Verdriet. Een korte gids om te leren omgaan met verdriet

Iedereen heeft in zijn leven te maken met negatieve emoties. Verdriet is daar een van. Het is volstrekt normaal dat je deze emotie hebt, maar het is op het moment zelf wel vervelend. Bovendien kan een normale verdrietige bui overgaan in een serieuze depressie als je er niet goed mee omgaat.

In dit artikel dan ook een korte gids om te leren omgaan met verdriet. Ik leg uit wat verdriet is en hoe we het onderscheiden van een depressie. Daarna ga ik in op manieren om beter te leren omgaan met verdriet.

Wat is verdriet?

Verdriet is een normale menselijke emotie. We zijn allemaal wel eens verdrietig geweest en we zullen ook allemaal nog wel eens vaker verdrietig zijn. Het is wat dat betreft ook een emotie die je niet uit je leven kunt bannen.

Verdriet wordt meestal veroorzaakt door een vervelend, pijnlijke, uitdagende of teleurstellende situatie. Verdriet komt over het algemeen niet zomaar op, maar is een reactie op een situatie die we niet prettig vinden. Als die situatie beter wordt, of wanneer we wennen aan die situatie zal ons verdriet ook minder worden.

Je zult het misschien niet geloven, maar er zitten een hoop positieve kanten aan verdriet. Geluk bestaat waarschijnlijk vooral omdat het zo anders is dan verdriet. Als het geen tegenpool had in verdriet, zouden we het waarschijnlijk minder waarderen.

Bovendien stuurt en motiveert verdriet ons. Het zorgt er voor dat we naar positieve situaties toe bewegen en negatieve situaties vermijden. Het voorkomen van verdriet en het opzoeken van geluk is waarschijnlijk de belangrijkste drijfveer die de mens heeft.

Tot slot kan verdriet er voor zorgen dat we betere beslissingen maken en zaken ook beter onthouden. Het zorgt er voor dat we negatieve situaties goed onthouden, zodat we ze in de toekomst kunnen voorkomen. Zo behoedt het ons voor gevaar.

Verdriet is dus niet alleen maar negatief. Het is bovendien niet gevaarlijk. Het hoort simpelweg bij het leven. Daarin verschilt het van depressie. Dat is namelijk een abnormale vorm van verdriet waar wel degelijk professionele hulp bij gewenst is.

Verdriet of depressie?

Verdriet is een normale emotionele staat die elk mens wel eens heeft. Depressie is daarentegen een abnormale psychologische staat die lang duurt en waarbij het belangrijk is dat je behandeld wordt.

Hieronder staat in het kort opgenoemd wat de verschillen zijn tussen verdriet en een depressie. Er zijn nogal wat vormen van depressie, maar ik ben hier uitgegaan van een depressieve episode. Dit is de meest voorkomende vorm van depressie en de diagnose waar we meestal aan denken als we het over een depressie hebben.

Checklist verdriet of depressie

Aan bovenstaande checklist kun je al zien dat verdriet komt en gaat en een normale reactie is op vervelende situaties. Depressie blijft daarentegen lange tijd aanwezig en lijkt geen duidelijke aanleiding (meer) te hebben. Het wijkt dus duidelijk af van verdriet.
Als je je zorgen maakt of je verdriet wel “normaal” is, kun je altijd contact opnemen met een psycholoog. Deze kan dan op basis van een intakegesprek diagnosticeren of er sprake is van een depressie. Een psycholoog kan je ook helpen bij het omgaan met normale gevoelens van verdriet, maar de behandeling wordt dan niet vergoed door de zorgverzekeraar.

Omgaan met verdriet

In dit deel van het artikel bespreek ik een aantal manieren om anders om te gaan met verdriet. Een aantal tips heb ik geleend uit de behandeling van de depressieve stoornis. Andere tips betrek ik uit de wereld van de persoonlijke ontwikkeling en de coaching.

