan onze training ‘Geen Paniek’. Met deze training doorloop je in zes weken de behandeling van paniekstoornissen. Dit kan gewoon thuis, of op iedere andere gewenste locatie. Met behulp van praktische opdrachten, tips en trucs leer je om van je paniekaanvallen af te komen. Hierbij wordt je ondersteund door een van onze psychologen.

Als je behoefte hebt aan meer ondersteuning, kun je ook een gesprek inplannen met een van onze psychologen. Hiervoor kun je gebruikmaken van onze aanmeldpagina. Je kunt daar direct een psycholoog bellen of ons een bericht sturen. Wij zoeken dan een psycholoog voor je.