Deze tips gelden in het algemeen voor het omgaan met verdriet. Na dit hoofdstuk ga ik nog specifieker in op het omgaan met somberheid, liefdesverdriet en rouwverwerking.

Deze tip klinkt misschien erg onpsychologisch. Het lijkt op het advies dat je van een vriend zou krijgen die niet begrijpt hoe ernstig je verdriet is: “Ga gewoon iets leuks doen joh!” Zo makkelijk kan het toch niet zijn?

Uit onderzoek naar de behandeling van depressie blijkt echter dat dit advies wel degelijk werkt. Ik zal uitleggen waarom dat zo is.

Bij cliënten zien we regelmatig dat ze “blijven steken” in hun negatieve emoties. Ze voelen zich teneergeslagen en gaan zich daar ook naar gedragen. Ze spreken niet meer af met anderen en doen ook geen leuke dingen meer. Dit vanuit het idee dat ze daar nu toch niet meer van kunnen genieten.

Onbewust versterken ze daarmee het onprettige gevoel. Immers, als je niks leuks meer doet, is het ook moeilijk om je weer beter te gaan voelen. Als je dan ook nog eens dingen gaat doen die je een onprettig gevoel geven (teveel drinken of eten, je werk laten versloffen, niet meer opruimen etc.) wordt het gevoel nog erger.

Daarom is het verstandig om toch leuke dingen te gaan doen. Het is zelfs goed om meer leuke dingen te gaan doen dan je zou doen toen je je nog goed voelde. Als die activiteiten op dat moment nog niet zo leuk zijn als vroeger is dat niet zo erg. Dat komt vanzelf wel naarmate je ze vaker doet.

Mensen die verdrietig zijn verliezen zich niet alleen in hun gedrag, maar ook in hun gedachten. Ze gaan extreem negatief denken of blijven maar piekeren over het vervelende dat hun overkomen is.

Uit onderzoek blijkt dat mensen in negatieve situaties geneigd zijn om drie gedachten te hebben:

1. Dit wordt nooit meer beter
2. Andere situaties zullen nu ook wel fout gaan
3. Ik heb er zelf voor gezorgd dat dit verkeerd ging

Het is belangrijk om van jezelf te zien als je in dit soort gedachten blijft steken. Hou dus goed in de gaten welke gedachten je denkt en geloof niet alles wat er in je hoofd opkomt.

Anders denken en je anders gedragen (zoals we dat in de vorige tip bespraken) is wat we ook doen in de cognitieve gedragstherapie.

Een andere manier van onhandig denken is piekeren. Mensen zijn probleemoplossende wezens en we zijn geneigd om te denken dat problemen vanzelf verdwijnen wanneer we er flink over nadenken.

Als je er goed op let zul je echter zien dat piekeren vaak alleen maar in cirkeltjes gaat. Je draait hetzelfde verhaal steeds weer tegen jezelf af, zonder ooit tot een conclusie te komen. Het levert je dus niets op.

Het is veel verstandiger om piekeren om te zetten in denken. Dat kun je bijvoorbeeld doen door je gedachten op te schrijven. Je zult zien dat dit veel productiever is omdat je dan ook nog wel eens tot een conclusie kunt komen.

Als je daarna nog wilt stoppen met het piekeren, kun je dit doen door te oefenen met mediteren.

Meditatie heeft een hoop voordelen. Het zorgt er voor dat je aardiger tegenover jezelf bent, het maakt je meer ontspannen en het maakt mogelijk dat je afstand neemt van je gedachten. Vooral dat laatste is belangrijk in het omgaan met je verdriet.

Als je iets naars overkomt, is je verdriet vaak nogal overweldigend. Je kunt er bij wijze van spreke helemaal in opgaan. Dat is voor een tijdje ook niet zo erg, maar er komt een moment waarop je weer wat afstand moet nemen. Je moet dan ook weer doorgaan met je leven en uit het verdriet komen.

Mediteren kan je helpen om dat voor elkaar te krijgen. Met een simpele aandachtsmeditatie leer je inzien dat jij je gedachten niet bent. Dat geeft je vervolgens weer de mogelijkheid om de wereld om je heen te bekijken. Daar zul je ontdekken dat er ook nog een hoop moois is en een hoop dingen om van te genieten. Dat is vaak de eerste stap naar een betere omgang met je verdriet.

Deze drie tips zijn niet heel specifiek. Ze gaan meer over de omgang met je gedachten in het algemeen. Hieronder bespreek ik drie verschillende vormen van verdriet en manieren om daar mee om te gaan.

Verschillende vormen van verdriet

Hieronder bespreek ik verschillende vormen van verdriet. Daarbij gaat het over somberheid, liefdesverdriet en rouwverwerking. Er zijn natuurlijk nog talloze andere redenen waarom je verdrietig kunt zijn, maar dit zijn waarschijnlijk wel de meest voorkomende.

Somberheid

Somberheid lijkt misschien een wat vreemde eend in de bijt hier. Dit is toch geen specifieke vorm van verdriet? Laat me daarom beginnen met de definitie van somberheid.

Met somberheid bedoel ik hier een onverklaarbaar gevoel van neerslachtigheid. De blues hebben terwijl je niet helemaal zeker weet waar die vandaan komt. Gewoon je even niet zo fijn voelen.

Deze somberheid kan vele oorzaken hebben. Soms kan het te maken hebben van een opeenstapeling van kleine dingen. Het is vervelend weer, een opdracht op je werk is ingetrokken en je fiets is gestolen. Dat is voldoende om een rotdag te hebben.

In andere gevallen kan het ook met je biologie te maken hebben. Sommige mensen hebben last van een winterdip, anderen voelen zich onprettig wanneer ze niet gesport hebben etc.

Een onverklaarbaar gevoel van neerslachtigheid

Ik raad aan om je somberheid serieus te nemen, zonder de sombere gevoelens zelf serieus te nemen. Laat me uitleggen wat ik daar mee bedoel:

Neem je sombere gevoelens serieus: als je verdriet hebt, is dat iets om de gaten te houden. Soms kan het voldoende zijn om er een nachtje over te slapen. In andere gevallen is het nodig om bovenstaande tips op te volgen. Als je er echter niets mee doet, is er kans dat ze alleen maar erger worden.

Let op: negatieve gevoelens horen bij het leven. Het is niet mogelijk en niet wenselijk om altijd maar positief te zijn. Het is echter niet noodzakelijk om altijd maar verdriet te hebben en daarom is het de moeite waard om te proberen er iets aan te doen.

Neem de sombere gevoelens zelf niet serieus: zoals ik bij de tips al heb besproken komt het vaak voor dat mensen zich laten meeslepen door hun negatieve gevoelens. Ze eten een heel pak koekjes, komen hun bed niet meer uit en doen hun telefoon op de vliegtuigstand. Als je dat een of twee dagen doet is dat niet erg, maar op den duur is het verstandig om ook weer uit je put te kruipen. Zoals gezegd kan meditatie daar bij helpen.

Tot slot is het de moeite waard om aan te geven dat je biologie enorme invloed heeft op je gevoel. Als je je dus verdrietig voelt, is het verstandig om gezond te eten, meer te gaan sporten en voldoende te slapen. Precies het tegenovergestelde dus van wat je misschien geneigd bent om te gaan doen als je verdriet hebt.

Liefdesverdriet

Het is een van de meest vervelende gevoelens ter wereld waarschijnlijk. Een een van de oorzaken die voor het meeste verdriet zorgt: liefdesverdriet. Onze biologie is er op ingericht om mensen bij elkaar te houden totdat ze kinderen krijgen en als die band verbroken wordt, doet dat enorm pijn.

Ook hier is het belangrijk om aan te geven dat liefdesverdriet een volstrekt normaal gevoel is. Het is normaal dat je last hebt van liefdesverdriet en het zal ook wel even duren voordat je er overheen bent. Je kunt echter wel bepaalde dingen doen om het verdriet te beperken. Hieronder geef ik een simpel stappenplan:

Stap 1: doorbreek de banden

Veel mensen blijven contact houden met hun ex. Via facebook, de telefoon of door hen te ontmoeten. Sommige partners hebben zelfs na hun breakup nog seks. Daar is op zich niks mis mee, maar het zorgt er wel voor dat je gevoel nog lang aangewakkerd zal worden. Beter is het om voor een bepaalde periode te banden door te snijden. Als je vrienden wilt blijven, komt dat wel weer nadat je over het verdriet heen bent.

Stap 2: relativeer

We zijn geneigd om onze ex-partner te romantiseren. We zijn er van overtuigd dat dit onze enige echte liefde was en dat we nooit meer iemand zullen vinden. Diep van binnen weet je zelf ook wel dat er tussen de 6 miljard mensen vast nog iemand loopt van wie je kunt houden. Maar daar denk je niet aan tijdens liefdesverdriet. Het is goed om daar bewust wel aan te denken.

Stap 3: Pak je leven weer op

Dit komt overeen met de tips die ik eerder gaf over de omgang met verdriet. Als je je er in wentelt, wordt het alleen maar erger. Pas als je weer andere dingen gaat doen, kun je er achter komen dat het leven ook nog veel positieve aspecten heeft.

Stap 4: zoek een nieuwe partner

Als je relatie net uit is, kun je je waarschijnlijk moeilijk voorstellen dat je ooit nog van iemand anders zult houden. Maar door weer eens een afspraakje met iemand anders te maken, zul je waarschijnlijk ook ontdekken dat er nog meer leuke mensen op de wereld zijn. En dat kan enorm helpen om je ex te vergeten.

Rouwverwerking

Tegenwoordig wordt behandeling bij rouwverwerking niet meer vergoed door de zorgverzekeraar. Lange tijd is dit echter wel het geval geweest en daarom hebben we binnen de psychologie ook veel ervaring met de behandeling van rouw. Hieronder zet ik uiteen waar je daarbij aan kunt denken.

Rouw is een soort verdriet dat twee kanten kent.

Aan de ene kant is het vergelijkbaar met elke andere vorm van verdriet. De tips die we in dit artikel hebben besproken gelden dus ook voor de omgang met rouw:

Aan de andere kant is het bekend dat mensen die rouwen vaak hun hele leven blijven rouwen. De rouw is er wellicht niet meer op dagelijkse basis en heeft ook geen sterk negatieve gevolgen voor het functioneren. Maar de rouw blijft wel aanwezig en het verdriet dat daarbij hoort kan nog lange tijd de kop opsteken. Bijvoorbeeld tijdens verjaardagen.

Behandeling voor verdriet

De meeste psychologen zullen je niet in behandeling nemen als je verdrietig bent. Dat is niet omdat we ongevoelige mensen zijn die je niet willen helpen. Het heeft er simpelweg mee te maken dat we normale emoties niet erger willen laten lijken dan ze zijn. Als we verdriet gaan behandelen als een psychologische aandoening, geven we je misschien het idee dat verdriet niet normaal is en dat willen we niet.

Als je verdriet echter heel heftig is en lang aanhoudt, kan het zijn dat je een depressie aan het ontwikkelen bent. In dat geval is het wel verstandig om een psycholoog in te schakelen. Deze kan dan samen met jou kijken wat er precies speelt en wat voor jou op dat moment de juiste stap is. Het kan zijn dat je een boek aangeraden krijgt of een therapie via internet of dat je gevraagd wordt om het nog een tijdje aan te kijken.

Ben jij op zoek naar een psycholoog. Neem dan contact op via deze pagina om een afspraak te maken.